آنچه را که از آیات قرآن و روایات در مورد سطوح و طبقات جهنم به دست می آید؛ این است که جهنم نیز مانند بهشت[1] دارای طبقات مختلف است که گنهکاران بر حسب مراتب جُرم و گناه خود، در یکی از این طبقات مستقر و عذاب می شوند.
در روایتی امام باقر (ع) در باره آیه: «لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ لِکُلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُوم»؛[2] جهنم دارای هفت در است و برای هر دری گروه معیّنی از آنان تقسیم شدهاند، فرمود: به من خبر رسید که خداوند جهنم را هفت طبقه قرار داده است.
1. طبقه نخست که بالاترین طبقه آن است «جهیم» نام دارد. ساکنان دوزخ در این طبقه روی سنگ هایی سخت می ایستند و جمجمه و مغز آنان از شدّت حرارت به جوش می آید.
2. طبقه دوّم: «لظی» است؛ حرارت آتش در این درجه دست و پا و پوست سر را می کند و می برد و کسانی را که به فرمان خداوند پشت کرده و اموال را جمع و ذخیره کرده بودند به سوی خود میخواند.
3. طبقه سوّم: «سقر» است که در آن آتشی است که نه چیزی را باقی می گذارد، و نه چیزی را رها می کند؛ پوست تن را به کلّی دگرگون می سازد؛ نوزده نفر (از فرشتگان عذاب) بر آن گمارده شده اند.
4. طبقه چهارم: «حُطَمَه» (آتشی خرد کننده) است، و از آن شراره هایی به بزرگی کاخ پرتاب می شود که گویی (در سرعت و کثرت) همچون شتران زرد رنگی هستند که به هر سو پراکنده می شوند! هر کسی که به سویش روانه شود مانند سرمه سیاه می گردد... .
5. طبقه پنجم: «هاویه»[3] (جهنّم و سقوط به اسفل سافلین) است که در آن گروهی ندا می دهند ای مالک[4] به فریادمان برس. هنگامی که مالک برای فریاد رسی آنان می آید ظرف های زردی از آتش پیش رویشان قرار می دهد که در آن، آب بد بوی متعفّنی است که پوست های بدنشان از گرمای زیاد آن همچون فلز گداخته می شود، به محض این که ظرف آتشین را بلند می کنند تا از آن بیاشامند، گوشت صورتشان از شدت گرمای آن در آن ظرف می ریزد؛ و این همان گفتار خداوند است که فرمود: «وَ إِنْ یَسْتَغیثُوا یُغاثُوا بِماءٍ کَالْمُهْلِ یَشْوِی الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرابُ وَ ساءَتْ مُرْتَفَقاً»؛[5] و اگر تقاضای آب کنند، آبی برای آنان می آورند که همچون فلز گداخته صورت ها را بریان می کند! چه بد نوشیدنی، و چه بد محل اجتماعی است. کسی که در آن بیفتد هفتاد سال در آتش فرو می رود، و هر قدر پوستش که به سوزد پوست دیگری جایگزین آن می شود.
6. طبقه ششم: «سعیر» است که در آن سی صد خیمه از آتش است، و هر خیمه ای دارای سی صد قصر از آتش است، و در هر قصری سی صد خانه از آتش است، و هر خانه ای سی صد نوع از عذاب آتش است که در میان آن خانه ها، مارها و عقرب هایی از آتش و نیز غل ها و زنجیرها و طوق هایی از آتش است، و این همان است که خداوند می فرماید: «إِنَّا أَعْتَدْنا لِلْکافِرینَ سَلاسِلَ وَ أَغْلالاً وَ سَعیراً»؛[6] ما برای کافران زنجیرها و غل ها و شعله های سوزان آتش آماده کرده ایم!
7. طبقه هفتم: «جهنم» است که «فلق» در آن جای دارد، و آن چاهی در جهنم است که وقتی گشوده شود آتش شعله ور می گردد، و آن شدیدترین درجه عذاب آتشین است ... .[7]
[1] ر. ک: بهشت های هفت گانه، 1859 (سایت: 1915).
[2] . حجر، 44.
[3] . علت نام گذاری جهنم به «هاویه» بدین جهت است که هاویه از ماده "وی" گرفته شده، که به معنای سقوط است، مراد سقوط در اسفل سافلین جهنم است. ر. ک. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، ج ۲۰، ص ۳۴۹، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق .
[4] . نام فرشتهای از فرشتگان نگهبان جهنم است.
[5] . کهف، ۲۹.
[6] . انسان، ۴.
[7] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار ، ج ۸ ، ص ۲۸۹ – ۲۹۰، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1409ق.