هدف آفرینش انسان، عبادت کردن است، همانگونه که خداوند متعال میفرماید: «من جنّ و انس را نیافریدم جز براى اینکه عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)».[1]
اما عبادات الهی، تنها اعمال و کارهای تصوری و نظری نیستند، بلکه اموری هستند که علاوه بر معنوی بودن، دارای ابعاد مادی و افعال خارجی هستند؛ مانند نماز، روزه، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر و... .
از طرفی انسان دارای دو بُعد جسمی و روحی است که خداوند حکیم جسم را مَرکب و ابزار روح -جهت تعالی و تکامل و انجام عبادات- قرار داده است. اگر جسم نباشد روح به تنهایی قادر به جنگیدن و شمشیر زدن، یا انجام رکوع و سجود و...، نیست. جسم نیز چون مادی است، برای قوام و بقای خویش نیاز به غذا، آب، هوا و... دارد که همگی از امور مادی هستند و اگر به جسم، آب و غذا و هوا نرسد فرسوده شده و از بین میرود، آنگاه روح بدون ابزار و اسباب مادی قادر به انجام عبادات و کارهای معنوی نیست و هدف آفرینش انسان محقق نخواهد شد، پس رزق و روزی برای جسم امری ضروری و حیاتی است. بنابر این، بر انجام کسب و کار، جهت به دست آوردن روزی حلال فراوان تأکید شده است، تا جسم قوام و بقا داشته باشد و انسان بتواند پروردگار را عبادت نماید. در حقیقت، عبادت و کسب رزق و روزی لازم و ملزوم یکدیگرند؛ چون روح بدون جسم قادر به انجام عبادت نیست و جسم هم بدون غذا دارای قوام و ثبات نیست؛ از این رو خداوند سبحان بعد از بیان هدف آفرینش انسان، بحث رزق و روزی را مطرح نموده و می فرماید: «خداوند روزى دهنده و صاحب قوّت و قدرت است».[2]
گفتنی است، برخی از عبادات واجب یا مستحب؛ مانند صدقه، خمس و زکات از امور مادی هستند؛ یعنی انسان باید مال داشته باشد تا بتواند صدقه، خمس و زکات بدهد و به مستمندان کمک نماید. پس نه تنها کسب روزی حلال منافات با معنویات ندارد و با عالم ماده و مادیات در تعارض نیست، بلکه این دو لازم و ملزوم یکدیگر هستند از این رو گفته شده: «الدّنیا مزرعة الاخرة»،[3] دنیا مزرعه و کشت گاه آخرت است.
[1]. «وَ مَا خَلَقْتُ الجِنَّ وَ الْانسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ»، ذاریات، 56.
[2]. «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِین»، ذاریات، 58
[3]. هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، حسن زاده آملىٍ، حسن، کمره اى، محمد باقر، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، محقق، مصحح، میانجى، ابراهیم، ج 19، ص 86، مکتبة الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1400 ق.