فتوای مراجع تقلید در مسائل فقهی، مستند به آیات قرآن، روایات معتبر معصومین (ع) و قواعد فقهی و اصولی است. در این راستا و در ارتباط با نماز و روزه مسافر، با آنکه در بسیاری از روایات به معیار "یک روز راه(طلوع تا غروب آفتاب)" اشاره شده و اکثر فقها و مراجع نیز این معیار را پذیرفته اند، اما گروهی از آنان، مسافت یک روز را همان هشت فرسخ یا 45 کیلو متری می دانند که در پاره ای از روایات بدان تصریح شده است و به همین دلیل، تفاوتی بین زمانها و وسایل نقلیه مختلف نگذاشته اند. بنابر دیدگاه این دسته از فقیهان، هر شخصی که چهار فرسخ یا 22.5 کیلومتر از وطن خود سفر کند، نمازش شکسته و روزه اش ساقط می شود. اما فقیهان دیگری نیز وجود دارند که با استنباط متفاوتی از روایات، معتقدند که "مقدار مسافت طی شده در یک روز با وسیله متعارف و عمومی" که امروزه "اتوبوس" است، معیار نهایی برای تعیین مسافت شرعی است که طبق این نظریه، در زمان حاضر، دور شدن 350 کیلومتر از وطن، موجب شکسته شدن نماز و افطار روزه می شود.
مسئله نماز و روزه مسافر، مسئله ای فقهی است و فتوای مراجع تقلید در آن همانند دیگر مسائل باید مستند به آیات قرآن، روایات معتبر معصومین (ع) و قواعد فقهی و اصولی باشد؛ یعنی فقیه و مجتهد باید شرایط و ضوابط سفری را که موجب شکسته شدن نماز و افطار کردن روزه می شود، از آیات و روایات به دست آورد و بر اساس آن فتوا دهد.
در این راستا بیشتر مراجع شیعه، معیار شکسته شدن نماز و افطار روزه را "پیمودن یک روز راه" می دانند که در روایات فراوانی بدان تصریح شده است، اما گروهی از آنان، یک روز راه را همان مسافت تعیین شده در برخی روایات (هشت فرسخ یا 45 کیلومتر) اعلام کرده، بی آنکه تفاوتی بین زمان قدیم و جدید و نیز وسایل نقلیه مورد استفاده در نظر بگیرند.
بنابر دیدگاه این دسته از فقیهان، هر شخصی که چهار فرسخ یا 22.5 کیلومتر از وطن خود سفر کند، نمازش شکسته و روزه اش ساقط می شود.
در مقابل، گروهی از فقیهان، مسافت یاد شده در این روایات را دارای ارزش ذاتی ندانسته و با توجه به روایتی که از امام هشتم(ع) در این زمینه وجود داشته[1]و نیز دیگر روایات مشابه، آنچه در منابع اسلامی در ارتباط با هشت فرسخ اعلام شده را تنها توضیح و تبیین از مسافتی ارزیابی می کنند که توسط وسیله نقلیه عمومی آن زمان یعنی کاروان شتر در یک روز پیموده می شد که بر اساس چنین برداشتی، اکنون که وسیله نقلیه عمومی انسانها اتوبوس است، باید متوسط مسافت پیموده شده توسط آن در یک روز را که حدودا 700 کیلومتر در رفت و برگشت است، معیار شکسته شدن نماز دانست بر این اساس، کسی که به اندازه 350 کیلومتر از وطن خود سفر کند، نمازش شکسته و روزه اش ساقط می شود.
در این دیدگاه، ممکن است مسافت مورد نظر در زمانهای آینده با توجه به تغییر وسیله نقلیه عمومی تغییر یابد.
برای آگاهی از نظرات مراجع در این زمینه به پاسخ های زیر مراجعه فرمائید:
1. نمایه: علت قصر نماز در مسافرت، سؤال 6556 (سایت: 6817).
2. نمایه: مقدار مسافت شرعی، سؤال 5987 (سایت: 6464).
[1] شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 454، ح 1318، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1413 هـ ق. "وَ إِنَّمَا وَجَبَ التَّقْصِیرُ فِی ثَمَانِیَةِ فَرَاسِخَ لَا أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ لَا أَکْثَرَ لِأَنَّ ثَمَانِیَةَ فَرَاسِخَ مَسِیرَةُ یَوْمٍ لِلْعَامَّةِ وَ الْقَوَافِل".