کد سایت
ar22247
کد بایگانی
49456
نمایه
ترک واجبات و عمل به مستحبات
طبقه بندی موضوعی
گوناگون
خلاصه پرسش
آیا با این استدلال که واجبات دارای اهمیت بیشتر و نتیجه بالاتری هستند، میتوان دست از مستحبات کشید؟
پرسش
سلام علیکم؛ یکی از افرادی که از شیعیان اهل بیت(ع) هم هست وقتی این جمعیت گسترده و فراوان زائران حسینی (در روز اربعین) را میدید میگفت: اگر التزام به حلال و حرام الهی و تلاش در راه عمل به احکام الهی هم اینگونه از طرف مردم استقبال میشد؛ امروز نه ظلم و فسادی بود، نه غصب اموال، به گمان من این اعتقاد، اعتقاد صحیحی است؛ زیرا آنچه امروز میبینیم؛ آن است که مردم واجبات را ترک کرده و به مستحبات روی آوردهاند. برخی را میبینی که نماز نمیخوانند یا... دیگری را میبینی که مال حرام میخورد و برخی از افراد رشوه دریافت میکنند. نظر شما درباره این گفتار چیست؟
پاسخ اجمالی
اصل سخن که انسان باید قبل از پرداختن و مشغول شدن به مستحبات، فکر انجام واجبات و ترک محرمات الاهی باشد که نتیجهاش نیز از بین رفتن ظلم، فساد، رشوه خواری و...، میشود، سخن درست و مطابق با حدیث قرب فرایض است. پروردگار متعال میفرماید: «ما يتقرّب إلىّ عبدى بشيء أحبّ إلىّ ممّا افترضته عليه و ما زال يتقرّب إلىّ عبدى بالفرائض حتّى إذا ما احبّه و إذا أحببته كان سمعي الّذي أسمع به، و بصري الّذي أبصر به، و يدي الّذي أبطش بها»؛[1] بنده با انجام فرایض و واجبات، محبوب من واقع میشود، و آنقدر به من نزدیک میشود که با گوش من میشنود، با چشم من میبیند و با دست من اشیا را میگیرد.
بنابراین کسی که گوش و چشم و دست و پایش مال خدا شود، دیگر گناه نمیکند، مال مردم را غصب نمیکند، قتل، خونریزی، غارت و حرام خواری نمیکند. اما با این استدلال که واجبات دارای اهمیت بیشتر و نتیجه بالاتری هستند، نمیتوان دست از مستحبات کشید و یا آنرا کمرنگ نمود و فقط در متن کتابها و احادیث نوشت، بلکه باید در انجام مستحبات نیز کوشا بود که دارای آثاری بسیار بزرگ در خودسازی و رسیدن انسان به تعالی دارد، چنانکه خداوند سبحان در حدیث معروف قرب نوافل میفرماید: «إن العبد يتقرب إلى بالنوافل حتى أحبه فإذا أحببته كنت سمعه و بصره و لسانه و يده و رجله فبي يسمع و بي يبصر، و بي ينطق، و بي يبطش، و بي يمشي.»[2]؛ بنده من با انجام نوافل و مستحبات، به من نزدیک شده و محبوب من میشود تا جایی که خودم گوش، چشم، زبان، دست و پایش میشوم که با نظارت من میبیند، میشنود و کارها را با دست من انجام میدهد و راه میرود.
با عنایت به حدیث قرب فرایض و قرب نوافل، میتوان تفاوت بین انجام واجبات و رسیدن به قرب فرایض با انجام مستحبات و رسیدن به قرب نوافل، چنین بیان کرد که در قرب فرایض، متکلم و شنونده و...، خود پروردگار است، البته با زبان و چشم و گوش و...، بندهاش، ولی در قرب نوافل، متکلم و شنونده و...، خود بنده است منتها به عنایت و نظارت حضرت حق تعالی.
بنابر این، نتیجه انجام مستحبات، رسیدن به مقام فنای در صفات پروردگار است، اما نتیجه انجام فرایض و واجبات، رسیدن و نایل شدن به مقام فنای در ذات پروردگار است.[3]
پس در درجه اول، انجام واجبات و ترک محرمات الاهی باید سرلوحه زندگی ما باشد، ولی در پرتو انجام واجبات و ترک محرمات، از مستحبات؛ مانند زیارت امام حسین(ع)، نمازهای نافله به ویژه نماز شب و...، نیز نباید غافل شد.
بنابراین کسی که گوش و چشم و دست و پایش مال خدا شود، دیگر گناه نمیکند، مال مردم را غصب نمیکند، قتل، خونریزی، غارت و حرام خواری نمیکند. اما با این استدلال که واجبات دارای اهمیت بیشتر و نتیجه بالاتری هستند، نمیتوان دست از مستحبات کشید و یا آنرا کمرنگ نمود و فقط در متن کتابها و احادیث نوشت، بلکه باید در انجام مستحبات نیز کوشا بود که دارای آثاری بسیار بزرگ در خودسازی و رسیدن انسان به تعالی دارد، چنانکه خداوند سبحان در حدیث معروف قرب نوافل میفرماید: «إن العبد يتقرب إلى بالنوافل حتى أحبه فإذا أحببته كنت سمعه و بصره و لسانه و يده و رجله فبي يسمع و بي يبصر، و بي ينطق، و بي يبطش، و بي يمشي.»[2]؛ بنده من با انجام نوافل و مستحبات، به من نزدیک شده و محبوب من میشود تا جایی که خودم گوش، چشم، زبان، دست و پایش میشوم که با نظارت من میبیند، میشنود و کارها را با دست من انجام میدهد و راه میرود.
با عنایت به حدیث قرب فرایض و قرب نوافل، میتوان تفاوت بین انجام واجبات و رسیدن به قرب فرایض با انجام مستحبات و رسیدن به قرب نوافل، چنین بیان کرد که در قرب فرایض، متکلم و شنونده و...، خود پروردگار است، البته با زبان و چشم و گوش و...، بندهاش، ولی در قرب نوافل، متکلم و شنونده و...، خود بنده است منتها به عنایت و نظارت حضرت حق تعالی.
بنابر این، نتیجه انجام مستحبات، رسیدن به مقام فنای در صفات پروردگار است، اما نتیجه انجام فرایض و واجبات، رسیدن و نایل شدن به مقام فنای در ذات پروردگار است.[3]
پس در درجه اول، انجام واجبات و ترک محرمات الاهی باید سرلوحه زندگی ما باشد، ولی در پرتو انجام واجبات و ترک محرمات، از مستحبات؛ مانند زیارت امام حسین(ع)، نمازهای نافله به ویژه نماز شب و...، نیز نباید غافل شد.
[1]. هاشمى خويى، ميرزا حبيب الله، منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة، مترجم، حسن زاده آملىٍ، حسن، كمره اى، محمد باقر، محقق، مصحح، ميانجى، ابراهيم، ج 19، ص 322، مكتبة الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1400 ق.
[2]. مجلسى، محمدتقى، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، محقق، مصحح، موسوى كرمانى، حسين، اشتهاردى، على پناه، ج 12، ص 209، مؤسسه فرهنگى اسلامى كوشانبور، قم، چاپ دوم، 1406ق؛ منهاج البراعة، ج 19، ص 322.
[3]. منهاج البراعة، ج 13، ص 221.