دفاع در مقابل دشمن فطری و ذاتی انسان و همه موجودات زنده است. مکتب حیات بخش اسلام نیز آن را یک امر با ارزش و مقدس دانسته و پیروان خود را به آن فراخوانده و حتی دفاع و مقدمات آن را بر مسلمانان واجب کرده است که اختصاص به گروه خاص ندارد و شامل همه مسلمانان اعم از زن و مرد می شود. اگر دفاع را منحصر در دفاع نظامی بدانیم نقش زنان در تحقق اهداف چنین دفاعی بسیار زیاد است از جمله: نقش رزمی و جنگیدن رو در رو با دشمن، حمایت عاطفی روانی از رزمندگان، اداره ستادهای پشتیبانی، امداد و درمان، جهاد مالی، ایثار و فداکاری در اعزام عزیران خود به جبهه، همکاری اطلاعاتی و بازرسی و... همه اینها در صورتی است که ما دفاع را به دفاع نظامی محدود کنیم.
اما امروزه تهاجمات دشمن علاوه بر بعد نظامی، ممکن است در ابعاد عقیدتی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و... باشد و به همین علت دفاع نیز باید در همه این ابعاد باشد. بر این اساس، امروز دامنه دفاع بسیار فراتر و گسترده تر از دفاع نظامی است. به همین دلیل زنان و دختران در تحقق اهداف دفاعی از ظرفیت ها و توانایی های بالایی بر خوردارند. جایگاه زنان و دختران ما به عنوان مادر، همسر، معلم، استاد دانشگاه و... در تقویت بنیان های فکری، فرهنگی، عقیدتی، علمی و... واضح تر از آن است که نیاز به تذکر و توضیح داشته باشد.
دفاع در مقابل دشمن و عوامل تهدید کننده، یک امر پسندیده است که فطری و ذاتی انسان و همه موجودات زنده و از حقوق طبیعی آنان است. دفاع انسان در مقابل تهاجم و خطرات و ضررهایی که از ناحیه دشمن، جان، ناموس، وطن، مال، مقدسات، منافع و ... او را تهدید می کند، مورد تأیید همه ادیان و مذاهب است. مکتب حیات بخش اسلام نیز آن را یک امر با ارزش و مقدس دانسته است و پیروان خود را به آن فراخوانده است و حتی دفاع و مقدمات آن را بر مسلمانان واجب کرده است. قرآن مجید می فرماید: «و اعدّوا لهم مااستطعتم من قوة و من رباط الخیل ترهبون به عدو الله و عدوّکم»؛[1] هر نیرویی در توان دارید برای مقابله با دشمنان آماده سازید و همچنین اسب های ورزیده را، تا بوسیله آنها دشمنان خدا و دشمنان خویش را بترسانید ...".
این دستور اسلام اختصاص به گروه خاص ندارد و شامل همه مسلمانان اعم از زن و مرد می شود. هر گاه سخن از دفاع به میان می آید، ذهن ها بیشتر متوجه دفاع نظامی می شود. حتی اگر دفاع را منحصر در دفاع نظامی بدانیم نقش زنان در تحقق اهداف چنین دفاعی بسیار زیاد است که به بعضی از ابعاد آن اشاره می کنیم:
1. نقش رزمی و جنگیدن رو در رو با دشمن: اولین مسئولیتی که زنان در یک دفاع مقدس بر عهده دارند، نبرد نظامی و رو در رو با دشمنی است که قصد تعرض به خانه و کاشانه آنها را دارد و به هر دلیل دفاع مردان به تنهایی در دفع خطر کافی نیست. در جنگ تحمیلی صدام زنان غیور ایرانی با دشمن بعثی در جنوب و با مزدوران داخلی در کردستان به نبرد پرداختند و با ابتدایی ترین سلاح ها نظیر کوکتل مولوتف، به جنگ تانک‌های عراقی که قصد داشتند از مرز شلمچه بگذرند، رفتند. البته بعدها آموزش دیده و خود را به سلاح های متداول مجهز کردند تا مردانه با دشمن بجنگند.
2. حمایت عاطفی: پشتیبانی های روانی و عاطفی و تقویت روحیه جنگ جویان در موفقیت آنان بسیار مؤثر است که زنان بسیار خوب از عهده این مهم بر می آیند. در سال های دفاع مقدس نیز زنان جامعه اسلامی این تکلیف را به خوبی ادا کردند. امام خمینی (ره) در قدردانی از آنان فرمودند: "به موجب عواطفی که بانوان ابراز کردند، برای جبهه، کارهای بسیار مفیدی را انجام دادند".[2]
3. اداره ستادهای پشتیبانی: جلوه دیگر نقش زنان در دفاع، تهیه و تدارک اجناس و اقلام مورد نیاز رزمندگان و سربازانی است که در جبهه حضور دارند. خواهران و همسران و مادران مسلمان ایرانی با همراهی خود در حمایت مادی و لجستیکی از جبهه‌های جنوب و غرب صحنه های فراموش نشدنی فراوانی را خلق کردند. آنان نیازهای خوراکی و پوشاکی و گاه تسلیحاتی رزمندگان را به بهترین وجه تهیه و به جبهه ارسال می کردند.
