در متون فقهی و حقوقی، از یک نگاه اجرت و یا کارمزد را به دو قسم «اجرة المثل» و «اجرة المسمی» تقسیم می‌کنند که معنایشان از قرار زیر است:
- اجرة المسمی: اجرة المسمی کارمزدی است که عقد و قرارداد بر اساس آن بسته می‌شود، یا مورد نظر دو طرف در زمانی است که معامله شفاهی صورت گیرد.[1]
به عبارت دیگر، مبلغی که طرفین، قبل از انجام یک معامله بر روی آن توافق کرده‌اند، «اجرة المسمی» نام دارد.
- اجرة المثل، میزان کارمزد عرفی یک کار است که تعیین مبلغ آن بر عهده‌ی عرف می‌باشد.
به عنوان مثال اگر انسان، فردی را برای کاری اجیر کند و دستمزد او را مشخص نکند، اجیر بعد از انجام کار، مستحق و طلب‌کار «اجرة المثل» خواهد بود، و مبلغی را که عرف برای آن‌کار انجام‌شده تعیین کرده «اجرة المثل» می‌نامند، و بر کارفرما لازم است دست‌کم همین مقدار را به کارگر و اجیر بپردازد.
در مثال دیگر، اگر کسى از مال دیگرى استفاده کند و عین مال باقى باشد و براى مدتى که از آن مال استفاده کرده، طرفین مال الاجاره نرخی را معین نکرده باشند، آنچه بر اساس فقه و قانون حکم خواهد شد تا استفاده کننده بابت این استفاده به صاحب مال مزبور بدهد، اجرة المثل نامیده می‌شود. بنابر این، اجرة المثل، اجرت و مزد کارى است که اهل خبره(کارشناسان) بدون غرض آن‌را معین می‌کنند.
در مواردی مانند صورت اختلاف در وقوع عقد اجاره، و سوگند منکر و استیفاء منافع، اجرة المثل پرداخت می‌شود.[2]
[1]. مروج، حسین، اصطلاحات فقهى، ص 16، قم، بخشایش، چاپ اول، 1379ش.
[2]. همان.