حادثه غدیر یکی از رخ دادهای بزرگ تاریخ اسلام است که در اواخر رسالت پیامبر اسلام (ص) در بازگشت از حجة الوداع در منطقه ای به نام غدیر و در حضور بزرگان، صحابه و ده ها هزار نفر از مسلمانان از نقاط مختلف جهان اتفاق افتاد. این واقعه تاریخی آن قدر مهم است که در اصل آن هیچ تردیدی میان شیعه و اهل سنت وجود ندارد. در آن روز تاریخی و بزرگ با اعلام ولایت امام علی (ع) بر مسلمانان، دین اسلام کامل و نعمت الاهی بر مردم به نهایت رسید؛ چراکه روز تعیین جانشینی امیرمؤمنان (ع) به عنوان خلیفه رسول الله (ص)، از طرف خداوند بود. بدیهی است که چنین رخ دادی در چنین روزی نقطه عطف در تاریخ به حساب می آید؛ ازاین رو، این روز (هیجدهم ذی الحجه) یکی از اعیاد بزرگ اسلامی در تاریخ اسلام، به ویژه تشیع به ثبت رسیده است.

واژه "عید" از فعل عاد، یعود (عود) اشتقاق یافته است. معانى مختلفى براى آن ذکر کرده‏اند، از جمله: "خوى گرفته"، "رچه باز آید از اندوه و بیمارى و غم و اندیشه و..."، "روز فراهم آمدن قوم"، "ر روز که در آن... حادثه بزرگى باشد.[1]

ابن منظور در لسان العرب گفته است: برخى بر آنند که اصل واژه عید از «عادة‏» است؛ زیرا آنان (قوم)، بر جمع آمدن در آن روز، عادت کرده‏اند.[2]

واژه عید تنها یک بار در قرآن به کار رفته است: "قالَ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَیْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَکُونُ لَنا عیداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آیَةً مِنْکَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقین‏"؛ عیسى بن مریم عرض کرد: "خداوندا! پروردگارا! از آسمان مائده‏اى بر ما بفرست! تا براى اول و آخر ما، عیدى باشد، و نشانه‏اى از تو و به ما روزى ده! تو بهترین روزى دهندگانى.[3]

در تفسیر نمونه ذیل این آیه آمده است: عید در لغت از ماده عود به معناى بازگشت است. لذا به روزهایى که مشکلات از قوم و جمعیتى بر طرف مى‏شود و بازگشت ‏به پیروزی ها و راحتى‏هاى نخستین مى‏ کند، عید گفته مى‏شود. در اعیاد اسلامى به مناسب این که در پرتو اطاعت‏ یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکى فطرى نخستین به روح و جان باز مى‏گردد، و آلودگى‏ها که بر خلاف فطرت است، از میان مى‏ رود، عید گفته شده است. و از آن جا که روز نزول مائده، روز بازگشت‏ به پیروزى و پاکى و ایمان به خدا بوده است،‏ حضرت مسیح (ع) آن را عید نامیده است. همان طور که در روایات آمده است، نزول مائده در روز یکشنبه بود و شاید یکى از علل احترام روز یکشنبه در نظر مسیحیان نیز همین بوده باشد. در روایتى که از حضرت على (ع) نقل شده است: "و کل یوم لا یعصى الله فیه فهو یوم عید"؛ هر روز که در آن معصیت‏ خدا نشود روز عید است، نیز اشاره به همین موضوع است؛ زیرا روز ترک گناه، روز پیروزى و پاکى و بازگشت ‏به فطرت نخستین است.[4]

از سوید بن غفله نقل شده است: در روز عید بر امیر المؤمنین على (ع) وارد شدم، دیدم که نزد او نان گندم و خطیفه[5] و ملبنه[6] است. پس به آن حضرت عرض کردم روز عید و خطیفه؟ آن حضرت فرمود: "انما هذا عید من غفرله"؛ این عید کسى است که آمرزیده شده است.[7]

در روایات اسلامى براى اعیاد به ویژه اعیاد مذهبى؛ از جمله عید فطر، عید غدیر و... آداب و رسوم خاصى؛ نظیر پوشیدن لباس نو، اطعام، صله ارحام و... توصیه شده است که برای آگاهی بیشتر دراین باره به آدرس زیر مراجعه کنید.[8] بنابراین، روز عید غدیر از آن تاریخ تا به امروز به عنوان یکی از اعیاد بزرگ اسلامی تعیین شده و شیعیان به خصوص، این روز را گرامی می دارند و آدب آن را به جای می آورند و به همدیگر تبریک می گویند.

گفتنی است که شیخین (ابوبکر و عمر) در روز غدیر در پیشاپیش صحابه جزو اولین کسانی بودند که منصب امامت را با گفتن: "بخ بخ یابن ابی طالب اصبحت و امسیت مولای و مولا کل مؤمن و مؤمنة"،[9] به امیرمؤمنان (ع) تبریک و تهنیت گفتند.

نمایه های مرتبط:

غدیر و عدم اعتراض صحابه در سقیفه، 157 (سایت: 1296).

غدیر و عدم اعتراض صحابه به خلافت ابوبکر، 1526 (سایت: 2470).

ولایت سیاسی علی در غدیر خم، 2570 (سایت: 2724).

نظر عالمان اهل سنت در مورد غدیر خم، 6432 (سایت: 7002).