دربارۀ ازدواج فرزندان حضرت آدم(ع) در میان دانشمندان اسلامی دو نظریۀ وجود دارد:
- در آن زمان چون هنوز قانون تحریم ازدواج خواهر و برادر از طرف خداوند قرار داده نشده بود و چون راهی برای بقای نسل بشر غیر از این راه نبود، ازدواج آنان با یکدیگر صورت گرفت.
- نظریۀ دیگر آن است که چون ازدواج با محارم یک عمل قبیح و زشت است، ازدواج فرزندان آدم با یکدیگر ممکن نبود و فرزندان آدم با دخترانی از نژاد و نسل دیگر که در روی زمین بودند ازدواج کردند. بعدها که فرزندان آنها با هم پسر عمو شدند، زناشویی میان خود آنان صورت پذیرفت و از این طریق نسل انسان گسترش یافت.
این سؤال از دیر باز مطرح بوده است که فرزندان حضرت آدم(ع) با چه کسانی ازدواج کردند؟ آیا آنان با خواهران خودشان ازدواج کردند؟ آیا آنان با همسرانی از جنس ملک یا جن ازدواج نمودند؟ آیا آنان با انسان‌های دیگر ازدواج کردند؟ اگر با خواهران خود ازدواج کرده باشند با توجه به حرمت ازدواج برادر و خواهر در تمام ادیان و شرایع، چگونه این ازدواج قابل توجیه است؟ و... .
در این‌‌باره میان دانشمندان اسلامی دو نظریۀ وجود دارد و هر کدام برای خود دلایلی از قرآن و روایات ذکر کرده‌‌اند. اینک ما هر دو نظریۀ را به طور اجمال نقل می‌‌کنیم:
- آنان با خواهران خودشان ازدواج کردند. از آن‌جا که در آن زمان(آغاز خلقت) هنوز قانون تحریم ازدواج خواهر و برادر از طرف خداوند قرار داده نشده بود، و از طرف دیگر چون راهی برای بقای نسل بشر، غیر از این راه نبوده، ازدواج آنان با یکدیگر صورت گرفت؛ زیرا حق قانون‌گذاری از آن خدا است، چنان‌که قرآن کریم میفرماید: "ان الحکم الاّ لله"؛[1] حکم تنها از آن خدا است.
علامه طباطبائی(ره) در این زمینه میگوید: "ازدواج در طبقۀ اوّل بعد از خلقت آدم و حوا(ع)؛ یعنی در فرزندان بلافصل آدم و همسرش بین برادران و خواهران بود، و دختران آدم با پسران او ازدواج کردند؛ چون در آن‌روز در تمام دنیا نسل بشر منحصر در همین فرزندان بود. ... بنابراین، هیچ اشکالی ندارد (اگر چه در عصر ما خبری تعجب‌آور است و لیکن) از آن‌جا که مسئله، یک مسئله تشریعی است و تشریع هم تنها و تنها کار خداوند تعالی است؛ لذا او می‌تواند یک روز عملی را حلال و روز دیگر حرام کند.[2]
به نظر صاحب تفسیر نمونه قائل شدن به این نظریه عجیب نیست: "اشکالی ندارد که به طور موقت و به جهت ضرورت، برای عده‌ای این‌‌گونه ازدواج در آن زمان بلا مانع و مباح باشد و برای دیگران عموماً تحریم ابدی شود".[3]
طرف‌داران این نظریه از آیات قرآن کریم نیز برای خود دلیل می‌‌آورند که خداوند عالم چنین میفرماید: "از آن دو (آدم و حوا) مردان و زنان فراوانی در روی زمین منتشر ساخت".[4]
علاوه بر این، در روایتی که طبرسی در احتجاج از امام سجاد(ع) نقل می‌‌کند این مطلب تأیید شده است.[5]
- نظریۀ دیگر آن است که چون ازدواج فرزندان آدم با یکدیگر ممکن نبود؛ زیرا ازدواج با محارم یک عمل قبیح و زشت و شرعا حرام است، فرزندان آدم با دخترانی از جنس بشر ولی از نژاد و نسل دیگر که از نسل‌های قبل در روی زمین باقی مانده بودند ازدواج کردند. بعدها که فرزندان آنها با هم پسر عمو شدند، زناشویی میان خود آنان صورت پذیرفت. این نظریۀ را نیز بعضی از روایات تأیید می‌‌کند؛ زیرا نسل آدم نخستین انسان روی زمین نبود، بلکه پیش از آن نیز انسان‌هایی در زمین زندگی داشتند، ولی این قول با ظاهر آیات قرآن نمی‌سازد؛ زیرا طبق آیۀ شریفه قرآن نسل بشر فقط به وسیلۀ این دو تن به وجود آمده است. پس در حقیقت این دسته از روایات معارض با قرآن هستند و ما نمی‌توانیم آنها را بپذیریم.
از این استدل‌ها می‌توان نتیجه گرفت که طبق آیات قرآن این نظریه که هابیل و قابیل با همسرانی از جنس ملائکة یا جن ازدواج کرده باشند نیز باطل است؛ زیرا ظاهر این آیه میگوید که نسل بشر فقط به وسیله‌ی این دو تن (آدم و حوا) به وجود آمده است.[6] و اگر غیر از این دو در بقای نسل او دخالت داشتند، باید بفرماید: به وسیلۀ این دو و غیر آنان ... .
علامه طباطبائی در این زمینه میگوید: "نسل موجود از انسان تنها منتهی به آدم و همسرش می‌شود و جز این دو نفر هیچ‌کس دیگری در انتشار این نسل دخالت نداشت".[7]
بنابراین، باید ما آن دسته از روایات را قبول کنیم که موافق با آیات قرآن است که حاصل آن قول اوّل است.[8]
[2]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 137، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[3]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 3، ص 247، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[4]. نساء، 1. "وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً".
[5]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق، مصحح، خرسان، محمد باقر، ج 2، ص 314، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، 1403ق.
[6]. نساء، 1. "وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً".
[7]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 137.
[8]. «چگونگی استمرار نسل بشر»، 514؛ «حل تعارض میان روایات استمرار نسل بشر پس از حضرت آدم(ع)»، 68627.