کد سایت
fa94028
کد بایگانی
110547
نمایه
سید بنیهاشم
طبقه بندی موضوعی
پیامبر اکرم ص,امام علی ع
خلاصه پرسش
سید یک قوم و قبیله به چه افرادی می‌گویند و چرا عبدالله بن جعفر در پاسخ به معاویه که او را سید بنی هاشم نامید، خود را شایسته چنین سیادتی ندانست؟!
پرسش
آیا صحیح است که معاویه عبدالله بن جعفر بن ابی طالب را سید بنی هاشم لقب داد، اما عبداللّه چنین لقبی را مختص به امام حسن و امام حسین(ع) دانست؟
پاسخ اجمالی
کلمه «سیّد» از ریشه «سود» به معنای بزرگی و شرف است[1] و به شریف‌ترین و رفیع‌ترین چیزی، سید آن گفته می‌شود.[2] به کسی که سرپرست جمعیت زیادی باشد نیز «سیّد» گفته می‌شود.[3] لذا هر کسی می‌تواند سید افراد زیر مجموعه خود باشد.[4] و هر فردی که در یک جامعه از شرافت ویژه‌ای برخوردار باشد، سید آن جامعه به شمار می‌آید.
از این‌رو در برخی از منابع، عبدالمطلب،[5] پیامبر اسلام(ص)،[6] امام علی(ع)،[7] امام صادق(ع)،[8] امام رضا(ع)[9] به عنوان «سیّد بنی هاشم» در زمان‌های مختلف معرفی شده‌اند.
از طرفی، سید بودن یک فرد در یک مجموعه منافات با آن ندارد که فرد و یا افراد دیگری نیز در همان مجموعه به عنوان سید شناخته شوند.
در همین راستا، تردیدی نیست که عبدالله بن جعفر بن ابی طالب[10] که برادرزاده و داماد امیرالمؤمنین(ع) بود، یکی از بزرگان و سادات بنی هاشم به شمار می‌آمد، اما هنگامی که معاویه تصمیم داشت با نیرنگ زیرکانه‌ای، او را در مقابل حسنین(ع) قرار دهد - از این‌رو او را به عنوان سید بنیهاشم معرفی کرد- عبدالله که پی به نیرنگ معاویه برده بود، سیادت(که امری نسبی است) را از خود نفی کرده و در پاسخ به او گفت: من سید بنی هاشم نیستم، بلکه سید بنی هاشم حسن و حسین(ع) هستند![11]
از این‌رو در برخی از منابع، عبدالمطلب،[5] پیامبر اسلام(ص)،[6] امام علی(ع)،[7] امام صادق(ع)،[8] امام رضا(ع)[9] به عنوان «سیّد بنی هاشم» در زمان‌های مختلف معرفی شده‌اند.
از طرفی، سید بودن یک فرد در یک مجموعه منافات با آن ندارد که فرد و یا افراد دیگری نیز در همان مجموعه به عنوان سید شناخته شوند.
در همین راستا، تردیدی نیست که عبدالله بن جعفر بن ابی طالب[10] که برادرزاده و داماد امیرالمؤمنین(ع) بود، یکی از بزرگان و سادات بنی هاشم به شمار می‌آمد، اما هنگامی که معاویه تصمیم داشت با نیرنگ زیرکانه‌ای، او را در مقابل حسنین(ع) قرار دهد - از این‌رو او را به عنوان سید بنیهاشم معرفی کرد- عبدالله که پی به نیرنگ معاویه برده بود، سیادت(که امری نسبی است) را از خود نفی کرده و در پاسخ به او گفت: من سید بنی هاشم نیستم، بلکه سید بنی هاشم حسن و حسین(ع) هستند![11]
[1]. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ج 2، ص 294، قم، منشورات دار الرضی، چاپ اول، بی‌تا.
[2]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین، ج 3، ص 230، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[3]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص 432، بیروت، دار القلم، چاپ اول، 1412ق.
[4]. ر. ک: «پیشینه حدیثی القاب پیامبر اسلام(ص)»، 47726؛ «منشأ پیدایش سادات»، 14287؛ «فرق «سید» و «میر»»، 28249؛ «امام حسن و امام حسین (ع) سید جوانان بهشتیان»، 9956.
[5]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 15، ص 344، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق.
[6]. مقریزی، تقی الدین، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق، نمیسی، محمد عبد الحمید، ج 12، ص 354، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق.
[7]. ابن شاذان قمی، أبو الفضل سدیدالدین، الفضائل، ص 81، قم، منشورات الرضی، چاپ دوم، 1363ش.
[8]. ابن العماد شهاب الدین ابو الفلاح عبد الحی بن احمد العکری الحنبلی الدمشقی، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق، الأرناؤوط، ج 2، ص 216، دمشق - بیروت، دار ابن کثیر، چاپ اول، 1406ق.
[9]. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق: تدمری، عمر عبد السلام، ج 14، ص 270، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1409ق.
[11]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة، محقق، مصحح، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج 6، ص 297، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404ق.