Saytın kodu
fa21095
Arxiv kodu
75137
Dəstə
Təfsir ,خصوصیات و مناقب,دابة الأرض
Sualın xülasəsi
Nəml surəsində “Dabbətul-ərz”dən məqsəd nədir?
Sual
Nəml surəsinin 82 ci ayəsinin təfsiri nədir? Bu ayədə “Dabbətul-ərz” dən məqüsəd nədir?
Qısa cavab
“Dabbə” termini məna nöqteyi nəzərindən, hərəkət edən canlı mənasınadır. Həm insan həmdə qeyri insanda işlədilir. Amma mübarək ayədə “yerdəki hərəkət edəndən canlı”dan məqsəd nədir? Və onun proqramı və vəzifəsi necədir? Quran üstüörtülü şəkildə açıqlayıb, və deyir: Canlı və hərəkət edən bir canlıdır ki, Allah onu qiyamət günündən öncə yerdən çıxaracaq. O insanlarla söhbət edəcək və sözü bundan ibarət olacaq ki, camaat Allaha iman gətirçirlər. Aydındır ki, o zamanda baş verən şərait və hadisələri nəzərə alsaq, və “Dabbətul-Ərz” ayəsinə də diqqət yetirsək, görərik ki, inkar edənlər özlərinə gələcək, və öz qaranlıq keçmişindən peşiman olacaqlar. Amma heç bir faydası olmayacaq, çünki qayıdış qapısı bağlıdır.
“Dabbətul-Ərz”in xüsusiyyətləri və incəliklərini daha ətraflı bilmək üçün ətraflı cavaba müraciət edin:
“Dabbətul-Ərz”in xüsusiyyətləri və incəliklərini daha ətraflı bilmək üçün ətraflı cavaba müraciət edin:
Ətreaflı cavab
Nəml surəsinin 82 ci ayəsindən öncəki ayələr, o kafirlərdən söhbət açır ki, səbirsizliklə qiyamət günün olmasını sankı gözləyirlər və Peyğəmbərə deyirlər: Niyə bizə vədə verdiyin əzablar, bizə nazil olmur? Niyə qiyamət qopmur? Allah taala bir neçə ayə ilə, o cümlədən Nəml surəsinin 82 ci ayəsi vasitəsi ilə qiyamətdən öncə baş verən hadisələrə toxunur. Və bu inadkar inkar edənlərin əzablı talelərini ortaya qoyur[1]
Allah taala bu mübarək ayədə buyurur: “Onlara deyilən söz yerinə yetdiyi (qiyamət yaxınlaşdığı) zaman onlar üçün yerdən (mö´minlərlə kafirləri xüsusi nişanla bir-birlərindən ayıran) bir canlı çıxardarıq ki, onlarla danışıb (Bizim adımızdan): "İnsanlar ayələrimizə inanmırdılar!" - deyər”[2].
Ayədə “وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ” yəni “Onlara deyilən söz yerinə yetdiyi zaman” gələn bu ibarətdən məqsəd qiyamətin qopması və onun əlamətlərinin olmasıdır. Onlar elə əlamətlərdir ki, onları müşahidə etmək belə hər kəsi təslim edir. İnsan yaqin tapır ki, İlahi vədələr haqqdıe və qiyamət yaxındır.[3]
“Dabbə” sözü məna baxımından həm insana həm qeyri insana deyilən canlı mənası daşıyan bir ifadədir.[4] Amma mübarək ayədə gələn “yerdəki canlı” necə bir valıqdır və hansı canlıdır? Onun vəzifəsi və proqramı nədir? Quran üstü örtülü şəkildə qeyd etmişdir: hərəkət edən canlıdır ki, Allah onu qiyamətin opmasına az qalmış onu yerdən çıxardar. O insanlarla söhbət edər: Sözü də bu olacaq ki, İnsanlar Allahın ayələrinə iman gətirmirlər. Aydındır ki, o şəraitdə, o zamanda baş verəcək hadisələrə nəzər saldıqda, “Canlı hərəkət edənin” sözü ilə inadkarlar və inkar edənlər özlərinə gələcək. Öz qaranlıq keçmişlərindən peşiman olacaqlar. Amma faydası olmayacaq, çünki geri qayıdış yoxdur.
Təfsir kitablarında və bir sıra hədis kitablarında “yerdəki canlı” nın xüsusiyyətləri və əlamətləri barədə bəzi işarələr olunub. Onların bir neçəsini qeyd edirik:
Allah taala bu mübarək ayədə buyurur: “Onlara deyilən söz yerinə yetdiyi (qiyamət yaxınlaşdığı) zaman onlar üçün yerdən (mö´minlərlə kafirləri xüsusi nişanla bir-birlərindən ayıran) bir canlı çıxardarıq ki, onlarla danışıb (Bizim adımızdan): "İnsanlar ayələrimizə inanmırdılar!" - deyər”[2].
