بحث "الاقرب فالاقرب" در موارد متعددی از فقه به کار برده می شود که به برخی از آنها اشاره می نماییم.

1. اگر کسی عمداً کسی را بکشد و فرار کند نخست دیه را از مال او می گیرند و اگر نداشته باشد از بستگانش بر اساس الْأَقْرَبِ فَالْأَقْرَبِ گرفته می شود. [1]

2. دیه عاقله[2] که بر اساس الاقرب فالاقرب تقسیم می شود.[3]

3.در پرداخت نفقه نیز گفته شده الأقرب فالأقرب رعایت می شود.[4]

4. اما این اصطلاح بیشتر در بخش ارث مطرح می شود و معنای قاعده "الاقرب فالاقرب" این است که با وجود دسته اول، ارث به دسته دوم و سوم نمی رسد و در صورت نبودن دسته اول، ارث به دسته دوم می رسد و به دسته سوم نمی رسد و با نبودن دسته اول و دوم ارث به دسته سوم می رسد.

وارثان خویشاوند نسبى در سه طبقه قرار دارند.

طبقه اوّل: داراى دو بخش است: بخش اوّل: پدر و مادر. بخش دوم: فرزندان (بى واسطه یا با واسطه).

طبقه دوم: داراى دو بخش است: بخش اوّل: پدر بزرگ و مادر بزرگ (بى واسطه یا با واسطه). بخش دوم: برادر و خواهر و برادرزاده و خواهرزاده (بى واسطه یا با واسطه).

طبقه سوم: که یک بخش است: عمو و عمّه و دایى و خاله و فرزندان آنها.[5]

به عبارت دیگر؛ کسانى که بواسطه خویشاوندى ارث مى‏برند سه دسته هستند:

دسته اول: پدر و مادر و اولاد میت است و با نبودن اولاد، اولادِ اولاد هر چه پایین روند هر کدام آنان که به میت نزدیکتر است ارث مى‏برد و تا یک نفر از این دسته هست دسته دوم ارث نمى‏برند.

دسته دوم: جد یعنى پدر بزرگ و پدر او هر چه بالا رود و جدّه یعنى مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا رود پدرى باشند یا مادرى و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان هر کدام آنان که به میت نزدیک تر است ارث مى‏برد و تا یک نفر از این دسته هست دسته سوم ارث نمى‏برند.

دسته سوم: عمو و عمه و دایى و خاله (هر چه بالا روند) و اولاد آنان هر چه پایین روند و تا یک نفر از عموها و عمه‏ها و دایى‏ها و خاله‏هاى میت زنده‏اند، اولاد آنان ارث نمى‏برند ولى اگر میت عموى پدرى و پسر عموى پدر و مادرى داشته باشد (و غیر از اینها وارثى نداشته باشد) ارث به پسر عموى پدر و مادرى مى‏رسد و عموى پدرى ارث نمى‏برد.[6]