تعامل بسیار ارزشمند اسلام با علم و دانش، و واجب نمودن آن بر هر مرد و زن مسلمان، موجب شده است تا در جامعهی اسلامی همواره خانمهایی به تحصیل علم بپردازند و در نهایت عدهای به درجۀ اجتهاد نایل آیند.
به عنوان مثال، بانو مجتهده امین که در سال 1403 هـ . ق. (1362ش) وفات کردند و بانو مجتهده صفاتی که هم اکنون از اساتید عالی حوزههای علمیه خواهران است، از این زنان نمونه و موفق هستند.
«مجتهد» در اصطلاح به کسی گفته میشود که توانایی فهم و استنباط احکام از منابع اصیل، یعنی عقل، قرآن و روایات را داشته باشد. حصول این توانایی مستلزم فراگیری علوم بسیاری از جمله؛ ادبیات عرب، آشنایی با تفسیر قرآن، علم درایه(فهم معنای حدیث)، علم رجال(شناخت راویان حدیث)، علم اصول فقه(علم به عناصر مشترکی که در عملیات استنباط حکم شرعی مورد استفاده قرار میگیرند) و تبحر در علم فقه و ... است. حصول این مقدمات در نتیجۀ تحصیل طولانی و تلاش و کوشش بیوقفه خواهد بود، و خود شخص رسیدن به این توانایی را در خود احساس میکند. اما کسی به اجتهاد مشهور میشود که اولا: مقام علمی او توسط مجتهدان بزرگ تأیید شود. ثانیاً: خود نیز بخواهد که اجتهادش در جوامع علمی و غیر علمی اعلام شود. البته باید توجه داشت که مقام اجتهاد با مقام مرجعیت تقلید، تفاوتهایی دارد. هر مرجع تقلیدی مجتهد است، ولی هر مجتهدی مرجع تقلید نیست.
با این توضیح ممکن است بانوان زیادی به این درجه رسیده باشند، اما شناخته شده نباشند. همانگونه که در بین مردان نیز مجتهدان زیادی هستند که معروف نیستند و کسی آنها را نمیشناسد؛ زیرا بیشتر مجتهدینی شناخته شدهاند که به مقام مرجعیت تقلید رسیده باشند. و از آنجا که یکی از شرایط مرجع تقلید بودن، مرد بودن است؛ لذا زنان مجتهد بسیار کمتر از مردان مجتهد در جامعه شناخته میشوند.
یکی از معروفترین بانوانی که به درجهی اجتهاد رسیده است، بانو مجتهده امین اصفهانی متوفای 1403هـ .ق صاحب تفسیر مخزن العرفان است که از علمای بزرگی اجازه اجتهاد داشت.
مجتهدۀ معروف دیگری که هم اکنون مشغول تدریس در حوزۀ خواهران هستند، بانو صفاتی است که ایشان از علمای بزرگی اجازه اجتهاد دارند و شما از طریق شماره تلفن 982517734154+ و صندوق پستی 3695 – 37185 قم. ایران. یا سایت www.safaty.net و پست الکترونیک: Info@sefaty.net میتوانید با دفتر ایشان ارتباط داشته باشید.
البته، در بین بانوانی که از اساتید فعلی جامعه الزهراء در قم هستند نیز بانوان مجتهده یافت میشوند که حاضر به اعلام نام خود نگردیدند.