در زبان عرب، بسیاری از مشتقات برگرفته از ریشه «ص ه ر» در مواردی مورد استفاده قرار میگیرد که قرابتی سببی از راه ازدواج پدید آمده باشد. به عنوان نمونه به شوهر دختر و شوهر خواهر «صِهْر» گفته شده و به رابطهاى که به سبب ازدواج بین زن و شوهر میان آنان و خویشاوندان طرفین پدید میآید، «مُصاهره» گفته میشود.
این ریشه را در قرآن کریم نیز میتوان مشاهده کرد آنجا که میفرماید:
«وَ هُوَ الَّذی خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ کانَ رَبُّکَ قَدیراً»
و خدا آن کسى است که بشر را از آب آفرید، سپس میان آنها رابطههای نسبی و سببی قرار داد و پروردگار تو توانا است.
در تعریف عام و گسترده، «مصاهره» را میتوان در هر رابطه سببی به کار برد؛ اما گاه همین واژه در معانی محدودتری نیز مورد استفاده قرار میگیرد. به عنوان نمونه در شرح لمعه در تعریف «مصاهره» آمده است:
«و هى علاقة تحدث بین الزوجین و أقرباء کل منهما بسبب النکاح توجب الحرمة»؛
مصاهره رابطهای است که میان زن و شوهر و جمعى دیگر به سبب عقد، به وجود میآید و موجب حرمت میشود.
این تعریف، رابطه مصاهره را تنها در افرادی دانسته که بعد از ایجاد قرابت نسبی، ازدواج با آنان حرام است.
محرمات مصاهره
گفتنی است که به وسیله مصاهره، چهار گروه از زنان بر شخص حرام میشوند:
- زن پدر(زوجة الاب) چنانکه قرآن کریم فرمود: «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ مِنَ النِّساءِ ...».[1]
- مادر زن (أم الزوجة).
- ربیبه، یعنى دختر زنی که آمیزش با او صورت گرفته شده است.
- زن پسر(حلیلة الابن):
«حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ ... أُمَّهاتُ نِسائِکُمْ وَ رَبائِبُکُمُ اللَّاتِی فِی حُجُورِکُمْ مِنْ نِسائِکُمُ- اللَّاتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ ... وَ حَلائِلُ أَبْنائِکُمُ الَّذِینَ مِنْ أَصْلابِکُمْ».[2]
[1]. نساء، 22.
[2]. نساء، 23؛ ر. ک: جابری عربلو، محسن، فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامى، ص 160- 161، تهران، امیر کبیر، چاپ اول، 1362ش.