دنیای بعد از مرگ، دنیای ناشناخته ای است؛ زیرا آنانی که به این سفر رفته اند، مجال بازگشت و یا ارائه آنچه دیده اند را ندارند. بر این اساس، تنها راه شناخت ما از مرگ و بعد از آن، گفتار خداوند و یا پیشوایانی است که به درستی سخن آنان اعتماد داریم.

پیامبر اکرم (ص)، در مورد وضعیت انسان بعد از مرگ و جای گرفتن در قبر می فرماید:

قبر یا باغی از باغ های بهشت از و یا گودالی از گودال های جهنم است.[1]

مشابه چنین روایتی، از امامان معصوم (ع) نیز نقل شده است.[2]

در موردی مشابه، آن دو فرشته ای که برای پرسش و پاسخ، به مرده خوابیده در قبر مراجعه می کنند، از جلوه های متفاوتی برخوردارند. اگر آن مرده، فرد نیکی باشد، فرشتگان، "بشیر" و "مبشر" نامیده می شوند[3] که مفهوم بشارت در نام آنان نهفته است، اما اگر شخص ساکن در قبر، فرد ستمکار و گنهکاری باشد، نامشان "نکیر" و "منکر" است که ناشناسی و رمزآلود بودن را می توان از نامشان برداشت کرد.

این جا است که در دعا می خوانیم: "َادْرَأْ عَنِّی مُنْکَراً وَ نَکِیراً وَ أَرِ عَیْنِی مُبَشِّراً وَ بَشِیرا"؛[4] خدایا! نکیر و منکر را از من دور کرده و به جای آن دو، بشیر و مبشر را به من بنمایان!

یقیناً رفتار و کردار انسان ها در دنیا است که مشخص کننده وضعیت او در قبر خواهد بود.

احساس او نیز تابعی از جایگاهی است که برای او در نظر گرفته شده است و طبیعی است افرادی که در باغی بهشتی قرار گرفته و از جانب فرشته بشارت، مورد استقبال قرار می گیرند، در مقایسه با افرادی که در گودال های جهنم گرفتار آمده و با فرشتگانی که یادآور عذابند، روبرو می شوند، از احساسات یکسانی برخوردار نباشند.

در ارتباط با بخش دوم پرسشتان، یعنی امکان انتخاب اقامتگاه مناسبی بعد از مرگ، باید گفت: چنانچه بیان شد، وضعیت انسان در قبر، تابعی از رفتارهای او در دنیا می باشد که با مرگ خاتمه یافته است و بر این اساس، او توانایی تغییر وضعیت خود را نداردً مگر آن که در دنیا یادگارهای نیکی برجای گذاشته که اثر آن تا بعد از مرگ او نیز ادامه پیدا کند که در این فرض، می توان امید به بهبود وضعیتش در قبر داشت.

پیامبر اکرم (ص) در این زمینه می فرماید: هنگامی که فرد با ایمانی از دنیا می رود، دست او جز از سه چیز کوتاه می شود:

1. صدقه جاریه، یعنی هر چیزی که آثار نیک آن در طول زمان ادامه داشته باشد؛ مانند مسجد، بیمارستان، مدرسه.

2. دانشی که حتی بعد از مرگ او، سودش به دیگران برسد.

3. فرزند نیکوکاری که (یادگاری از تربیت صحیح او بوده و)برایش دعا کند.[5]

آری! اگر فردی، چنین یادگارهایی از خود برجای گذارد، ممکن است که وضعیتش در قبر بهبود یافته و عذابش تبدیل به ثواب شود.

روایت دیگری از پیامبر (ص) حسن ختام ما در این پاسخ خواهد بود. ایشان می فرماید:

عیسای مسیح(ع)، روزی از کنار قبری گذر نمود که ساکن آن در حال عذاب بود. سپس بعد از گذشت یک سال، دوباره مسیرش به همان قبر برخورد کرده و مشاهده نمود که دیگر عذابی در کار نیست. او دلیل چنین تغییری را از خداوند جویا شده و از طرف پروردگار به او وحی آمد که ای روح خدا! فرزند نیکی از این شخص، به سن رشد رسید که آن فرزند، جاده ای را تعمیر کرده و یتیمی را زیر سرپرستی خود قرار داد و من این مرده را به خاطر کردار نیک فرزندش بخشیدم.[6]

مطالعه نمایه های زیر می تواند برای شما مفید باشد:

سؤال در قبر، 3813 (سایت: 4283).

ثواب و عقاب در برزخ، 5674 (سایت: 6146).

تکامل برزخی، 5925 (سایت: 6124).