Ayədə “وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ” yəni “Onlara deyilən söz yerinə yetdiyi zaman” gələn bu ibarətdən məqsəd qiyamətin qopması və onun əlamətlərinin olmasıdır. Onlar elə əlamətlərdir ki, onları müşahidə etmək belə hər kəsi təslim edir. İnsan yaqin tapır ki, İlahi vədələr haqqdıe və qiyamət yaxındır.[3]
“Dabbə” sözü məna baxımından həm insana həm qeyri insana deyilən canlı mənası daşıyan bir ifadədir.[4] Amma mübarək ayədə gələn “yerdəki canlı” necə bir valıqdır və hansı canlıdır? Onun vəzifəsi və proqramı nədir? Quran üstü örtülü şəkildə qeyd etmişdir: hərəkət edən canlıdır ki, Allah onu qiyamətin opmasına az qalmış onu yerdən çıxardar. O insanlarla söhbət edər: Sözü də bu olacaq ki, İnsanlar Allahın ayələrinə iman gətirmirlər. Aydındır ki, o şəraitdə, o zamanda baş verəcək hadisələrə nəzər saldıqda, “Canlı hərəkət edənin” sözü ilə inadkarlar və inkar edənlər özlərinə gələcək. Öz qaranlıq keçmişlərindən peşiman olacaqlar. Amma faydası olmayacaq, çünki geri qayıdış yoxdur.
Təfsir kitablarında və bir sıra hədis kitablarında “yerdəki canlı” nın xüsusiyyətləri və əlamətləri barədə bəzi işarələr olunub. Onların bir neçəsini qeyd edirik:
- Bir qurup alim onu insanl olmayan canlı fərz edərək, sadəcə yerdəki canlılardan saymışlar. Onlar bu sözün mənasının heyvan olması qənaətindədirlər[5]. Bəzi rəvayətlərdə o canlı qorxulu və anormal şəkildə canlandırılıb, və onun üçün müxtəlif şəkillər qeyd edilib[6].
- Bir qrup alim isə bu sahədə olan bir çox hədislərə istinad edərək, o canlını insan olaraq, dəyərləndiriblər. Amma fövqəladə bir insan. Hərəkət edən, fəal və aktiv bir insan ki, Axiruz-zamanda peyda olaraq, çıxacaq. Və əsas işlərindən biri müsəlmanlarla menafiqləri ayırmaq və onları müəyyənləşdirməkdir[7].
Bəzi təfsirçilər bu mübarək ayənin aşağısında gələn rəvayətləri rəhbər tutaraq, ikinci variant qəbul etmişlər. Və onu bir çox hədislər sübut etdiyini vurğulamışlar. O yerdəki canlını da Həzrəti Əli (ə) olaraq tanıtmış və qəbul etmişlər[8].
Qeyd edək ki, bu barədə bir çox hədislər mövcuddur. Onlar “yerdəki canlıdan” daha ümumi anlayış irəli sürürlər. O rəvayətlər böyük öndərlərin hər birini qiyamətin qopduğu vaxta az qalmış fövqəladə hərəkət və qiyam edəcəklər. Haqq və batili, mömin və kafiri müəyyənləşdirəcəklər[9].
Qeyd edək ki, bu barədə bir çox hədislər mövcuddur. Onlar “yerdəki canlıdan” daha ümumi anlayış irəli sürürlər. O rəvayətlər böyük öndərlərin hər birini qiyamətin qopduğu vaxta az qalmış fövqəladə hərəkət və qiyam edəcəklər. Haqq və batili, mömin və kafiri müəyyənləşdirəcəklər[9].
[1] - Məkarim Şirazi, Nasir, Təfsiri nümunə, cild 15, səh 547, darul kutubul İslamiyyə, Tehran, 1374, hicri şəmsi tarixi ilə.
[2] - Nəml surəsi, ayə 82,
«إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كانُوا بِآياتِنا لا يُوقِنُونَ»
«إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كانُوا بِآياتِنا لا يُوقِنُونَ»
[3] - Təfsiri nümunə, cild 15, səh 547
[4] - Seyid Əli Əkbər Qərəşi, Əhsənul hədis, cild 1, səh 29, Besət təşkilatı, Tehran, 1377 Hicri şəmsi tarixi ilə.
[5] - Sadiqi Tehrani, Məhəmməd, Əl bəlağ fi təfsirul Quran bil Quran, səh 384, Müəllif nəşri, Qum, ilk çap, 1419 hicri qəməri tarixi ilə
[6] - Əbül Fütuh Razi, Hüseyn bin Əli, Rövzül cinan və ruhul cinan fi təfsirul Quran, cild 15, səh 73, Araşdırma: Yahəqqi, Məhəmməd Cəfər; Nasih, Məhəmməd Məhdi, Astan Qüdsi Rəzəvinin İslami araşdırmalar mərkəzi, Məşhəd, 1408 hicri qəməri tarixi ilə.
[7] - Təfsiri nümunə, cild 15, səh 552
[8] - Hüseyni Əstərabadi, seyid şərəfuddin Əli, Təvilul Ayat əz-zahirə, səh 399 və 400, Müdərrislər cəmiyyətinin İslami nəşriyyatı ofisi, Qum, ilk çap, 1409 hicri qəməri tarixi ilə; Məclisi, Məhəmməd Baqir, Bəharul Ənvar, cild 39, səh 243, Darul Ehya turasul Ərəbi, Beyrut, İkinci çap, 1403 hicri Qəməri tarixi ilə.
[9] - Təfsir Nümunə, cild 15, səh 554