قرآن کریم در مورد خلقت انسان و مبدأ پیدایش آن، تعبیرات گوناگونی دارد که نشان می‌دهد آفرینش انسان در مراحل مختلفی رخ داده است.[1] در تعدادی از آیات، خلقت انسان را از خاک اعلام می‌کند؛[2] اما در آیاتی دیگر، خلقت را از گِل چسبنده و بدبو می‌داند که مخلوطی از خاک و آب است. این تعبیرات مختلف با یکدیگر منافاتی ندارند، بلکه هر یک در مقام بیان مراحل مختلف خلقت‌اند.[3]

از طرفی مراد از خاکی که انسان از آن خلق شده می‌تواند شامل تمام مواد روی زمین باشد. واضح است که تمام خوراک انسان از آب و خاکی است که با کمک نور خورشید و وجود گازهایی مانند اکسیژن تبدیل به غذا می‌شوند و تا غذا نباشد انسان نیست؛ از این‌رو است که خدای متعال هم می‌فرماید:

«وَهُوَ الَّذی خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً»؛[4] و او کسى است که از آب، بشرى آفرید.

«وَجَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْ‏ءٍ حَی‏»؛[5] و هر چیز زنده‏اى را از آب پدید آوردیم.

باد هم تنها می‌تواند در نقل و انتقال مواد تأثیر داشته باشد و به عنوان نمونه در انجام عمل گرده‌افشانی نقش مؤثر داشته باشد، نه در پیدایش آن.

در پایان باید گفت؛ اگرچه کشاورزی بدون خاک و تنها با استفاده از آب و هوا و نور امکان‌پذیر است؛ اما واضح است که در حالت طبیعی، مواد موجود در خاک نقش بسیار مؤثری را در رشد گیاهان دارند؛ از همین‌رو این ادعا که آفرینش و رشد انسان‌ها تا حد زیادی مدیون خاک است، ادعایی غیر علمی به شمار نمی‌آید. 

[1]. «وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ»، روم، 20؛ «وَلَقَدْ خَلَقْنَا اْلأنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِیْنٍ»، مؤمنون، 12؛ «إِنّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طِین لازِب»، صافات، 11؛ «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ»، حجر، 26.

[2]. «وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طین‏»، سجده، 7؛ «و آفرینش انسان را از گِل آغاز کرد».

[3]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 12، ص 151، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.

[4]. فرقان، 54.

[5]. انبیاء، 30.