ادامه پاسخِ 108973(در این احکام، مجتهدان اختلاف نظر ندارند)

 

وضو

1. برای انجام وضو واجب است، نیت کرده و صورت و دست‌ها را بشویند و جلوی سر و روی پاها را مسح کنند.
2. در وضو، مقدار شست‌شوی صورت، از بالای پیشانی - جایی که موی سر می‌روید - تا زیر چانه است. عَرض صورت نیز، لازم است به مقدار فاصله بین انگشت شَست و وسط، شسته شود. پس اگر – عُرفاً - مختصری از این مقدار شسته نشود وضو باطل است، و برای آن‌که یقین کند این مقدار کاملًا شُسته شد، باید کمی از اطراف آن هم شسته شود.
3. اگر نسبت صورت و دست کسی کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از نسبت صورت ‌و دست متعارف مردم باشد، باید ببیند مردم عادی تا کجای صورت خود را می‌شویند، او هم تا همان‌جا را بشوید و نیز اگر در پیشانی او مو روییده یا جلوی سرش مو ندارد باید به اندازۀ معمول، پیشانی را بشوید.
4. صورت و دست‌ها باید طوری شُسته شود که آب به پوست بدن برسد، و اگر مانعی وجود دارد باید برطرف شود. پس اگر احتمال عقلایی در وجود مانع می‌رود، لازم است فرد وارسی کند تا آن‌را برطرف نماید.
5. کسی که موی صورتش زیاد است، اگر پوست صورت او از لای موها پیدا باشد، باید آب را به پوست برساند و اگر پیدا نباشد، شستن ظاهر مو کافی است و رساندن آب به زیر آن لازم نیست. اما اگر شک کند که پوست صورت از لای مو پیدا است یا نه؟ لازم است مو را شُسته و آب را به پوست هم برساند.
6. هنگام شُستن صورت، شستن داخل بینی و مقداری از لب و چشم که در وقت بستن دیده نمی‌شود واجب نیست.
7. در وضو، لازم است صورت و دست‌ها از بالا به پایین شسته شود، و اگر از پایین به بالا شُسته شود، وضو باطل است.
8. برای شُستن اعضای وضو، اگر دست را تَر کرده و بر آنها بکشد، چنانچه رطوبت دست به قدری باشد که به واسطۀ کشیدن دست، کمی آب بر آنها جاری شود صحیح است.
9. بعد از شستن صورت، باید دست راست و بعد از آن دست چپ را از آرنج تا سر انگشتان شُست و برای آن‌که یقین پیدا شود که آرنج کاملًا شسته شده، لازم است مقداری بالاتر از آرنج هم شسته شود.
10. با آن‌که معمولًا پیش از شستن صورت، دست‌ها را تا مچ می‌شویند، ولی این، برای وضو کافی نیست، بلکه باید بعد از شستن صورت، موقع شستن دست‌ها، تمام دست(از بالای آرنج تا سر انگشتان) شسته شود.
11. اعضای وضو، همین‌که یک‌بار به صورت کامل، شسته شود، کافی است و نیاز به تکرار ندارد. ضمن این‌که شستن آنها برای بار سوم و بیشتر جایز نیست.
12. بعد از شستن هر دو دست، باید جلوی سر با رطوبت آب وضو که در دست مانده مسح شود.
13. جلو سر، که بالای پیشانی است جای مسح است و هر جای این قسمت و به هر اندازه مسح شود کافی است، ولی احتیاط مستحبّ آن است که با سه انگشت و به اندازۀ طول یک انگشت، مسح شود.
14. لازم نیست مسح سر بر پوست آن باشد، بلکه بر موی جلوی سر هم که باشد، صحیح است، ولی کسی که موی سرش بلند است - به اندازه‌ای که اگر شانه کند به صورتش می‌ریزد - باید بیخ موها را مسح کند، یا می‌تواند فرق سر را باز کرده و پوست سر را مسح نماید؛ پس کسی که موهایش بلند است، اگر آنها را جلوی سر جمع کند و بر روی آن مسح نماید، وضویش باطل است.
15. بعد از مسح سر، باید با رطوبت آب وضو که در دست مانده، روی پاها را از سر یکی از انگشتان مسح کرد.[1] و انجام مسح، با یک انگشت دست هم که باشد کافی است، ولی بهتر است با تمام کف دست، روی پا مسح شود.
16. در مسح سر و پا، باید دست روی آنها کشیده شود و اگر دست را ثابت نگه داشته و سر یا پا را به آن بکشد وضو باطل است، ولی اگر موقعی که دست را می‌کشد سر یا پا مختصری حرکت کند، اشکال ندارد.
17. جای مسح باید خشک باشد، ولی اگر مختصری نمناک بود - طوری که آب دست بر آن غلبه کند - اشکال ندارد.
18. مسح پا باید بر روی پوست باشد و مسح کردن روی جوراب و کفش صحیح نیست، مگر در حال اضطرار.[2]
19. اگر روی پا نجس باشد و نتوان برای مسح، آن‌را آب کشید، باید تیمم کرد.[3]

 

وضوی ارتماسی

1. وضو را می‌توان به دو صورت انجام داد:

1- 1. ترتیبی؛ که در آن، به ترتیب، صورت و دست‌ها - به نحوی که در مسائل قبل بیان شد - شسته می‌شود.

