کد سایت
fa55910
کد بایگانی
68747
نمایه
مصادیق لقب سید الشهداء
طبقه بندی موضوعی
حدیث,فضائل و مناقب
برچسب
امام حسین|بلال|حمزه|سید الشهداء|خبیث بن عدی
خلاصه پرسش
عنوان «سید الشهداء» لقبی برای حمزه عموی پیامبر(ص) است یا برای امام حسین(ع)؟
پرسش
آیا لقب «سید الشهداء» برای امام حسین است یا حضرت حمزه؟
پاسخ اجمالی
بسیاری از منابع شیعه[1] و اهل سنت[2] نقل کرده‌اند که پیامبر خدا(ص) و برخی مسلمانان، حمزه عموی حضرتشان را که در جنگ اُحُد شهید شده بود، «سید الشهداء» نامیدند و به همین جهت است که این عنوان در میان اهل سنت، انصراف به حضرت حمزه دارد.
شیعیان نیز اگرچه این موضوع را پذیرفته و در منابع خود بارها و بارها بدان اشاره و تأکید کرده‌اند، اما امام حسین(ع) را نیز به استناد روایاتی که تواتر معنوی آنها ثابت است، «سید الشهداء» دانسته[3] و مقامش را از حضرت حمزه(ع) بالاتر می‌دانند.
در راستای آنچه گفته شد، به مطالب ذیل دقت فرمایید:
1. امام صادق(ع) به قبر امام علی(ع)، این‌گونه سلام می‌دهد: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَلِیَّ الْأَوْلِیَاءِ، السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا سَیِّدَ الشُّهَدَاءِ».[4]
2. در برخی از منابع اهل سنت از پیامبر(ص) نقل شده است: «بلال؛ بهترین مرد، سید الشهداء و بزرگ موذّنین است»،[5] و «خبیث بن عدی، سید الشهداء است».[6](البته بنابر منابع تاریخی، بلال شهید نشده بلکه مرگی طبیعی داشته است).[7]
3. در پاره‌ای از روایات؛ در یک تعبیر کلی هر شخصی که نزد حاکم ظالمی رفته و او را امر به معروف و نهی از منکر کند؛ و توسط او کشته شود؛ سید الشهداء قلمداد شده است.[8]
و ...
در نگاه اول شاید تصوّر شود که میان این روایات تنافی وجود دارد؛ اما باید گفت که این تعابیر هیچ تنافی با یکدیگر ندارند؛ زیرا شهدا می‌توانند سیدها و بزرگان بسیاری میان خود داشته باشند؛ همان‌گونه که به نقل فریقین، حسنین(ع) دو آقا و سرور جوانان بهشت‌اند.
با این وجود نباید از این نکته غافل شد که مقام امام حسین(ع) بسیار بالاتر از مقام حمزه عموی پیامبر است؛ زیرا بر اساس روایات، حضرت حمزه(ع) سید تمام شهیدان است جز پیامبران شهید و جانشینان شهید آنان که بر آنان سیادتی ندارد: «سَیِّدُ شُهَدَاءِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ مَا خَلَا الْأَنْبِیَاءَ وَ الْأَوْصِیَاء»،[9] و می‌دانیم که امام حسین(ع) یکی از جانشینان شهید پیامبر خدا است.
شیعیان نیز اگرچه این موضوع را پذیرفته و در منابع خود بارها و بارها بدان اشاره و تأکید کرده‌اند، اما امام حسین(ع) را نیز به استناد روایاتی که تواتر معنوی آنها ثابت است، «سید الشهداء» دانسته[3] و مقامش را از حضرت حمزه(ع) بالاتر می‌دانند.
در راستای آنچه گفته شد، به مطالب ذیل دقت فرمایید:
1. امام صادق(ع) به قبر امام علی(ع)، این‌گونه سلام می‌دهد: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَلِیَّ الْأَوْلِیَاءِ، السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا سَیِّدَ الشُّهَدَاءِ».[4]
2. در برخی از منابع اهل سنت از پیامبر(ص) نقل شده است: «بلال؛ بهترین مرد، سید الشهداء و بزرگ موذّنین است»،[5] و «خبیث بن عدی، سید الشهداء است».[6](البته بنابر منابع تاریخی، بلال شهید نشده بلکه مرگی طبیعی داشته است).[7]
3. در پاره‌ای از روایات؛ در یک تعبیر کلی هر شخصی که نزد حاکم ظالمی رفته و او را امر به معروف و نهی از منکر کند؛ و توسط او کشته شود؛ سید الشهداء قلمداد شده است.[8]
و ...
در نگاه اول شاید تصوّر شود که میان این روایات تنافی وجود دارد؛ اما باید گفت که این تعابیر هیچ تنافی با یکدیگر ندارند؛ زیرا شهدا می‌توانند سیدها و بزرگان بسیاری میان خود داشته باشند؛ همان‌گونه که به نقل فریقین، حسنین(ع) دو آقا و سرور جوانان بهشت‌اند.
با این وجود نباید از این نکته غافل شد که مقام امام حسین(ع) بسیار بالاتر از مقام حمزه عموی پیامبر است؛ زیرا بر اساس روایات، حضرت حمزه(ع) سید تمام شهیدان است جز پیامبران شهید و جانشینان شهید آنان که بر آنان سیادتی ندارد: «سَیِّدُ شُهَدَاءِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ مَا خَلَا الْأَنْبِیَاءَ وَ الْأَوْصِیَاء»،[9] و می‌دانیم که امام حسین(ع) یکی از جانشینان شهید پیامبر خدا است.
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 50، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، محقق، مصحح، محمودی، محمدباقر، ج 2، ص 243، تهران، التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، چاپ اول، 1411ق.
[2]. نیشابوری(ابن البیع)، محمد بن عبدالله، المستدرک على الصحیحین، تحقیق، عبد القادر عطا، مصطفى، ج 3، ص 215، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1411ق؛ لخمی شامی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، محقق، سلفی، حمدی بن عبد المجید، ج 3، ص 151، قاهرة، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، بی‌تا.
[3]. به عنوان نمونه، ر.ک: شیخ صدوق، الامالی، ص 127، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق؛ شیخ مفید، محمّد بن محمد، کتاب المزار، محقق، مصحح، ابطحی، سید محمد باقر، ص 23، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق، مصحح، امینی، عبدالحسین، ص 67، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، 1356ش.
[4]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 206، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق؛ عاملی(شهید اول)، محمد بن مکی، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الأئمة(ع)، ص 90، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1410ق.
[5]. العتکی(البزار)، أحمد بن عمرو، مسند البزار(البحر الزخار)، ج 10، ص 241، مدینه، مکتبة العلوم و الحکم، چاپ اول، بی‌تا.
[6]. عبدالله بن محمود الموصلی البلدحی، الاختیار لتعلیل المختار، تعلیقه، محمود أبو دقیقة، ج 2، ص 107، القاهرة، مطبعة الحلبی، 1356ق.
[7]. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، بجاوی، علی محمد، ج 1، ص 179، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، 1412ق.
[8]. آجُرّی بغدادی، محمد بن حسین، الشریعة، محقق، دمیجی، عبدالله بن عمر، ج 5، ص 2245، ریاض، دارالوطن، چاپ دوم، 1420ق.
[9]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 264، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق.