جستجوی پیشرفته
بازدید
25605
آخرین بروزرسانی: 1397/07/11
خلاصه پرسش
در آیات 45-48 سوره صاد و در بیان ویژگی پیامبران، چرا نام اسماعیل مانند اسحاق در کنار نام پدرش ابراهیم نیامده است؟ و چرا از ابراهیم و اسحاق و یعقوب با ویژگی «اولی الایدی و الابصار» یاد شده، ولی دربارۀ اسماعیل و یسع و ذوالکفل تنها گفته شده که آنان از نیکان بودند؟
پرسش
سلام علیکم. لطفاً دربارۀ آیات «وَ اذْکُرْ عِبَادَنَا إبْرَاهِیمَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ أُوْلِی الْأَیْدِی وَ الْأَبْصَارِ{45} إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِکْرَى الدَّارِ{46} وَإِنَّهُمْ عِندَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الْأَخْیَارِ{47} وَ اذْکُرْ إِسْمَاعِیلَ وَالْیَسَعَ وَذَا الْکِفْلِ وَکُلٌّ مِّنْ الْأَخْیَارِ{48}» توضیح دهید: الف. چرا اسماعیل با این که همانند اسحاق فرزند حضرت ابراهیم(ع) است، جداگانه آمده است؟ ب. چرا خداوند از ابراهیم و اسحاق و یعقوب با «اولی الایدی و الابصار» یاد کرده است؟ ج. چرا خداوند دربارۀ ابراهیم و اسحاق و یعقوب می فرماید: «إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِکْرَى الدَّارِ، وَإِنَّهُمْ عِندَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الْأَخْیَارِ»، ولی دربارۀ اسماعیل و یسع و ذاالکفل می فرماید «من الاخیار»؟
پاسخ اجمالی

الف. خداوند در این آیات شریفه، حضرت ابراهیم، اسحاق و یعقوب را با هم، اما حضرت اسماعیل را که فرزند دیگر حضرت ابراهیم است، جداگانه مدح و ستایش می کند.

بیشتر مفسران به این مطلب که چرا حضرت اسماعیل جدای از پدر و برادرش ذکر شده، اشاره ای نکرده اند و فقط عده کمی از مفسران به این موضوع پرداخته و گفته اند: به این دلیل اسماعیل مستقل از پدر مورد مدح قرار گرفته، تا اشاره به جایگاه والا و ارزش خاص او و پایداری و صبر او نماید.[1] همچنین پایداری او و رسیدنش به مقام تسلیم و تفویض و رضایت به امر الاهی -با توجه به این که در سن قبل از بلوغ قرار داشته- می تواند یکی از این علت ها باشد.[2]

ب. هرچند کلمۀ «ید» به معنای دست است، ولی در جاهای مختلفی از قرآن، به صورت کنایه در معنای قدرت نیز استعمال شده است؛ مانند آیۀ شریفۀ «أُوْلِی الْأَیْدِی وَ الْأَبْصَارِ» که کنایه از قدرت و قوّت در اطاعت از دستورات الاهی است. پس این که فرمود: ابراهیم، اسحاق و یعقوب داراى دست و چشم بودند، در حقیقت خواسته به کنایه بفهماند نامبردگان در طاعت خدا و رساندن خیر به خلق، و نیز در بصیرت و بینایی در تشخیص اعتقاد و عمل حق، بسیار قوى بوده‏اند.[3] خداوند این پیامبران را به داشتن «درک و تشخیص و بینش قوى» و «قوّت و قدرت کافى» براى انجام کار توصیف کرده است. آنها افراد کم‏ اطلاعى نبودند، سطح معرفتشان بالا، میزان آگاهی شان از آیین خدا و اسرار آفرینش و رموز زندگى قابل ملاحظه بود. از نظر اراده و تصمیم و نیروى عمل، افرادى سست و زبون و ضعیف و ناتوان نبودند، افرادى با اراده، پر قدرت، و داراى تصمیم قاطع و آهنین بودند؛[4] لذا در روایتی از امام باقر(ع) در تفسیر این آیۀ شریفه نقل شده است: «أُوْلِی الْأَیْدِی وَ الْأَبْصَارِ»؛ یعنی قوّت و تشخیص و بینش در عبادت.[5] البته، برخی از مفسران، اولی الایدی را به صاحبان نعمت بر مردم تفسیر کرده است.[6]

ج. خداوند در آیات مزبور از حضرت ابراهیم و اسحاق و یعقوب تمجید کرده و با اوصاف متعددی از آنان یاد می کند و آنان را جزو «برگزیدگان» دانسته، اما در مورد حضرت اسماعیل، یسع و ذاالکفل به وصف «الاخیار» بسنده فرموده است که در ظاهر نشان می دهد مقام گروه اول از گروه دوم بالاتر است، در حالی که با وجود واژۀ «اصطفی» در آیه شریفۀ «خداوند، آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برترى داد»،[7] چنین برداشت می شود که منظور این آیات این نیست که گروه دوم از صفاتی که گروه اول بدان متصف شده اند برخوردار نیستند؛ همان طور که برخی از مفسران با استفاده از وصف اخیار که برای گروه قبلی ذکر شده است، همان را برای این گروه نیز می دانند،[8] و گفته اند: با توجه به این که وصف «اخیار» در مدح هر دو گروه آمده، ممکن است اشاره به این باشد که این گروه دوم نیز داراى تمام اوصاف سه پیامبر پیشین بودند؛ چرا که خیر مطلق معنای وسیعى دارد که هم شامل نبوت مى ‏شود و هم توجه به سراى آخرت، و هم مقام عبودیت و علم و قدرت را در بر می گیرد.

بنابر این، این برداشت که بگوییم در این آیات گروه اول بیشتر از گروه دوم مورد تشویق و تقدیر قرار گرفته اند، صحیح نیست و علمای این فن، آن را نپذیرفته اند. نتیجه این که علت توصیف گروه دوم با عبارات کمتر، برای رعایت تفتن در گفتار بوده است.

 

[1]. ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، تحقیق، قرشى رسلان، احمد عبدالله، ج 5، ص 35، دکتر حسن عباس زکى، قاهره‏، 1419ق‏.

[2]. نخجوانى، نعمت الله بن محمود، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، ج 2، ص 235، دار رکابى للنشر، مصر، چاپ اول، 1999م‏.‏

[3] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 17، ص 211، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم،1411ق.

[4]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 19، ص 307 و 308، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ اول، 1374ش.

[5]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 12، ص 7، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.

[6]. قمى مشهدى، محمد، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج 11، ص 253، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، تهران، چاپ اول، 1368ش.

[7]. آل عمران، 33.

[8]. نجفى خمینى، محمد جواد، تفسیر آسان، ج 17، ص 56، انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ اول، 1398ق؛ تفسیر نمونه، ج 19، ص 310.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...