کد سایت
fa95748
کد بایگانی
112116
نمایه
فحوی الخطاب
طبقه بندی موضوعی
General Terms,مبانی فقهی و اصولی
خلاصه پرسش
فحوای خطاب یعنی چه؟
پرسش
فحوی الخطاب یعنی چه؟
پاسخ اجمالی
در نزد اصولیان، دلالت لفظ بر یک معنا بدون این‌که صریحاً از آن نامی برده شود، «فحوى الخطاب» نامیده می‌شود؛
به عبارت دیگر، «فحوا» عبارت است از «مدلول التزامی» جمله و مراد از «مدلول التزامی» آن است که لفظ به دلالت مطابقی بر آن دلالت ندارد؛ لیکن به اعتبار این‌که مدلول، لازم مفاد جمله است، بر آن دلالت می‌کند.
«فحوای خطاب» که از آن به «مفهوم موافق» نیز تعبیر می‌شود، مفهومی است که می‌توان آن‌را با توجه به اولویت‌سنجی برداشت کرد؛ هرچند لفظ با دلالت مطابقی بر آن دلالت نداشته باشد، مانند حرمت «کتک زدن والدین» که می‌توان این حرمت را از آیه‌ای برداشت کرد که مؤمنان را از گفتن «اُفّ» به آنان برحذر می‌دارد؛ زیرا نهی از افّ گفتن فرزند به پدر و مادر با آن‌که افّ کمترین حدّ بی‌احترامی است، به طریق اولی بر نهی از کتک زدن آنان دلالت دارد.[1]
در پایان می‌توان گفت که در دانش اصول، «فحوای خطاب»، «مفهوم موافق» و «قیاس اولویت» همگی بر یک معنا دلالت می‌کنند.
به عبارت دیگر، «فحوا» عبارت است از «مدلول التزامی» جمله و مراد از «مدلول التزامی» آن است که لفظ به دلالت مطابقی بر آن دلالت ندارد؛ لیکن به اعتبار این‌که مدلول، لازم مفاد جمله است، بر آن دلالت می‌کند.
«فحوای خطاب» که از آن به «مفهوم موافق» نیز تعبیر می‌شود، مفهومی است که می‌توان آن‌را با توجه به اولویت‌سنجی برداشت کرد؛ هرچند لفظ با دلالت مطابقی بر آن دلالت نداشته باشد، مانند حرمت «کتک زدن والدین» که می‌توان این حرمت را از آیه‌ای برداشت کرد که مؤمنان را از گفتن «اُفّ» به آنان برحذر می‌دارد؛ زیرا نهی از افّ گفتن فرزند به پدر و مادر با آن‌که افّ کمترین حدّ بی‌احترامی است، به طریق اولی بر نهی از کتک زدن آنان دلالت دارد.[1]
در پایان می‌توان گفت که در دانش اصول، «فحوای خطاب»، «مفهوم موافق» و «قیاس اولویت» همگی بر یک معنا دلالت می‌کنند.
[1]. ر. ک: هاشمی شاهرودی، سید محمود، جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج 5، ص 660- 661، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، 1426ق؛ مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 101- 104، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ چهارم، 1403ق.