Qurani kərim ərəb dilində nazil olduğu üçün onun bütün ayələri ərəb dili qramatikasında yazılmışdır. Allah Taalanın Qurani kərimdə özü barəsində olan ayələri kişi cinsində gətirməsi də məhz ərəb dili qramatikasının tələblərindəndir. Ərəb dili qramatikası bütün dil və qramatikalardan fərqli olduğu üçün geniş izaha ehtiyacı vardır. Amma biz burada qısa surətdə bu məsələyə işarə edirik.
Ərəb dili qramatikasında kişi və qadın cinsi bir neçə növdür?
Həqiqi kişi və qadın cinsi:
Məcazi qadın və kişi cinsi. Bu cinslərə aid edilən hər bir şey qədim ərəb tayfalarından eşidilərək qanun şəklində yazılmışdır. Amma əslində heç bir qramatik əsası yoxdur. Məsələn ay və günəş. Ay məcazi kişi cinsində və günəş isə məcazi qadın cinsində işlədilir. Amma bunun heç bir qramatik əsası yoxdur. Sadəcə "ərəb" belə deyib. Bunlardan əlavə mənəvi və ləfzi qadın və kişi cinsləri vardır ki, daha onların açıqlanmasına ehtiyac duymuruq.
Bildiyimiz kimi Allah- Taala yuxarıda qeyd etdiyimiz cinslərin heç birinə aid deyil. Ərəb dili qramatikasında heç bir cinsə aid olmayan və ya cinsi məlum olmayan şeylər kişi cinsində yazılır. Bu səbəbdən Allah Taalanın bütün sifətləri və zatı kişi cinsində yazılmışdır. Bundan əlavə ərəb dili qramatikasına əsasən nəyin və ya kiminsə kişi və qadın cinsində işlədilməsi heç bir dəyərə əsaslanmır. Yəni bu cinslərin heç biri ucalıq mənasında deyildir.
Bildiyimiz kimi Quran ərəb dilində yazılmışdır. Ərəb dili qramatikası da bəzi dillərin və qramatikaların əksinə olaraq bir neçə şəxs və cinslərdən ibarətdir. Təbiidir ki, hər bir kitabı müəyyən dildə yazılsa və ya tərcümə olunsa o dilin qramatikasına uyğun təltif edilməlidir. Ərəb dili qramatikasında xonsa cinslər (cinsi məlum olmayan) kişi cinsində yazılır. Bu qayda həmçinin bəzi qramatikalarda da mövcud olur. (misal üçün fransız dili qramatikasında bu məsələ mövcuddur)
Deməli, ərəb dili qramatikasında bu qaydaya uyğun olaraq kişi cinsində işlənən sözlər şəxsin kişi olub- olmamasından xəbər vermir. Bundan əlavə Qurani- kərim zamanının cahil təfəkkürünə[1] deyil, əksinə, ərəb dili qramatikasına uyğun olaraq nazil olmuşdur. Deməli, Qurani kərim ərəb dili qramatikasının tələblərinə uyğun olaraq nazil olduğu üçün Allah- Taala barəsində ayələri kişi cinsinə aid etmişdir.
Başqa sözlə desək:
Ərəb dilində ismlər və fellər (mən və biz şəxs əvəzliklərindən savayı) iki əsas cinsə bölünür: Həqiqi kişi və qadın cinsi, məcazi formada olan kişi və qadın cinsi. O yaranmışların ki, qadınlıq və kişilik cinsi orqanı vardır (hətta heyvanlar) o yaranmışlar həqiqi kişi və ya qadın cinsinə aid edilir. Əgər bunun əksinə olarsa məcazi kişi və qadın cinsinə aid ediləcəkdir. Məsələn həqiqi kişi cinsi deyəndə (رجل) yəni kişi və (جمل) yəni erkək dəvə nəzərdə tutulur. O cümlədəndə (زن) yəni qadın və (ناقة) dişi dəvə deyəndə həqiqi qadın cinsi nəzərdə tutulur.
Amma məcazi kişi və qadın cinsləri deyəndə bütün əşyalar nəzərdə tutulur. Bunların içində yalnız insanın bədən üzvləri və şəhər adları qanun şəklində məcazi qadın cinsinə aid edilir. Yerdə qalan əşyalar isə heç bir qanuna əsaslanmadan məcazi kişi və qadın cinsinə aid edilir. Yəni qədim dövrdən ərəblərdən necə eşidilibsə elə də qəbul edilib. Məsələn: qədimdən ərəblər qələmi, (قلم) ayı, (قمر) evi, (دار) və sair. Kişi cinsində işlədiblər və divarı, ağacı, günəşi və sair. qadın cinsində.Amma belə bir qayda var ki, xonsa cinslər (yəni saydığımız cinslərə aid olmayan və bu şəraitin onlarda olmaması) məcazi kişi cinsinə aid edilir.[2] Həmçinin Allah- Taala nə doğub və doğulub. Eyni zamanda da onun heç bir bənzəri yoxdur.[3]
Bu məsələyə də diqqət yetirmək lazımdır ki, yalnız dildə kişi və qadın cinslərində işlənən sözlərin heç bir üstünlükləri yoxdur. Əgər belə olsaydı bəzi insan olmayan çirkin yaranmışları (şeytan. iblis) dəyərləndirməli olardıq. Belə olan halda gərək heç bir məcazi kişi və qadın cinslərindən istifadə etməyək. Əks halda isə, yəni məcazi, dildə işlənən kişi və qadın cinsləri naqis bir yaradılışdan xəbər versəydi, yəni bu əskiklik hesab olsaydı dəyərli şeylər (namaz, su, günəş, yer və sair) məcazi qadın və kişi cinslərində işlədilməzdi.[4]
[1] - Mütərcim: Qurani kərim nazil olan dövürdə cahil ərəblər qadınları insan saymır və onlara insan kimi heç bir şəxsi məhəl qoymurdurlar.
[2] - Sərf sadə kitabı səhifə 28 və 145.
[3] - Tövhid surəsi, ayə 3,،«لم یلد و لم یولد» Şura surəsi, ayə 11. «لیس کمثله شیء»
[4] - Bax: Zən dər ayineye cəlal və cəmal. Cavadi Amoli, səhifə 78.