کد سایت
fa36252
کد بایگانی
43902
نمایه
حساب و کتاب داشتن در مخارج زندگی
طبقه بندی موضوعی
حدیث,بیشتر بدانیم,فضایل اخلاقی
خلاصه پرسش
به نظر شما آیا ثبت دقیق مخارج روزمره در زندگی خانوادگی کار پسندیدهای است؟
پرسش
با سلام؛ بنده طبق عادت قبلی؛ بعد از ازدواج و بعد از وقفهای اقدام به ثبت دقیق حساب و کتاب در امور مالی زندگی میکنم. در این مسیر همسرم را هم وادار به این امر کردهام. با این هدف که به خرجها واقف شویم و در صورت نیاز توانایی کنترل هزینهها و یا پس انداز کردن منابع مالی را داشته باشیم. حال درخواست بنده این است: با توجه به حدیثی که شنیدم در مذمت این امر، و تأثیر آن در کم شدن برکت مال با حساب و کتاب دقیق، در این امر دچار تردید شدهام. لطفاً در این مسیر با استفاده از توصیههای دینی(سنت نبوی و یا احادیث ائمه بزرگوار) بنده را راهنمایی فرمایید که کدام امر درست است؟ (حساب کتاب دقیق یا عدم ثبت خرج و برج زندگی)
پاسخ اجمالی
ثبت و ضبط مسائل مالی میتواند با دو انگیزه انجام شود:
الف. مدیریت زندگی، برنامهریزی برای مخارج آینده، ثبت بدهکاریها و طلبکاریهای دینی و دنیایی، جلوگیری از اسراف و تبذیر و ... که البته ثبت مخارج زندگی با این انگیزه، نه تنها ایرادی نداشته، بلکه از سوی پیشوایان دین به آن توصیه شده است. روایات ما در این زمینه چنین میگویند:
1. «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: الْکَمَالُ کُلُّ الْکَمَالِ التَّفَقُّهُ فِی الدِّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَى النَّائِبَةِ وَ تَقْدِیرُ الْمَعِیشَةِ»؛[1] امام باقر(ع) فرمود: منتها درجه کمال، دانش اندوزى در دین، بردبارى بر ناگوارى و ساماندهی مخارج زندگى است.
2. «الْقَلِیلُ مَعَ التَّدْبِیرِ أَبْقَى مِنَ الْکَثِیرِ مَعَ التَّبْذِیر»؛[2] امام على(ع) فرمود: مال اندکی که تدبیر پشتوانه آن باشد، پایندهتر از مال فراوانی است که همراه با ریخت و پاش باشد.
3. «حُسْنُ التَّدْبِیرِ یُنْمِی قَلِیلَ الْمَالِ وَ سُوءُ التَّدْبِیرِ یُفْنِی کَثِیرَه»؛[3] برنامهریزى درست (اقتصادى) مال اندک را افزایش میدهد، و برنامهریزى نادرست مال فراوان را از بین میبرد.
4. «آفَةُ الْمَعَاشِ سُوءُ التَّدْبِیر»؛[4] برنامهریزی نامناسب، آفت زندگى است.
5. «سُوءُ التَّدْبِیرِ مِفْتَاحُ الْفَقْر»؛[5] برنامهریزی نامناسب، کلید فقر است.
ب. اما اگر برنامهریزی دخل و خرج زندگی و درآمد با انگیزه بخل و خساست، ضعف توکل، منت گذاشتن و به رخ کشیدن آن به خانواده و .... باشد، باید گفت حساب و کتاب با این انگیزه را نمیتوان صحیح دانست.
گفتنی است؛ تفاوت دو مورد فوق در آن است که در مورد اوّل – بر خلاف مورد دوم - با آنکه حساب و کتاب انجام میشود، اما از بخل و خودداری از پرداخت مخارج ضروری دینی و دنیایی خبری نیست. چرا که در سخنی از امام علی(ع) میخوانیم:
کُنْ سَمْحاً وَ لَا تَکُنْ مُبَذِّراً وَ کُنْ مُقَدِّراً وَ لَا تَکُنْ مُقَتِّرا؛[6] بخشنده باش ولی ولخرج نباش، برنامهریزی کن ولی سختگیر (خسیس) نباش .