1-2. ارتماسی؛ که خود نیز به دو صورت قابل اجرا است:

اول این‌که، انسان صورت و دست‌ها را به قصد وضو - با مراعات شستن از بالا به پایین - در آب فرو ‌برده و برای این‌که مسح سر و پا با آب وضو باشد، هنگام بیرون آوردن دست‌ها از آب، قصد وضو داشته باشد.

دوم این‌که، می‌تواند اعضای وضو را بدون نیت وضو در آب فرو برده و با نیت وضو از آب خارج نماید.

2. در وضوی ارتماسی، باید صورت و دست‌ها از بالا به پایین شسته شود، به این نحو که صورت از طرف پیشانی و دست‌ها از طرف آرنج در آب فرو برده شود و یا - اگر به شیوه دوم انجام می‌گیرد و- موقع بیرون آوردن اعضا از آب، قصد وضو می‌کند، باید صورت از طرف پیشانی و دست‌ها از طرف آرنج بیرون آورده شود.
3. اگر بعضی از اعضای وضو به نحو ارتماسی و بعضی به نحو ترتیبی شسته شود، اشکال ندارد و وضو صحیح است.

 

دعاهای وضو‌

برای وضو گرفتن، خواندن دعاهایی - به شرح ذیل - مستحب است:

1. هنگام دیدن آب: «بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ وَ الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی جَعَلَ الْمٰاءَ طَهُوراً وَ لَمْ یجْعَلْهُ نَجِساً».
2. هنگام شستن دست (قبل از وضو): «اللّٰهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوّٰابِینَ وَ اجْعَلْنی مِنَ المُتَطَهِّرِینَ».
3. هنگام مضمضه‌ی[4] آب: «اللّٰهُمَّ لَقِّنی حُجَّتی یوْمَ أَلْقٰاک وَ أَطْلِقْ لِسٰانِی بِذِکرِک».
4. هنگام استنشاق[5] آب: «اللّٰهُمَّ لا تُحَرِّمْ عَلَیّ ریحَ الْجَنَّةِ وَ اجْعَلْنی مِمَّنْ یشُمُّ رِیحَهَا وَ رَوْحَهَا وَ طِیبَهٰا».
5. هنگام شستن صورت: «اللّٰهُمَّ بَیضْ وَجْهِی یوْمَ تَسْوَدُّ فِیهِ الْوُجُوهُ وَ لٰا تُسَوِّدْ وَجْهِی یوْمَ تَبْیضُّ فِیهِ الْوُجُوهُ».
6. هنگام شستن دست راست: «اللّٰهُمَّ اعْطِنی کتٰابی بِیمینی و الْخُلْدَ فِی الْجِنَانِ بِیسٰاری وَ حٰاسِبْنی حِسٰاباً یسِیراً».
7. هنگام شستن دست چپ: «اللّٰهُمَّ لٰا تُعْطِنِی کتٰابِی بِشِمٰالی وَ لٰا مِنْ وَراءِ ظَهْرِی وَ لٰا تَجْعَلْهَا مَغْلُولَةً الیٰ عُنُقی وَ اعُوذُ بِک مِنْ مُقَطَّعٰاتِ النّیرٰانِ».
8. هنگام مسح: «اللّٰهُمَّ غَشِّنی بِرَحْمَتِک وَ بَرَکٰاتِک و عَفْوِک».
9. هنگام مسح پا: «اللّٰهُمَّ ثَبِّتْنِی عَلَی الصِّراطِ یوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْاقْدٰامُ وَ اجْعَلْ سَعْیی فی مٰا یرْضِیک عَنّییا ذَا الْجَلالِ وَ الإِکرَامِ».

 

شرایط صحّت وضو‌

شرایط صحیح بودن وضو، چند چیز، به شرح زیر است:

شرط اول و دوم، آب وضو پاک و مطلق باشد؛

1. وضو با آب نجس و مضاف باطل است، اگر چه انسان از نجاست و مضاف بودن‌ آن، آگاهی نداشته و یا آن‌را فراموش کند؛ پس اگر با چنین آبی وضو گرفته و نماز خوانده باشد، باید آن نماز دوباره با وضوی صحیح تکرار گردد.
2. اگر غیر از آب نجس و مضاف، آب دیگری در دسترس نیست، باید تیمّم کرد، ولی اگر آب وضو گل‌آلود است و وقت برای ادای نماز هست، باید صبر کند تا آب، صاف شود و وضو بگیرد.

