خداوند متعال، حکیم على الاطلاق است و تمام افعال او بر اساس حکمت بالغه است. بنابراین، تمام موجودات بر اساس حکمت بالغه‌ی الهى آفریده شده‌اند و خداوند بهترین صورت و حالتى را که شایسته آن هستند، به آنها داده است.[1] آفرینش شیطان از آتش نیز طبق حکمت الهى است. شیطان یکى از انواع جن است؛ از آتش آفریده شد، و جسم لطیفی دارد.
در یک تقسیم‌بندى کلى اجسام بر دو قسم‌اند:
اجسام کثیف، مانند اجسام موجوداتى نظیر حیوانات و انسان که از گِل آفریده شده‌اند. و اجسام لطیف؛ مانند جسم جنیان که از آتش خلق شده‌اند. این دو نوع جسم حجم و مقدار دارند، اما با هم اختلافى حقیقى دارند که از جمله اختلافات آنها این است که شیطان براى انسان قابل دیدن نیست، بلکه به دلیل لطافت خود، امکان می‌یابد که به اشکال مختلف در بیاید و به هر جا که می‌خواهد سر بزند، ولى انسان براى شیطان قابل دیدن است و امکان تغییر سریع حالت و مکان خود را ندارد و حرکت او تدریجى است.
حکمت آفرینش شیطان از آتش را می‌توان در نکات زیر جست‌وجو کرد:
- امتحان شیطان: شیطان از آتش آفریده شد و انسان از گِل. شیطان که آتش را برتر از خاک می‌پنداشت، خود را برتر از انسان دید و به این دلیل از دستور خداوند سرپیچى کرد. بنابراین، عمده‌ترین حکمت آفرینش شیطان از آتش، امتحان و آزمایش او بود که آیا او به ظاهر خود که از جنس آتش است، مغرور می‌شود، یا این‌که همواره در برابر دستورات الهى فرمان‌بردار است؟ چنان‌که شیطان دلیل خود بر عدم سجده بر آدم و نافرمانى از دستور خداوند را همین مطلب بیان کرد: «مرا از آتش آفریدى و او را از گِل خلق کردى».[2]
- امتحان و آزمون انسان: شیطان دشمن قسم خورده انسان، موجودى اغواگر است که او را در اعتقادات به اشتباه می‌اندازد و در اعمال و رفتار به فسق و عصیان دعوت می‌کند. او منشأ وسوسه و مکر و خدعه است، به گونه‌اى که باطل را که هیچ حقیقتى ندارد، حق جلوه می‌دهد. روش او حیله است و از راه‌هایى که براى انسان مکشوف نیست، از درون و باطن، او را گمراه می‌کند. شیطان به دلیل جسم لطیفى که دارد، می‌تواند در باطن انسان‌ها نفوذ کند. البته نفوذ او به سوء اختیار آدمیان است؛ یعنى خود انسان‌ها شیطان را به قلب خود راه می‌دهند و گرنه اگر انسان نخواهد، او هیچ راهى بر آنها ندارد.
اگرچه انسان شیطان را نمی‌بیند و از دیدگان او مخفى است، ولى باید مراقب او باشد و از چنین دشمنى پرهیز کند. «اى فرزندان آدم! شیطان شما را نفریبد ... او و همکارانش شما را می‌بینند، از جایى که شما آنها را نمی‌بینید».[3] و این آزمایش انسان است که با چنین دشمنى مواجه است.
[1]. هرچند که ما حکمت آنها را ادراک نکنیم و به دلیل محدودیت علم خود نیز، حکمت بسیارى امور را در نمی‌یابیم.
[2]. اعراف، 12.
[3]. اعراف، 27.