کد سایت
fa80709
کد بایگانی
98443
نمایه
احتیاج، استقلال، علیت و وجدانیات
طبقه بندی موضوعی
علیت و معلولیت
خلاصه پرسش
آیا «احتیاج»، «استقلال»، «علیت» و «عدم علیت» از وجدانیات هستند؟ آیا وجدانیبودن تمام این موارد، منجر به تناقض نخواهد شد؟
پرسش
با سلام. از آنجا که احتیاج از وجدانیات است، و اگر کسی دنبال معنای آن بگردد در واقع محتاج است. استقلال مفهوم مقابل است که آن هم از وجدانیات و دنبال مفهوم گشتن یعنی نبود استقلال در درکش که همان احتیاج میشود. علیت هم از وجدانیات است. با تحلیلی ساده باید بگوییم که «عدم علیت» (معلول بدون علت) هم از وجدانیات است؛ یعنی آدمی که علیت را برای خودش اثبات میکند «عدم علیت» را نیز میشود اثبات کرد. پس به راحتی میتوان گفت همانطور که هم محتاج و هم مستقل در پیداهای هستی وجود دارد٬ علت و «بیعلتی» نیز در هستی وجود دارد.
پاسخ اجمالی
احتیاج، استقلال، علیت و عدم علیت را نمیتوان از وجدانیات محسوب کرد؛ زیرا وجدانیات قضایایی هستند که بهواسطهی حواس باطنی بهدست میآیند؛[1] و روشن است که این مفاهیم با هیچیک از حواس باطنی بهدست نمیآیند؛ بلکه از مفاهیم ثانی فلسفی هستند که با تأمل در مفاهیم اولی بهدست میآیند.[2]
بنابراین بقیه مطالب که مبتنی بر این فرض بوده را نمیتوان پذیرفت. علاوه بر اینکه هیچ استدلالی بر تلازم آن مطالب وجود ندارد؛ زیرا ممکن است موجودی محتاج باشد و موجود دیگر مستقل و یا موجودی دارای علت باشد و موجود دیگری بینیاز از علت. حال اگر بر فرض احتیاج، استقلال، علیت و عدم علیت وجدانی باشند، چه دلیل میشود که در مورد هر موجودی بتوان گفت که هم احتیاج دارد و هم استقلال، و هم علت دارد و هم ندارد.
بنابراین بقیه مطالب که مبتنی بر این فرض بوده را نمیتوان پذیرفت. علاوه بر اینکه هیچ استدلالی بر تلازم آن مطالب وجود ندارد؛ زیرا ممکن است موجودی محتاج باشد و موجود دیگر مستقل و یا موجودی دارای علت باشد و موجود دیگری بینیاز از علت. حال اگر بر فرض احتیاج، استقلال، علیت و عدم علیت وجدانی باشند، چه دلیل میشود که در مورد هر موجودی بتوان گفت که هم احتیاج دارد و هم استقلال، و هم علت دارد و هم ندارد.
[1]. از نظر علمای منطق و فلسفه، حس باطنی انسان پنج نوع است: 1. حس مشترک، 2. قوهی خیال یا متخیله، 3. قوهی واهمه، 4. قوهی حافظه، 5. قوهی متصرفه. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به پاسخ: 32002.
[2]. معقولات ثانیه کلیاتی هستند که از امور ذهنى و معقولات اولی انتزاع شدهاند و منشأ آنها همان ذهن است. به عبارت دیگر، معقولات ثانیه، مفاهیمی هستند که تنها با عروض بر مفهوم دیگر قابل تعقل هستند، و وجودشان فقط در ذهن است. حال ا گر ظرف عروض مفهوم و اتصاف معروض به عارض هر دو ذهن باشد، معقول ثانیه منطقی است. مثل مفهوم نوع؛ چرا که نوع در خارج نه تعقل میشود، و نه تحقق مییابد ولی اگر عروض در ذهن و اتصاف در خارج باشد معقول ثانیه فلسفی است. مانند مفهوم علیت؛ چرا که مفهوم علیت در ذهن ساخته شده ولی در خارج متحقق است. ر. ک: پاسخ 5082.