در روایات سفارش زیادی به خواندن نماز در اول وقت شده است. به گونه‌ای که در بعضی از روایات، فضیلت خواندن نماز در اول وقت؛ بر خواندن آن در غیر اول وقت، مانند فضیلت آخرت بر دنیا شمرده شده است.[1]
از جمله این روایات، روایتی است که زهری (یا: زهرانی) از امام مهدی(عج) نقل می‌کند. زهری می‌گوید: یک روز از عمری(یکی از نواب اربعه)[2] در مورد امام پرسیدم و گفتم آیا راهی وجود دارد که بتوانم امام را ببینم، ایشان فرمود:
«در دوران غیبت جایز نیست کسی امام را ببیند». و من هم با همین یک جمله قبول کردم. عمری وقتی دید که من این حرف را گوش کردم، فردا صبح برایم قراری گذاشت، من هم صبح زود سر قرار رفتم، عمری را دیدم که به طرف من می‌آید و جوانی به همراه او است که بسیار زیبارو است و بوی خوشی دارد. من نزدیک عمری رفتم و او اشاره کرد که ایشان همان کسی است که به دنبالش بودی و اگر سؤالی داری از او بپرس، من هم رفتم و سؤالاتی که در ذهنم بود را پرسیدم و همین‌طور که راه می‌رفتیم به در خانه‌ای رسیدیم و امام خواست که وارد خانه شود. عمری به من گفت: اگر سؤالی داری بپرس؛ چون وقتی امام وارد خانه شود حق ورود به خانه را نداری. بنابراین، من دوباره به خدمت امام رسیدم تا سؤالی بپرسم ولی امام دیگر صدای مرا نشنید و وارد خانه شد. فقط آخرین جمله‌ای که امام زمان فرمود این بود: «ملعون و دور از رحمت خدا است کسی که نماز عشاء را به اندازه‌ای به تأخیر بیندازد تا جایی که ستارهها به طور کامل دیده شوند». امام(ع) دوباره فرمود: «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أَخَّرَ الْغَدَاةَ إِلَى أَنْ تَنْقَضِیَ النُّجُومُ؛ مورد لعن است کسی که نماز صبح خود را آن‌قدر به تأخیر بیندازد که ستارهها دیگر دیده نشوند و به اندازه‌ای هوا روشن شود که ستاره‌ای در آسمان نباشد».[3]
این روایت را شیخ طوسی از محمد بن یعقوب کلینی به صورت مرفوعه از زهری نقل کرده است. و حال(وضعیت) زهری در میان منابع رجالی مجهول است. لذا اعتباری به این حدیث نیست.[4]
بر فرض صحت سند این حدیث باید گفت؛ از احادیث استفاده می‌شود که نماز سه وقت دارد:
- وقت فضیلت؛[5] که همان اول وقت نماز است، و امام صادق(ع) از آن به «أَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللهِ» تعبیر فرمود،[6] و بهترین وقت براى نماز است.
- آخر وقت: که امام صادق(ع) با تعبیر «...وَ آخِرُهُ عَفْوُ اللهِ وَ الْعَفْوُ لَا یَکُونُ إِلَّا مِنْ ذَنْب» بیان کرده است. عفو و بخشش هم در جایی است که انسان اشتباه و یا گناهی را مرتکب شده باشد. پس تأخیر نماز از اوّل وقت به آخر وقت، مذموم است؛ لذا امام زمان(ع) چنین شخصى را ملعون و دور از رحمت خدا دانسته است.[7]
علاوه بر این؛ لعن در امور مکروه نیز به کار می‌رود.[8] به بیان دیگر؛ لعن از جانب خدا در آخرت عذاب، و در دنیا انقطاع از قبول رحمت و توفیق است.[9]
- خارج از وقت: به‌جا آوردن نماز در خارج از وقت آن است، که از آن به «قضا» تعبیر می‌شود. اگر کسى نماز خود را در داخل وقت آن نخواند، باید قضاى آن‌را به جاى آورد. حال اگر عمداً نماز را تا پایان وقت به تأخیر انداخته، و قضا شد، گناه کرده است و باید از آن توبه کند و الاّ مورد عقوبت خداوند متعال قرار می‌گیرد، ولى اگر از روى سهو و نسیان بوده و در آن قصورى نداشته باشد، مورد عقوبت الهى نخواهد بود.
[1]. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 4، ص 118، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق؛ «آثار و برکات نماز اول وقت و سبک نشمردن نماز»، 33705.
[2]. ر. ک: «ادله اثبات نیابت نواب اربعه»، 2760.
[3]. طوسى، محمد بن الحسن، کتاب الغیبة للحجة، ص 271، قم، دار المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1411ق.
[4]. اشتهاردى، علی‌پناه، مدارک العروة، ج 11، ص 219، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر، چاپ اول، 1417ق.
[5]. ر.ک: «وقت فضیلت نمازهای پنج‌گانه»، 2101.
[6]. صدوق، محمّد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 217، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.
[7]. البته لعن مراتبی دارد که در این‌باره ر. ک: «مراتب لعن و دوری از رحمت خدا»، 30936.
[8]. خویى، سید ابو القاسم، المکاسب(مصباح الفقاهة)، مقرّر، توحیدى، محمد على، ج 1، ص 204، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
[9]. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص 741، دمشق، بیروت، دارالعلم، الدار الشامیة، 1412ق.