در این زمینه ما با سه دسته روایت مواجه هستیم:
دسته اوّل از روایات که محل خاصى را براى سکونت آن حضرت معرفى نمیکنند. گر چه بعضى از روایات این دسته، جایگاه آن حضرت را بیابانها و کوهها میدانند. دسته دوم، زندگى به صورت ناشناس در بین مردم را طرح میکنند. دسته سوم از منطقه خاصى مثل مدینه یا کوه "رضوى" در مدینه و یا "مکه" و "ذى طوى" در پیرامون آن، نام میبرند.
در این باره باید گفت: روایات این سه دسته هیچ گونه تنافى با هم ندارند؛ زیرا زندگى آن حضرت به شیوه عادى و معمولى است. چه مانعى وجود دارد که در اغلب اوقات در مدینه یا مکه باشد و در بعضى موارد به جهت ضرورت از مردم دورى گزیند و در کوهها و بیابانها به سر برد.
در این زمینه سه گونه روایت داریم که در ابتداى امر، هر یک با دیگرى مخالفت دارند.
الف- برخى از روایات محل خاصى براى سکونت آن حضرت مشخص نمىکنند و جایگاه آن حضرت را در بیابانها و کوهها معرفى مىکنند. مانند روایت ابن مهزیار که شیخ طوسى در کتاب غیبت خود آورده است.[1]
ب؛ دستهاى که منطقهى خاصى را براى زندگى حضرت تعیین میکنند. مثلاً:
1. مدینه و پیرامون آن و یا کوه رضوى که در اطراف مدینه است.[2]علامه شوشترى در این باب میگوید: در نصوص معتبره رسیده که جایگاه آن حضرت در غیبت صغرا و کبرا، کوه رضوى است. این که کیسانیه مىپندارند که مقّر محمد بن حنفیه در کوه رضوى است، دلیل نمیشود که این کوه جایگاه حضرت مهدى (عج) نباشد؛ زیرا کیسانیه اخبارى که از پیامبر (ص) شنیده بودند و به تواتر ثابت شده بود که مهدى (عج) غیبتى دارد و...، آن را بر محمد بن حنفیه تطبیق کردند و اصولاً هر انحراف و شبههاى، منشأش یک مطلب حقى است که مورد سوء استفاده قرار میگیرد.[3]
2. مکه و پیرامون آن. از برخى روایات، استفاده میشود که آن حضرت در مکانى به نام "ذى طوى" پیرامون مکه زندگى میکند و از همان جا نیز همراه یارانش قیام خواهد کرد.[4]
ج- دسته سوم، اخبارى که از جایگاه خاصى نام نمیبرند. فقط بیان میدارند که آن حضرت با مردم حشر و نشر دارد و به گونه ناشناس زندگى میکند.[5]
حال که این سه دسته روایت را اجمالاً مرور کردیم با کمى دقت در مییابیم که بین آنها هیچ گونه تضاد و ناسازگارى وجود ندارد؛ زیرا اصل اوّلى بر این است که زندگى آن حضرت به شیوه عادى و معمولى باشد. به گونهاى که موجب حساسیت نشود و این نوع زندگى براى خود آن حضرت هم آسانتر است. البته این منافات ندارد که حضرت در بیشتر وقتها در مدینه یا مکه باشد و گاهى به جهت ضرورت از مردم دورى گزیند و در کوهها و بیابانها بسر برد.[6]
[1] شیخ طوسى، غیبت، ص 266، به نقل از چشم به راه مهدى، ص 348.
[2] شیخ طوسى، غیبت، منشورات مکتبة بصیرتى، ص 102 و 103؛ بحارالانوار، ج 52، ص 153؛ اصول کافى، ج 1، ص 340.
[3] مجموعه مقالات و گفتارها پیرامون حضرت مهدى (عج)، ص 64.
[4] نعمانى، کتاب غیبت، ص 182، به نقل از، چشم به راه مهدى، ص 350.
[5] نعمانى، کتاب غیبت، ص 164. از این روایت استفاده مىشود که غیبت آن حضرت غیبت عنوانى مىباشد.
[6] ر.ک: چشم به راه مهدى، ص 351 - 347.