جستجوی پیشرفته
بازدید
21631
آخرین بروزرسانی: 1404/06/17
خلاصه پرسش
درباره‌ی تاریخ اعراب و علامت‌گذاری وقف در قرآن کریم توضیح دهید؟ با توجه به کثرت انواع علامت‌های مختلف، حکم وقف، هنگام قرائت قرآن چیست؟
پرسش
درباره‌ی تاریخ اعراب و علامت‌گذاری وقف در قرآن کریم توضیح دهید؟ با توجه به کثرت انواع علامت‌های مختلف، حکم وقف، هنگام قرائت قرآن چیست؟
پاسخ اجمالی

زمانی که عرب‌ها خط را از سریانی و انباطی گرفتند، نقطه نداشت. خط سریانی هنوز هم نقطه ندارد. عرب‌ها هم تا نیمه قرن اول سال قمری، حروف را بدون نقطه می‌نوشتند؛ اما چیزی نگذشت که خط عربی وارد مرحله‌ی جدیدی شد. دوره‌ای که حروف، نقطه‌دار شد و خط، نیز رو به زیبایی گذاشت. در نیمه دوم قرن اول، مردم توسط یحیى بن یعمر و نصر بن عاصم‏ -دو شاگرد ابوالأسود دوئلی- با حروف نقطه‌دار آشنا شدند. علت انجام این کار این بود که سرزمین اسلامی پهناور شده بود و عجم‌های زیادی مسلمان شدند و نیاز به آشنایی با قرآن داشتند. این کار برای جلوگیری از غلط خواندن قرآن توسط عجم‌ها صورت پذیرفت؛ چرا که خود عرب‌ها به‌ طور فطری قرآن را صحیح می‌خواندند و نیازی به علامت‌گذاری نداشتند.[1] ابو احمد عسکری این ‌کار علامت‌گذاری را به نصر بن عاصم نسبت داده است.[2]

پس از آن‌که نیاز دیگری برای قرآن کریم؛ یعنی لزوم رعایت اعراب در سخن‌گفتن احساس شد، بنابر مشهور، ابوالأسود دوئلی انجام این ‌کار را با اشاره‌ی علی بن ابی‌طالب(ع) بر عهده گرفت و علم نحو؛ یعنی علم اعراب القرآن را بنا گذاشت.[3]

در همین راستا و در نسل بعد،‌ افرادی مانند شاگردان یادشده ابو الأسود، ‌سبک نوشتاری خط کوفی را به شیوه‌ای گسترش دادند که اعراب و نقطه نیز در آنها نگاشته می‌شد.

البته این اعراب‌گذاری به ‌صورت نقطه در بالا و روی حرف (برای علامت فتحه) و روبروی حرف (برای علامت ضمه) و زیر حروف (برای علامت کسره) انجام شد. بعدها برای اشتباه نشدن این نقطه‌ها با نقطه‌های حروف، معمولاً با رنگی غیر از رنگ حروف نوشته می‌شد. در اکثر اوقات این نقطه‌ها به رنگ سبز نگاشه می‌شد. این علامت‌گذاری نیز در نیمه دوم قرن اول صورت گرفت. اما این نقطه‌ها نیز دچار تحوّل شد، سپس توسط خلیل بن احمد فراهیدی (متوفای 175ق) به شکل اعراب‌های امروزی در آمدند. او علامت‌های همزه، تشدید، روم و إشمام‏ را نیز ابداع کرد. گفته شده است اواخر قرن سوم بود که علامت ساکن (که برگرفته از سر حرف «خ» بود) به این علامات اضافه شد.[4]

علامت‌های وقف، ابتدا برای اولین بار توسط شخصی به نام محمد بن طیفور سجاوندى (م 560 ق)، مفسّر، نحوى و استاد بزرگ قرائت‏‏ ابداع گردید. این علامت‌ها به رموز سجاوندی معروف شدند. این علامت‌ها عبارتند از «م- ط- ج- ص- ز- لا».[5]

نشانه‏هاى دیگرى نیز متأخّرین از اساتید علم قرائت -از جمله تاج القراء شیخ مصدّر بخارى- تعیین نموده‏اند که در بالاى کلمات بعضى از قرآن‌هاى قدیمى نوشته شده و عبارتند از: قف- س- قفه- ق- قلا- صل- صلى- صق- صب- جه- ک‏.[6]

برخی از فقها، رعایت وقف به حرکت و وصل به سکون را در نماز لازم نمی‌دانند؛ اما برخی دیگر به احتیاط واجب لازم می‌دانند.[7]


[1]. معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، ج‏1، ص 360، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، 1415ق.

[2]. همان، ص 361.

[3]. شیخ مفید، محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، محقق، مصحح، میرشریفى، على، ص 446، قم، ‏کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ ذهبى، محمد بن احمد بن عثمان، معرفة القراء الکبار على الطبقات و الأعصار، ج 1، ص 154، استانبول، مرکز البحوث الاسلامیة، چاپ اوّل، 1416ق؛ زرکشى، محمد بن عبد الله، البرهان فی علوم القرآن، ج 1، ص 36، بیروت، دار المعرفة، چاپ اوّل، 1410ق؛ زرقانى، محمد عبد العظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج 1، ص 23، بیروت، دار احیاء التراث العربى، بی‌نا، بی‌‏تا؛ علی الصغیر، محمد حسین، تاریخ القرآن، ص 127، بیروت، دار المؤرخ العربی، چاپ اول، 1420ق.

[4]. التمهید فی علوم القرآن، ج ‏1، ص 362 و 363.

[5]. سادات فاطمی، سید جواد، پژوهشى در وقف و ابتداء، ص 86، مشهد، به‌نشر، چاپ اول، 1382ش.

[6]. بیگلری، حسن، سر البیان فى علم القرآن، ص 251، بی‌جا، کتاب خانه سنایی، چاپ پنجم، بی‌تا.

[7]. ر. ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 554- 555، مسئله 1004، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    800314 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    765235 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    686893 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661818 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650340 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    604299 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580812 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    579012 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    565039 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • آیا گفتن اذان و اقامه در نماز واجب است، و آیا می‌توان با یک اذان و اقامه، چند نماز خواند؟
    560313 وضو، اذان و نماز 1388/11/13
    برخی از فقهای گذشته، مثل ابن عقیل و ابن جنید، اذان و اقامه را واجب می‌دانند.[1] اما اکثر مراجع معظم تقلید در احکام اذان و اقامه می‌فرمایند: برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای یومیّه(نمازهای واجبی که در هر روز خوانده می‌شود) اذان و ...