همه مراجع متفق اند، خونی که زن پس از گذشت شصت سال قمری می بیند، حیض نیست و خونی که قبل از تمام شدن پنجاه سال قمری می بیند، اگر شرایط و علایم حیض را داشته باشد، حیض است. اما در باره خون هایی که زن پس از تمام شدن پنجاه سال قمری تا شصت سال می بیند برخی از فقها فرموده اند که زن های سیده و غیر سیده مطلقاً در سن شصت سالگی یائسه می شوند اما برخی دیگر فرموده اند که زن های سیده، بعد از تمام شدن شصت سال [قمری] و زن هایی که سیده نیستند، بعد از تمام شدن پنجاه سال [قمری] یائسه می شوند.
پنجاه سال قمری "معادل "48 سال شمسی و 179 روز" می باشد. بهر حال زنی که 49 سال شمسی دارد یائسه است و باید به وظایف مستحاضه عمل کنید. طبق نظر برخی از فقها بر مستحاضه متوسطه و کثیره قبل از انجام غسل، چیزهایی حرام است همانند داخل شدن در مسجد و توقف در آنجا، قرائت سوره های سجده واجب دار (و به فتوای بعضی قرائت آیه سجده واجب)، مسّ خطوط قرآن و همبستری با همسر.
البته بر مستحاضه موارد زیر واجب است: وارسی و آزمایش کردن، تطهیر خود و تعویض یا تطهیر پنبه بهداشتی برای هر نماز، وضو برای هر نماز و یا هر کاری که نیاز به وضو دارد و غسل برای استحاضه متوسطه و کثیره، جلوگیری از خروج خون و غسل پایانی و...
تفصیل مطلب را در جواب تفصیلی پی گیری نمایید.
همه مراجع متفق اند، خونی که زن پس از گذشت شصت سال قمری[1] می بیند، حیض نیست، گرچه شرایط و صفات حیض را هم دارا باشد و خونی که قبل از تمام شدن پنجاه سال قمری[2] می بیند، اگر شرایط و علایم حیض را داشته باشد، حیض است.
اما دیدگاه فقها در باره حکم خون هایی که زن پس از تمام شدن پنجاه سال قمری تا شصت سال می بیند، از این قرار است:
1. زن های سیده، بعد از تمام شدن شصت سال [قمری] یائسه[3] می شوند؛ یعنی خون حیض نمی بینند و زن هایی که سیده نیستند، بعد از تمام شدن پنجاه سال [قمری] یائسه می شوند. این نظر حضرت امام، حضرات آیات اراکی، گلپایگانی و فاضل لنکرانی (ره) است.
2. زن هایی که سیده نیستند بعد از تمام شدن پنجاه سال یائسه می شوند و زن های سیده بعد از تمام شدن پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال چنان چه با نشانه های حیض یا در روزهای عادت خون ببینند، بنابر احتیاط واجب بین تروک حائض و اعمال مستحاضه جمع نمایند. (احتیاط کنند) و این نظر حضرت آیت الله خوئی (ره) است.
3. زن های سیده و غیر سیده مطلقاً در سن شصت سالگی یائسه می شوند و احتیاط مستحب آن است که زن هایی که قرشیه نیستند بعد از تمام شدن پنجاه سالگی تا تمام شدن شصت سال چنان چه خون را طوری ببینند که اگر پیش از پنجاه سال می دیدند قطعاً حکم حیض را داشت میان کارهای مستحاضه و تروک حائض جمع نمایند. این نظر حضرت آیت الله سیستانی است.
4. زنان سیده و غیر سیده هر دو بعد از تمام شدن پنجاه سال یائسه می شوند؛ یعنی اگر خونی ببینند خون حیض نیست، مگر زنانی که از قبیله "قریش" محسوب می شوند که آنها بعد از تمام شدن شصت سال یائسه می شوند. این نظر حضرت آیت الله مکارم است.[4]
تفاوت زنان قریش از غیر قریش در این مسئله، شاید به جهت توانایی و قدرت بالای جسمانی آنان از دیگر زنان باشد به این جهت از نظر فیزیکی متابولیسم بدنشان با دیگران تفاوت دارد.
همان گونه که، نژادها و طوایف از نظر رنگ، قدرت و توان جسمی با یکدیگر تفاوت دارند؛ مثلاً زنانی که در سیبری زندگی می کنند سن بلوغ آنها با زنان عربستان و آفریقا که در گرمای بالای 50 درجه رشد می کنند تفاوت دارد.
گذشته از اینها امروزه نیز چنین است که سن یائسگی بالا رفته و بسیاری از زنان در سن پنجاه سالگی یائسه نمی شوند، همان گونه که متخصصان اعلام می کنند، این به دلیل بهداشت و تغذیه خوب و سالم است که سن یائسگی را در بسیاری از زنان بالا برده است.[5]،[6]
از آنجائیکه 50 سال قمری "چنانکه در پاسخ ذکر نمودیم" معادل "48 سال شمسی و 179 روز" می باشد، با فرض سؤال، شما در سن 49 سال شمسی مشمول احکام مربوط به یائسگی می باشید[7]؛ یعنی باید به وظایف مستحاضه عمل کنید.
