پاسخ پرسش شما در ضمن نکات زیر بیان می شود:

1. از آیات قرآن[1] و روایات استفاده می شود که آدمی به اندازه توان و قدرت خود مأمور به انجام اعمال مستحبی است و حتی در باره انجام برخی از واجبات هم خداوند متعال یا فرصت بیشتری برای انجام آن عمل لحاظ کرده؛ مانند نمازهای پنج گانه که وقتشان زیاد است و یا جایگزینی برای آن قرار داده است؛ به عنوان نمونه، کسی که به دلیل مریضی، نتواند روزه بگیرد روزه از عهده او در همان حال برداشته شده و باید در زمان توان و قدرت آن را قضا نماید.[2] پس، خداوند از هیچ‌کس بیش از توانایی او تکلیفی نخواسته است. دین اسلام، دینی آسان و مطابق با عقل و منطق و فطرتِ انسان است.

2. درست است که خداوند نوافلی را برای نمازهای پنج گانه قرار داده که دارای ثواب فراوانی است، اما قدرت افراد نسبت به انجام آنها متفاوت بوده، و بر حسب موارد و اوقات تغییر پذیر است. اگر کسی بتواند همه آن را انجام دهد و این کار را بکند، ثواب زیادی نصیبش می شود و گرنه به مقداری که توانایی دارد، انجام می دهد؛ زیرا اعمال مستحبی بهتر است که با عشق و علاقه انجام گیرد؛ زیرا زیاده روی در عبادت های مستحبی و انجام آنان بدون میل و با زحمت و مشقّت، ممکن است نتایج منفی را به همراه داشته و انسان به عبادت بی رغبت شود.

امام باقر (ع) می فرماید: حضرت رسول اکرم (ص) فرمود: «بدانید که در ابتدا برای هر عبادتى رغبت و میل زیادى است، سپس تدریجاً به سوى سستى منتهى مى‏شود. آن کسى که رغبت و میل شدید او به عبادت بر طبق سنت من باشد، مسلماً او هدایت یافته و آن کس که با سنت و روش من مخالفت کند در گمراهى و ضلالت است و عملش بر زیانش خواهد بود. بدانید من که رسول خدا هستم، هم نماز می­خوانم، هم می­خوابم. گاهى روزه می­گیرم و گاهى هم افطار نموده و روزه نمی­گیرم. می­خندم گریه هم می­کنم. پس هر که از سنت و روش من روگردان شود چنین کسى از من نیست و من از او بیزارم...».[3]

امام صادق (ع) می فرماید: «کارى نکنید که عبادت الهى در نظرتان ناپسند جلوه کند».[4]

پس، بهتر است هرگاه حال مناجات و عشق و علاقه به انجام مستحبات وجود دارد، آنها را انجام دهد و گرنه به انجام واجبات اکتفا شود و از خدا درخواست نماید تا توفیق انجام مستحبات و حال مناجات را به او عطا نماید.

3. در صورتی که انسان به هر دلیل نتواند این نوافل را در وقت خود انجام دهد می تواند قضای آنها را بجا آورد.[5]

4. برای ترغیب و علاقه به انجام فرائض و مستحبات ابتدا باید زیر بناهای فکری مورد بررسی قرار گرفته و در اصلاح و تقویت آن کوشید. دیدگاه و عقیده فرد در مورد خداوند، جهان هستی، انسان، معاد و... تأثیر مستقیم بر ایمان و پای بندی او به انجام فرائض و اعمال و رفتار او دارد. پس، باید معرفت دینی را تقویت کرد تا اندیشه در عمل تأثیرگذار باشد.

5. برای انجام تکالیف دینی و امور پسندیده باید اراده قوی داشته و اراده خود را تقویت کرد؛ برای همین، راه هایی برای تقویت اراده پیشنهاد می شود که در این باره می توانید به پاسخ سؤال 525 مراجعه نمایید.

6. انسان ها در زندگی خود امور ضروری و لازمی دارند که از انجام عبادات مستحبی دارای اهمیت و ثواب بیشتری هستند؛ مانند فراهم کردن نیازهای معیشتی زندگی که در برخی مواقع، اگر این نیازها برآورده نشود، انسان نمی تواند قدرت و نشاط در عبادت پیدا نماید.

امام باقر (ع) می فرماید: «هر کس که براى بى‏نیازى از مردم، و در رفاه قرار دادن خانواده خود، و نیکى کردن به همسایه، به کسب روزى (و امکانات زندگى) بپردازد، روز قیامت در حالى خداى بزرگ را ملاقات مى‏کند که صورتى همچون ماه شب چهاردهم دارد».[6]

همچنین در روایتی نقل شده است که گروهی از اصحاب پیامبر اکرم (ص) کسب و کار را رها کرده، دکّان هاى خود را بستند و به عبادت پرداختند و گفتند: «روزى ما خواهد رسید»؛ چون پیغمبر (ص) این خبر را شنید، ایشان را نزد خود خواست و فرمود: «چه چیز شما را بر این کار واداشت؟»، گفتند: اى رسول خدا! خدا رساندن روزى ما را کفالت کرد و از این رو به عبادت پرداختیم. آن حضرت فرمود: «هر کس چنین کند دعایش مستجاب نخواهد شد، بروید دنبال کار (و طلب روزى حلال)».[7]

حال اگر کسب روزی مورد نیاز از راه حلال که بر سرپرست خانواده واجب است، با مستحباتی در تعارض باشد، لازم است که به واجب عمل کرده و مستحب را ترک نمود، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که طلب روزی با زیاده خواهی و تکاثر دو موضوع جدا از هم می باشند.

پس، هم باید دنیای خود را تأمین کرد و هم آخرت و اگر یکی رها شود انسان به رستگاری نمی­رسد.

برای آگاهی بیشتر نمایه های زیر را مطالعه نمایید:

«راه های تقویت اراده»، سؤال 525 (سایت: 572).

«دعا به صورت خوابیده»، سؤال 11570 (سایت: 11396).

«روش تقویت علاقه به عبادت»، سؤال 1566 (سایت: 1580).

«قضای اعمال مستحبی»، سؤال 2751 (سایت: 2988).