شرط سوم، آب وضو، مباح باشد؛[6]

1. در انجام وضو شرط است که آب آن، مباح بوده و غصبی نباشد.
2. وضو با آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه، حرام و باطل است، ولی اگر قبلا راضی بوده و انسان نمی‌داند که از رضایتش برگشته یا نه؟ وضو صحیح است.
3. وضو با آبی که وقف افراد خاصی است، برای غیر آن افراد، اشکال دارد و اگر فرد در این زمینه شک داشته باشد، باز هم نمی‌تواند از آن آب استفاده نماید؛ مثل برخی مدارس علوم دینی یا مساجد، که فرد نمی‌داند آب آن‌جا صرفا برای طلّاب همان مدرسه و یا نمازگزاران همان مسجد، وقف شده یا استفاده از آن برای عموم مردم آزاد است. البته اگر معمولًا مردم متدین با آب آن‌جا وضو بگیرند، به طوری که نشانۀ عمومی بودن وقف باشد، وضو با آن آب اشکالی ندارد.
4. اگر در صحن یکی از امامان یا امام‌زادگان که سابقاً قبرستان بوده حوضی بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را مخصوص قبرستان وقف کرده‌اند، وضو گرفتن از آن حوض اشکال ندارد.
5. وضو گرفتن با آب نهرهایی که بنای عُرف و عقلا بر جواز تصرف در آنها است، بدون اجازه‌ی مالک، اشکال‌ ندارد.
6. اگر فرد نداند یا فراموش کند که آب غصبی است و با آن وضو بگیرد، وضویش صحیح است.[7]

شرط چهارم و پنجم، ظرف آب وضو غصبی نبوده و از جنس طلا و نقره نباشد؛[8]

1. اگر آب وضو در ظرف غصبی یا ظرفی از جنس طلا یا نقره است و فرد، غیر از آن، آب دیگری ندارد و نمی‌تواند آب را در ظرفِ دیگری هم بریزد، باید تیمّم کند.
2. وضو گرفتن با آب حوضی که مثلًا یک آجر یا یک سنگ آن غصبی است، یا با استفاده از شیر آبی که قسمتی از لوله‌کشی آن غصبی است، در صورتی که استفاده از آنها در نظر عُرف، تصرّف در مال غصبی محسوب نشود، اشکالی ندارد و وضو صحیح است.

شرط ششم، اعضای وضو هنگام شستن و مسح کردن، پاک باشد؛

1. اگر در وضو، عضوی شسته یا مسح شود، سپس نجس شود، وضو باطل نمی‌شود.
2. اگر غیر از اعضای وضو جایی از بدن نجس باشد وضو صحیح است، ولی اگر محل خروج ادرار یا غائط پاک نباشد، بهتر است، اوّل آن‌را پاک نموده، سپس وضو گرفته شود.
3. اگر در صورت یا دست‌ها بریدگی یا زخمی است که خون آن بند نمی‌آید و آب برای آن ضرر ندارد، می‌تواند عضو را در آب کر یا جاری فرو برده و قدری فشار دهد که خون بند بیاید، سپس وضوی ارتماسی بگیرد، که در این صورت وضو صحیح است، حتی اگر باز هم خون جاری شود. یا می‌تواند عضو بریده را زیر شیر آب گرفته و دستی که بر روی زخم است را به سمت پایین بکشد و ادامه کارهای وضو را انجام دهد. امّا اگر آب برای زخم ضرر دارد باید به دستور وضوی جبیره - که بعداً می‌آید - عمل نماید.

شرط هفتم، وقت برای وضو و نماز کافی باشد؛

چنانچه وقت به قدری تنگ است که اگر وضو بگیرد ممکن است تمام یا بخشی از نماز[9] بعد از وقت خوانده ‌شود، باید تیمّم کند، ولی اگر برای وضو و تیمّم یک اندازه وقت لازم است، باید وضو بگیرد.

شرط هشتم، وضو به قصد قربت باشد؛

1. وضو را باید به قصد قربت - یعنی برای خدا - گرفت؛ پس اگر به قصد ریا و خودنمایی یا برای خنک شدن بدن و مانند آن بگیرد باطل است، ولی اگر وضو را برای خدا می‌گیرد و در ضمن می‌داند خنک هم می‌شود، اشکالی ندارد.
2. لازم نیست نیّت را بر زبان جاری کرد و یا از قلب گذراند، ولی باید در هنگام وضو متوجّه باشد که وضو می‌گیرد، به طوری که اگر از وی بپرسند چه می‌کنی، بگوید: وضو می‌گیرم.