در ادامه احکامی که بر مستحاضه، مترتب است را بر می شماریم:
اول: چیزهایی که بر مستحاضه حرام است.
دوم: چیزهایی که بر مستحاضه واجب است.
سوم: چیزهایی که استحاضه آن ها را باطل می کند.
چهارم: مواردی که استحاضه بی اثر است.
اول: چیزهایی که بر مستحاضه حرام است
1. بعضی از فقها مانند حضرت آیة الله اراکی و حضرت آیة الله گلپایگانی و حضرت آیة الله فاضل فرموده اند: مستحاضه متوسطه و کثیره قبل از غسل کردن جایز نیست به مسجد داخل شده و در آن جا توقف کند. و حضرت آیة الله مکارم و حضرت آیة الله سیستانی در کثیره، غسل را لازم دانسته اند و اما در متوسطه وضو را کافی می دانند (در آنچه شرطش داشتن وضو است) ولی حضرت امام و حضرت آیة الله خوئی فرموده اند: احتیاط مستحب آن است که این کار را انجام ندهد.
2. آیا مستحاضه متوسطه و کثیره قبل از غسل جایز است سوره های سجده واجب دار (و به فتوای بعضی آیه سجده واجب) را قرائت کند؟ همان اقوال صورت قبل در اینجا نیز جاری است.
3. بعضی از فقها مانند حضرت آیة الله گلپایگانی فرموده اند: بنابر احتیاط واجب، مستحاضه حتی با وضو و غسل هم خطوط قرآن را مس نکند و حضرت آیة الله مکارم مسّ خطوط قرآن را در غیر اوقات نماز اشکال می کنند و اما بقیه فقها فرموده اند: با وضو و غسل می تواند مس کند، ولی احتیاط مستحب آن است که مطلقاً مسح نکنند.
4. مستحاضه قبل از انجام غسل، همبستری با همسر برای او جایز نیست و بعد از غسل جایز است و همان غسلی که برای نماز انجام داده کافی است (اگر همبستری در وقت همان نماز باشد)، و اما قبل از وقت نماز غسل جداگانه می خواهد.[8]
دوم: چیزهایی که بر مستحاضه واجب است.
1. وارسی و آزمایش کردن
بنابر احتیاط واجب، مستحاضه باید پیش از انجام هر نماز خود را وارسی کند که استحاضه وی از کدام قسم است.[9]
2. تطهیر خود و تعویض یا تطهیر پنبه بهداشتی برای هر نماز
به فتوای بیشتر فقها مستحاضه باید برای هر نماز پنبه را عوض کرده و به فتوای همه فقها، ظاهر فرج را اگر خون به آن رسیده با آب، طاهر نماید ولی به فتوای حضرت آیة الله سیستانی و حضرت آیة الله مکارم عوض کردن پنبه لازم نیست.[10]
3. وضو برای هر نماز و یا هر کاری که نیاز به وضو دارد
برای هر نماز باید ـ در صورت خون دیدن ـ وضو بگیرد و همچنین برای هر کاری که باید وضو داشته باشد.[11]
4. غسل برای استحاضه متوسطه و کثیره
برای استحاضه متوسطه در هر شبانه روز یک غسل قبل از نماز صبح و قبل از اولین نمازی که خون دیده لازم است[12]، و برای استحاضه کثیره قبل از تمام نمازها غسل لازم است به جز نماز ظهر و عصر و یا مغرب و عشا که اگر بخواهد آن دو را با هم بخواند یک غسل برای هر دو کافی است.[13]
5. جلوگیری از خروج خون
زن مستحاضه باید قبل از وضو و غسل و بعد از آن و در حال نماز و در روزی که روزه است تا حدی که ضرر نداشته باشد[14] از بیرون آمدن خون جلوگیری کند[15].
6. فورا مشغول نماز شدن پس از تمام شدن وضو و غسل
مستحاضه اگر احتمال دهد که قبل از نماز، یا در حال نماز، از او خون خارج خواهد شد، باید پس از وضو و غسل بی درنگ نماز بخواند. البته این مسأله منافات با گفتن اذان و اقامه، خواندن دعاهای مستحبی، انجام مستحبات نماز ندارد؛ بنابراین اگر در اول وقت، وضو و غسل بسازد ولی بی درنگ نماز نخواند، نمازش باطل است مگر بداند از وقتی مشغول وضو و غسل شده، خون بند آمده است.[16]
7. تأخیر نماز به انتظار پاکی
اگر بعد از وضو و غسل، خون در ظاهر قطع شود و مستحاضه بداند که اگر نماز را تأخیر بیندازد، به مقداری که وضو و غسل و نماز را به جا آورد، به کلی پاک می شود، باید نماز را به تأخیر بیندازد و موقعی که به کلی پاک شد، وضو و غسل را دوباره به جا آورده و نماز بخواند[17].
