آسان شدن مصیبت­ها برای شخص مصیبت زده راه­هایی را می طلبد که مهم ترین آن بیان می شود:

الف) صبر بر مصیبت

صبر[1] یاور آدمی در زندگی است. یکی از اقسام صبر، صبر بر مصیبت بوده[2] که در آیات و احادیث دارای ارزش و ثواب بوده و توجه به آثار آن می تواند، یکی از راه­هایی باشد که غم و اندوه مرگ نزدیکان را بر انسان سبک نماید. در این جا به چند نمونه از آیات و احادیث اشاره می شود:

1. خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: «سلام بر شما بخاطر صبر و استقامتتان! چه نیکوست سرانجام آن سرا (ى جاویدان)».[3] «قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مال­ها و جان­ها و میوه‏ها، آزمایش مى‏کنیم و بشارت ده به استقامت‏کنندگان! آنها که هر گاه مصیبتى به ایشان مى‏رسد، مى‏گویند: ما از آنِ خدائیم و به سوى او بازمى‏گردیم! اینها، همان­ها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده و آنها هستند هدایت‏یافتگان».[4]

2. امام علی (ع) می فرماید: «از افزون­ترین دور اندیشى صبر کردن بر مصیبت­ها است».[5]

«از گنج­هاى ایمان صبر بر مصیبت­ها است».[6] «صبر بر مصیبت‏ها، [آدمی] را به مراتب شریف و بلند می رساند».[7]

ب) تفکر و درک واقعیت مرگ

باید این واقعیت را درک کرد و در آن اندیشید که مرگ برای همه بوده و حق است: «هر انسانى مرگ را مى‏چشد، سپس شما را بسوى ما باز مى‏گردانند».[8] همه موجودات از آنجایی که تجلّی حق تعالی هستند، و از اویند سر انجام هم به سوی او باز می گردند: «ما از آنِ خدائیم و به سوى او بازمى‏گردیم».[9]

از جمله آثار ایمانِ انسان به خدا، بیان این جمله شریف در قرآن کریم بوده که به هنگام ناگوارى و مصیبت، توجّه به مفاد آیه شریفه و تلقین آن به خود، قلب را تسکین بخشیده، و آرامش می­دهد، و به هر اندازه این تلقین به حقیقت نزدیک­تر باشد، بیشتر تزلزل خاطر را برطرف نموده و دل را وقار و آرامش خواهد داد.

ج) انجام اعمال نیک برای مردگان

در احادیث سفارش به انجام اعمالی برای مردگان شده که برخی از آنان طبق شرایطی واجب و برخی هم مستحب است. به نمونه هایی از اعمال مستحبی که در روایات به آن سفارش شده اشاره می شود:

یک. صدقه دادن: یکى از افراد بنى ساعده که مادرش از دنیا رفته بود، به رسول اکرم (ص) عرض کرد: در غیاب من، مادرم از دنیا رفته اگر من براى او چیزى صدقه بدهم نفعش عاید وى مى‏شود. آن حضرت فرمود: بلى.[10]

دو. خواندن قرآن: پیامبر اکرم (ص) فرمود: «هر کس به قبرستان گذر کند و یازده مرتبه «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» [سوره توحید] را بخواند و ثواب آن را به مرده‏ها ببخشد، به تعداد اموات به او اجر مى‏دهند».[11]

سه. انجام کارهای نیک: امام صادق (ع) فرمود: «...صدقه، دعا و نیکى به میت مى‏رسد و اجرش را به کننده این کارها و میت می دهند».[12] «هر مسلمانى به نیابت از اموات عمل خیری انجام دهد، خداى تعالى پاداش وى را چند برابر نماید و مردگان را از آن بهره‏مند سازد».[13]

چهار. خواندن نماز وحشت: مستحبّ است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت (نماز هدیه میّت در شب دفن[14]) براى میّت بخوانند و دستورش در رساله های عملیه مراجع تقلید بیان شده است.[15] بنابراین، نماز وحشت در شب اول قبر مستحب بوده نه همه شب­ها، و می توان در اوقات دیگر اعمال دیگری همانند آنچه ذکر شد برای مادر خود خوانده تا روحش در آرامش باشد.

در باره اعمال واجب برای میّت به نمایه های زیر مراجعه کنید:

1. «خمس اموال میت»، سؤال 3542 (سایت: 3780).

2. «قضای نماز و روزه پدر و مادر»، سؤال 4115 (سایت: 4400).