این سخن امام(ع) برگرفته از آموزه قرآن است که میفرماید: «وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِکَ وَ لا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً»؛[7] هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن، (و ترک انفاق و بخشش منما) و بیش از حدّ (نیز) دست خود را مگشاى، تا مورد سرزنش قرار گرفته و حسرت به دل بمانی!
الف. مدیریت زندگی، برنامهریزی برای مخارج آینده، ثبت بدهکاریها و طلبکاریهای دینی و دنیایی، جلوگیری از اسراف و تبذیر و ... که البته ثبت مخارج زندگی با این انگیزه، نه تنها ایرادی نداشته، بلکه از سوی پیشوایان دین به آن توصیه شده است. روایات ما در این زمینه چنین میگویند:
1. «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: الْکَمَالُ کُلُّ الْکَمَالِ التَّفَقُّهُ فِی الدِّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَى النَّائِبَةِ وَ تَقْدِیرُ الْمَعِیشَةِ»؛[1] امام باقر(ع) فرمود: منتها درجه کمال، دانش اندوزى در دین، بردبارى بر ناگوارى و ساماندهی مخارج زندگى است.
2. «الْقَلِیلُ مَعَ التَّدْبِیرِ أَبْقَى مِنَ الْکَثِیرِ مَعَ التَّبْذِیر»؛[2] امام على(ع) فرمود: مال اندکی که تدبیر پشتوانه آن باشد، پایندهتر از مال فراوانی است که همراه با ریخت و پاش باشد.
3. «حُسْنُ التَّدْبِیرِ یُنْمِی قَلِیلَ الْمَالِ وَ سُوءُ التَّدْبِیرِ یُفْنِی کَثِیرَه»؛[3] برنامهریزى درست (اقتصادى) مال اندک را افزایش میدهد، و برنامهریزى نادرست مال فراوان را از بین میبرد.
4. «آفَةُ الْمَعَاشِ سُوءُ التَّدْبِیر»؛[4] برنامهریزی نامناسب، آفت زندگى است.
5. «سُوءُ التَّدْبِیرِ مِفْتَاحُ الْفَقْر»؛[5] برنامهریزی نامناسب، کلید فقر است.
ب. اما اگر برنامهریزی دخل و خرج زندگی و درآمد با انگیزه بخل و خساست، ضعف توکل، منت گذاشتن و به رخ کشیدن آن به خانواده و .... باشد، باید گفت حساب و کتاب با این انگیزه را نمیتوان صحیح دانست.
گفتنی است؛ تفاوت دو مورد فوق در آن است که در مورد اوّل – بر خلاف مورد دوم - با آنکه حساب و کتاب انجام میشود، اما از بخل و خودداری از پرداخت مخارج ضروری دینی و دنیایی خبری نیست. چرا که در سخنی از امام علی(ع) میخوانیم:
کُنْ سَمْحاً وَ لَا تَکُنْ مُبَذِّراً وَ کُنْ مُقَدِّراً وَ لَا تَکُنْ مُقَتِّرا؛[6] بخشنده باش ولی ولخرج نباش، برنامهریزی کن ولی سختگیر (خسیس) نباش .
این سخن امام(ع) برگرفته از آموزه قرآن است که میفرماید: «وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِکَ وَ لا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً»؛[7] هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن، (و ترک انفاق و بخشش منما) و بیش از حدّ (نیز) دست خود را مگشاى، تا مورد سرزنش قرار گرفته و حسرت به دل بمانی!
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۱، ص ۳۲، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، رجائی، سید مهدی، ص ۸۱۷، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
[3]. همان، ص 345.
[4]. همان، ص 280.
[5]. همان، ص 399.
[6]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صالح، صبحی، ص 474، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[7]. اسراء، 29.