8. غسل پایانی
مستحاضه کثیره وقتی به کلی از خون پاک شد باید غسل کند؛ ولی اگر بداند از وقتی که برای نماز پیش، مشغول غسل شده دیگر خون نیامده لازم نیست دوباره غسل نماید. و اما در باره مستحاضه متوسطه، باید گفت: تمامی فقها حکم آن را با کثیره یکی دانسته اند؛ ولی بعضی مانند حضرت آیة الله مکارم که متوسطه را به قلیله ملحق کرده بودند و بعضی مانند حضرت آیة الله سیستانی فرموده اند: مستحاضه متوسطه پس از پاک شدن لازم نیست غسل کند.[18]
سوم: چیزهایی که استحاضه آنها را باطل می کند
1. خون استحاضه موجب بطلان وضو می شود؛ یعنی یکی از مبطلات وضو است.[19]
2. اگر مستحاضه از خروج خون به خوبی جلوگیری نکند و خون خارج شود، باید نماز و غسل و وضو را دوباره انجام دهد.[20]
3. اگر مستحاضه در انجام غسل هایش کوتاهی کند تکلیف روزه اش چیست؟
بعضی از فقها مانند حضرت آیة الله سیستانی فرموده اند: روزه اش مطلقاً صحیح است، هر چند احتیاط مستحب آن است که قضای آن را به جا آورد. و بعضی مانند حضرت امام و حضرت آیة الله خوئی و حضرت آیة الله فاضل و حضرت آیة الله مکارم غسل های روزانه را شرط می دانند و نسبت به غسل های شب گذشته احتیاط واجب دارند و غسل های شب بعد را شرط نمی دانند.[21]
چهارم: مواردی که استحاضه بی اثر است
1. بیشتر فقها فرموده اند: مستحاضه جایز است نماز های قضایش را بخواند، و اگر بخواهد نماز قضا بخواند باید برای هر نماز کارهایی که برای نماز ادا بر او واجب بود به جا آورد؛ ولی احتیاط مستحب آن است که نماز قضا را در حال استحاضه انجام ندهد و بعضی دیگر فرموده اند: فقط در صورتی که بترسد اگر قضا نکند فوت شود جایز است.[22]
2. بر مستحاضه، نماز آیات نیز واجب می شود، و همان کارهایی که برای نماز یومیه بر او واجب بود، برای نماز آیات نیز باید انجام بدهد؛ ولی نمی تواند نماز یومیه و آیات را با یک غسل بخواند، اگر چه «آیه» در وقت آن نماز اتفاق افتاده باشد.[23]
3. طلاق مستحاضه صحیح است و به غسل کردن نیازی ندارد.[24]،[25]
[1] شصت سال قمری معادل 58 سال شمسی و 77 روز و 12 ساعت می شود. جامع المسائل، آیت الله فاضل، ص 62، سؤال 179.
[2] پنجاه سال قمری معادل 48 سال شمسی و 179 روز می باشد. جامع المسائل، آیت الله فاضل، ص 62، سؤال 179.
[3] معنای یائسه: یائسه از یأس: به معنی ناامیدی است و زن یائسه از خون دیدن و آوردن فرزند ناامید است .
[4] توضیح المسائل مراجع، مسأله 435؛ العروة الوثقی، ج 1، فصل فی الحیض.
[5] برای اطلاع بیشتر می توانید به سایت www.sefaty.net مراجعه نمایید.
[6] اقتباس از سؤال 779 (سایت: 833)، تفاوت زنان قریش با غیر قریش.
[7] برای مطالعه بیشتر ر.ک: نمایه 780، حکم زنان غیر قرشیه از دیدگاه آیت الله سیستانی.
[8] توضیح المسائل مراجع، مسأله 18.
[9] العروة الوثقی، ج 1، فی الاستحاضه، مسأله 4.
[10] همان، مسأله 1 و 5.
[11] همان.
[12] به جز فتوای حضرت آیة الله مکارم که استحاضه متوسطه ملحق به قلیله است.
[13] به جز فتوای حضرت آیة الله سیستانی که تفصیل آن گذشت ، همان، مسأله 1 و 2 و 9.
[14] به فتوای حضرت آیة الله مکارم تا حدی که مشقت نداشته باشد.
[15] همان، مسأله 9.
[16] همان، مسأله 8.
[17] توضیح المسائل مراجع، مسأله 411.
[18] العروة الوثقی، ج 1، فی الاحکام الاستحاضه، مسأله 16؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 412.
[19] توضیح المسائل مراجع، مسأله 323.
[20] العروة الوثقی، ج 1، فی الاستحاضه، مسأله 9.
[21] همان، مسأله 12؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 418.
[22] العروة الوثقی، ج 1، فی الاستحاضه، مسأله 19.
[23] همان، مسأله 20.
[24] تحریر الوسیله، ج 1، فی الاستحاضه، مسأله 8.
[25] برگرفته ازکتاب احکام بانوان، محمد وحیدی، صص 128 – 122.