بازدید
 1841
آخرین بروزرسانی: 1401/11/16
کد سایت fa117237 نمایه طرح دعوا در دادگاه‌های بین المللی
طبقه بندی موضوعی حدیث,--- مشابه ---
برچسب طاغوت|شکایت|طرح دعوا|دادگاه بین المللی|حاکم جور|دادگاه غیر اسلامی
خلاصه پرسش
گویا روایتی وجود دارد که بر اساس آن، طرح شکایت در دادگاه‌های بین المللی و کشورهای غیر اسلامی مجاز نیست! نظر شما در این مورد چیست؟!
پرسش
با سلام؛ با توجه به روایت زیر، آیا شکایت در دادگاه‌های بین المللی حرام است؟ «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّه(ع) عَنْ رَجُلَینِ مِنْ أَصْحَابِنَا بَینَهُمَا مُنَازَعَةٌ فِی دَینٍ أَوْ مِیرَاثٍ فَتَحَاکمَا إِلَی السُّلْطَانِ و إِلَی الْقُضَاةِ أیحِلُّ ذَلِک؟ قَالَ: مَنْ تَحَاکمَ إِلَیهِمْ فِی حَقٍّ أَوْ بَاطِلٍ فَإِنَّمَا تَحَاکمَ إِلَی الطَّاغُوتِ و مَا یحْکمُ لَه فَإِنَّمَا یأْخُذُ سُحْتاً و إِنْ کانَ حَقّاً ثَابِتاً لأَنَّه أَخَذَه بِحُکمِ الطَّاغُوتِ و قَدْ أَمَرَ اللَّه أَنْ یکفَرَ بِه. قَالَ اللَّه تَعَالَی: «یرِیدُونَ أَنْ یتَحاکمُوا إِلَی الطَّاغُوتِ و قَدْ أُمِرُوا أَنْ یکفُرُوا بِه. قُلْتُ: فَکیفَ یصْنَعَانِ؟ قَالَ: ینْظُرَانِ إِلَی مَنْ کانَ مِنْکمْ مِمَّنْ قَدْ رَوَی حَدِیثَنَا و نَظَرَ فِی حَلَالِنَا و حَرَامِنَا و عَرَفَ أَحْکامَنَا فَلْیرْضَوْا بِه حَکماً فَإِنِّی قَدْ جَعَلْتُه عَلَیکمْ حَاکماً فَإِذَا حَکمَ بِحُکمِنَا فَلَمْ یقْبَلْه مِنْه فَإِنَّمَا اسْتَخَفَّ بِحُکمِ اللَّه و عَلَینَا رَدَّ و الرَّادُّ عَلَینَا الرَّادُّ عَلَی اللَّه و هُوَ عَلَی حَدِّ الشِّرْک بِاللَّه».
پاسخ اجمالی

 

ترجمه روایت مطرح‌شده در پرسش، چنین است:

از امام صادق‌(ع) در مورد دو مردی از شیعیان پرسیدم که در مورد بدهی و یا ارثی با هم اختلاف داشته و برای قضاوت نزد سلطان جور و قاضیان (منصوب‌شده توسط او) می‌روند. آیا چنین طرح دعوایی مجاز است؟!

امام فرمود: هر کس داورى نزد آنان برد -چه شکایتش به حق باشد و چه نادرست- گویا نزد طاغوت به شکایت برخاسته است، و در پی آن، هر آنچه با حکم چنین قاضیانی دریافت ‌کند حرام است، هر چند حق مسلّم او باشد؛ زیرا او حقش را (از راهی نادرست و) با استفاده از حکم طاغوت گرفته است، حال آن‌که خداوند دستور داده تا به طاغوت کفر ورزیده شود. خداوند می‌فرماید: می‌خواهند طاغوت را به عنوان داور برای خودشان مشخص کنند، با آن‌که به آنان فرمان داده‌شد که به طاغوت کفر بورزند!

راوی می‌گوید: با شنیدن این پاسخ عرضه داشتم: پس برای رفع مشکل آنان چه پیشنهادی می‌دهید؟!

امام فرمود: فردی از میان هم‌مسلکان خود برگزینند که آشنا به سخنان ما و حرام و حلال خداوند و دیگر احکام شرعی ‌باشد، و او را داور میان خود قرار دهند؛ زیرا من چنین افرادی را برای شما قاضی منصوب کرده‌ام؛ لذا اگر آنان مطابق آنچه گفته‌ایم حکمی صادر کنند و یکی از طرفین دعوا آن‌را نپذیرد، در حقیقت حکم خداوند را کوچک شمرده و سخن ما را رد کرده است، و هر کس سخن ما را رد کند گویا سخن خدا را رد کرده و این به منزله شرک به خداوند است ... .[1]

در بررسی و تحلیل این روایت باید گفت:

  1. ضرورت دفاع از حق شخصی و عمومی امری بدیهی و روشن است. مسئولان و حاکمان هر جامعه‌ای وظیفه دارند با تمام توان از حق و حقوق مردم دفاع کنند.
  2. در درجه‌ی اول و در صورت امکان برای دفاع از حق خود باید به محکمه قضایی اسلامی مراجعه نمود که احکام آن منطبق با سخن معصومان(ع) است؛ اما در صورتی که چنین امکانی فراهم نباشد، طبیعی است که انسان از راه‌های دیگر به دفاع از حق خود برخیزد.
  3. در همین راستا حدیث مطرح شده در پرسش، ناظر به پرونده‌ای است که طرفین دعوا از پیروان اهل‌بیت(ع) باشند و ناظر به زمانی است که امکان طرح دعوا نزد قضات حق و داورانی که به صورت خاص و یا عام از سوی ائمه(ع) برگزیده شده باشند وجود داشته باشد، و دریافت حق از طریق مراجعه و طرح دعوا نزد چنین داورانی امکان‌پذیر باشد.

بدیهی است که امروزه در مسائل بین المللی و نیز در پرونده‌هایی که در کشور غیر اسلامی باید بدان رسیدگی کرد، چنین امکانی فراهم نیست و نمی‌توان به داوران شرعی مراجعه نمود و از این طریق از حقوق شخصی خود و نیز حقوق عمومی جامعه دفاع کرد. بنابر این، در چنین وضعیتی از باب ضرورت و لزوم دفاع از حقوق مشروع فرد و جامعه، طرح دعوا و شکایت در دادگاه‌‌های بین المللی و دادگاه‌ کشورهای غیر اسلامی نه تنها مجاز است؛ بلکه در مواردی واجب خواهد بود و هیچ منافاتی با حدیث یادشده نخواهد داشت.

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 1، ص 67، حدیث 10، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.