کد سایت
ar21899
کد بایگانی
29395
نمایه
شک در اجزا و رکعات نمازهای مستحبی
طبقه بندی موضوعی
شکیات، سجده سهو و نماز احتیاط
خلاصه پرسش
حکم شک در اجزا و رکعات نمازهای مستحبی چیست؟
پرسش
فقها می‌گویند: در شک بین رکعات نمازهای نافله، هم می‌توان بنا را بر اقل گذاشت و هم بر اکثر، مگر در جایی که بنا بر اکثر موجب فساد عبادت شود که باید بنا را بر اقل گذاشت، و به طور کلی باید بنا را بر طرفی بگذارد که صحیح باشد، اگر چه بنا بر اقل دائماً موافق با قاعده است و بنا بر بطلان هماهنگی بیشتری با احتیاط دارد. لطفاً این مسئله را با ذکر مثال توضیح دهید.
پاسخ اجمالی
آنچه فقها در رساله‌های توضیح المسائل درباره شک در اجزا و رکعات نمازهای نافله گفته‌اند، به شرح زیر است:
1. اگر در یکى از کارهاى نافله شک کند، در صورتى که محل آن نگذشته باشد، باید آن‌را بجا آورد و اگر محل آن گذشته است، به شک خود اعتنا نکند.[1]
2. اگر در عدد رکعت‌هاى نماز مستحبى شک کند، می‌تواند بنا را بر اقل و یا بر اکثر بگذارد؛[2] مثلاً اگر در نافله صبح شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، در این صورت می‌تواند بنا را بر یک رکعت بگذارد و رکعت دوم را بجا آورد، و یا این‌که بنا را بر دو رکعت بگذارد و نمازش صحیح است. مگر آن‌که بنابر اکثر گذاشتن نماز را باطل کند که در این صورت باید بنا را بر اقل بگذارد؛ مثلاً در نافله صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، در این صورت چون نافله صبح دو رکعت است، بنا را بر سه رکعت موجب باطل شده نماز می‌شود، به همین جهت باید بنا را بر دو رکعت بگذارد.
3. اگر در نماز مستحبى دو رکعتى، گمان پیدا کند و احتمال بیشتر دهد که دو رکعت یا کمتر خوانده است، باید به همان گمان عمل کند، مگر آن‌که موجب باطل شدن نماز باشد؛ مانند این‌که گمان کند نافله صبح را سه رکعت خوانده که در این صورت حکم شک را دارد؛ یعنی بنا می‌گذارد که دو رکعت خوانده است، و به گمان سه رکعت خود اعتنا نکند.[3]
1. اگر در یکى از کارهاى نافله شک کند، در صورتى که محل آن نگذشته باشد، باید آن‌را بجا آورد و اگر محل آن گذشته است، به شک خود اعتنا نکند.[1]
2. اگر در عدد رکعت‌هاى نماز مستحبى شک کند، می‌تواند بنا را بر اقل و یا بر اکثر بگذارد؛[2] مثلاً اگر در نافله صبح شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، در این صورت می‌تواند بنا را بر یک رکعت بگذارد و رکعت دوم را بجا آورد، و یا این‌که بنا را بر دو رکعت بگذارد و نمازش صحیح است. مگر آن‌که بنابر اکثر گذاشتن نماز را باطل کند که در این صورت باید بنا را بر اقل بگذارد؛ مثلاً در نافله صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، در این صورت چون نافله صبح دو رکعت است، بنا را بر سه رکعت موجب باطل شده نماز می‌شود، به همین جهت باید بنا را بر دو رکعت بگذارد.
3. اگر در نماز مستحبى دو رکعتى، گمان پیدا کند و احتمال بیشتر دهد که دو رکعت یا کمتر خوانده است، باید به همان گمان عمل کند، مگر آن‌که موجب باطل شدن نماز باشد؛ مانند این‌که گمان کند نافله صبح را سه رکعت خوانده که در این صورت حکم شک را دارد؛ یعنی بنا می‌گذارد که دو رکعت خوانده است، و به گمان سه رکعت خود اعتنا نکند.[3]
[1]. امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 648، م 1195، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق.
[2]. امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 208، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول، بی‌تا؛ همچنین ر.ک: طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی (المحشّٰی)، محقق و مصحح: محسنی سبزواری، احمد، ج 3، ص 315، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1419ق.
[3]. ر.ک: توضیح المسائل (محشّی)، ج 1، ص 648 – 649، م 1196.