4. امداد و درمان: زنان به دلیل لطافت روح نقش مؤثری در پرستاری و مداوای بیماران و مجروحان دارند؛ به همین دلیل در همه جای دنیا بخش عمده این وظیفه بر عهده آنان گذاشته شده است. در صحنه های خونین نبرد همه رزمندگان در معرض خطر قرار دارند و هر لحظه آمار مجروحان و آسیب دیدگان بالا می رود که اگر رسیدگی به آنان بر عهده مردان گذاشته شود، نیروهای زیادی که می توانند در سنگرها جلو دشمن بایستند و او را به عقب برانند، باید آزاد شده و به مداوای حادثه دیدگان بپردازند. علاوه بر این که مردان از عهده این کار به خوبی زنان بر نمی آیند. به همین دلیل نقش زنان در این زمینه بسیار حساس و حیاتی است.
5. جهاد مالی: هر سربازی که در جبهه در مقابل دشمن ایستاده است، نیازهای مالی و پشتیبانی زیادی از قبیل غذا، دارو، لباس، مهمات، وسیله نقلیه و ... دارد. همه افراد جامعه و از جمله زنان وظیفه دارند تا نیاز های مالی رزمنده خود را تدارک کنند. زنان مسلمان، در دفاع مقدس، در کمک مالی به جبهه‌های جنگ مشارکت بسیار بالایی داشتند تا جای که همه دارایی های خود از جمله زیور آلاتی را که نتیجه یک عمر زحمت و پس انداز بود، سخاوت مندانه در این راه اهداء کردند. در واقع در دوران دفاع مقدس شاهد اوج ایثارگری مالی زنان بودیم که امام خمینی (ره) بارها به آن اشاره کرده و می فرمودند: "ما هر روز شاهد زنانی هستیم که ماحصل عمرشان یک سکه طلا را می‌آورند و در راه خدا و جنگ انفاق می‌کنند ...".[3]
6. ایثار و فداکاری: زنان با گذشتن از عزیزترین افراد خود یعنی فرزندان، برادران، همسران و پدران خود و تشویق و ترغیب آنها به حضور در دفاع، صبوری در هنگام مصیبت از دست دادن آنها نقش مهم دیگری در اهداف دفاعی در مقابل دشمنان دارند. زنان ایرانی در سال های دفاع مقدس علاوه بر این که فرزندان، همسران، برادران و پدران خود را به مشارکت در دفاع تشویق می‌کردند (و این تشویق‌ها در استقبال مردان برای حضور بیشتر در جبهه‌ها بسیار مؤثر واقع شد)، پس از شنیدن خبر جراحت و شهادت بستگان و عزیزان خود، شکیبایی و بردباری کم‌نظیری را به نمایش گذاشتند که آن هم در تقویت روحیه رزمندگان به ادامه مردانه جنگ کمک فراوانی کرد. مواردی از روحیات قوی زنان را می‌توان در کلام امام خمینی (ره) و به وضوح دید: "در عین حالی که مادران، جوانان‌شان در جبهه شهید شده‌اند با کمال خوشرویی و افتخار، افتخار می‌کنند به این‌که جوان آنها در راه اسلام شهید شده است و باز هم پیشنهاد می‌کنند که جوانان دیگر هم داریم و به اسلام تقدیم می‌کنیم".[4]
7. همکاری اطلاعاتی و بازرسی: از آن جا اسلام در تماس و برخورد بدنی با زنان نامحرم محدودیت هایی وضع کرده است و این محدویت ها می تواند مورد سوء استفاده دشمن در رد و بدل کردن اخبار و اطلاعات و اسلحه و مهمات توسط زنان قرار گیرد حضور و نقش زنان در خنثا کردن این حربه دشمن منحصر به فرد است؛ یعنی اگر حضور زنان در عرصه های دفاع در این بخش نباشد هیچ مردی نمی تواند این مهم را اجام دهد. از این رو در سال های دفاع مقدس در جبهه غرب که از ویژگی‌هایی خاصی برخوردار بود و ضد انقلاب با دشمن همکاری می‌کرد، هوشیاری و مراقبت‌های اطلاعاتی را اجتناب‌پذیر می‌کرد. نمونه‌های فراوانی از فعالیت‌های تبلیغی و اطلاعاتی خواهران و زنان در کردستان در دست است.
اما امروزه تهاجمات دشمن علاوه بر بعد نظامی، ممکن است در ابعاد عقیدتی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و... باشد و به همین علت دفاع نیز باید در همه این ابعاد باشد. بر این اساس، امروز دامنه دفاع بسیار فراتر و گسترده تر از دفاع نظامی است. به همین دلیل زنان و دختران در تحقق اهداف دفاعی از ظرفیت ها و توانایی های بالایی بر خوردارند. جایگاه زنان و دختران ما به عنوان مادر، همسر، معلم، استاد دانشگاه و ... در تقویت بنیان های فکری، فرهنگی، عقیدتی، علمی و... واضح تر از آن است که نیاز به تذکر و توضیح داشته باشد. همچنین با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی، نقش آنان به عنوان مدیر، متخصص و کارشناس بخش های مختلف اقتصادی در بالا بردن توان دفاع اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. حتی در عرصه نظامی امروزه زنان جایگاه بسیار بالاتری پیدا کرده اند؛ زیرا تهاجم نظامی نیز از شکل محدود جنگ تن به تن و رویارویی مستقیم در میدان جنگ خارج شده و به شکل جنگ های الکترونیکی (هدایت جنگ افزارها از راه دور و... در آمده است که در قسمت های مختلف آنان زنان بدون مواجهه مستقیم با دشمن می توانند جلو تهاجمات دشمن را بگیرند. با توجه به این مسائل جای هیچ گونه تردیدی نیست که نقش زنان در تحقق اهداف دفاعی کمتر از مردان نیست.