شرط نهم، کارهای وضو به ترتیب انجام شود؛

وضو را باید به ترتیبی که گذشت، به جا آورد؛ یعنی اول صورت، بعد دست راست و بعد دست چپ شسته شود و بعد از آن، سر و بعد پاها مسح شود.[10] پس اگر به این ترتیب وضو انجام نشود، باطل است.

شرط دهم، کارهای وضو پیوسته باشد؛

1. در کارهای وضو باید موالات رعایت گردد؛ یعنی طوری باشد که بگویند پشت سر هم انجام می‌گیرد.
2. اگر بین کارهای وضو به قدری فاصله شود که هنگام شستن یا مسح یک عضو، رطوبت اعضای قبلی خشک شود، وضو باطل است.
3. اگر کارهای وضو پشت سر هم انجام گیرد، ولی به واسطۀ گرمای هوا یا حرارت زیاد بدن و مانند اینها رطوبت خشک شود، وضو صحیح است.
4. راه رفتن بین وضو اشکال ندارد؛ پس اگر فرد بعد از شستن صورت و دست‌ها چند قدم راه برود و بعد سر و پا را مسح نماید، وضویش صحیح است.

شرط یازدهم، کارهای وضو را خود فرد انجام دهد؛

1. شستن صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها باید توسط خود فرد انجام شود و اگر دیگری او را وضو دهد، یا در رساندن آب به صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها به او کمک نماید، وضو باطل است، ولی کمک کردن در مقدمات وضو، موجب باطل شدن آن نمی‌گردد؛ مثلا اگر کسی آب در کف دست انسان بریزد و انسان با آن وضو بگیرد وضو باطل نیست.
2. کسی که نمی‌تواند وضو بگیرد باید از دیگری کمک بگیرد که او را وضو دهد و چنانچه مزد هم بخواهد، در صورت توانایی، باید پرداخت نماید. البته باید خود فرد نیت وضو کند و با دست خود مسح نماید و اگر نمی‌تواند، باید کسی که او را کمک می‌کند دستش را گرفته و به محل مسح بکشد. در هر حال، هر کدام از کارهای وضو را که می‌تواند به تنهایی انجام دهد، نباید در آن کمک بگیرد.

شرط دوازدهم، استفاده از آب برای فرد ضرر نداشته باشد؛

1. کسی که می‌ترسد اگر وضو بگیرد، مریض شود یا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه بماند،[11]نباید وضو بگیرد.
2. اگر رساندن آب به صورت و دست‌ها به مقدار کم -که وضو با آن صحیح باشد - ضرر ندارد و بیشتر از آن ضرر دارد، باید با همان مقدار وضو گرفت.

شرط سیزدهم، در اعضای وضو مانعی از رسیدن آب نباشد؛

1. اگر فرد می‌داند چیزی به اعضای وضو چسبیده، ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌کند یا نه؟ باید آن‌را بر طرف کند یا آب را به زیر آن برساند. البته باید توجه داشت معیار شک در این موضوع، متعارف مردم هستند؛ پس اگر متعارف مردم در جایی شک نمی‌کنند، ولی برای فردی شک ایجاد شود، نباید به شکش اعتنا نماید.
2. اگر فرد احتمال دهد مانعی در اعضای وضو وجود دارد، چنانچه احتمال آن عقلائی است باید وارسی کند، مثل این‌که بعد از گِل‌کاری یا رنگ کاری شک کند مقداری گِل یا رنگ به دست او چسبیده است.
3. اگر زیر ناخن، چرک جمع شده باشد، هر چند بهتر است تمیز شود، ولی برای وضو اشکال ندارد. اما اگر ناخن گرفته شود و آن چرک باقی بماند، برای وضو باید آن چرک را برطرف کرد. هم‌چنین اگر ناخن، بیشتر از معمول بلند باشد و در قسمت بلندی آن چرک وجود داشته باشد، لازم است برای وضو برطرف شود.
4. اعضای وضو هر قدر چرک باشد، اگر آن چرک مانع از رسیدن آب به بدن نباشد، برای وضو اشکال ندارد. هم‌چنین اگر بعد از گچ‌کاری و مانند آن، چیز سفیدی که مانع رسیدن آب به بدن نیست بر دست بماند، اشکال ندارد، ولی اگر شک کند که با بودن آنها آب به بدن می‌رسد یا نه؟ باید آنها را برطرف کرد.
5. اگر به واسطۀ سوختگی یا چیز دیگر، تاول‌هایی بر اعضای وضو‌ ایجاد شود، شستن و مسح روی آن کافی است و اگر سوراخ شود، رساندن آب به زیر پوست لازم نیست، ولی چنانچه قسمتی از پوست کنده شده که گاهی به بدن می‌چسبد و گاهی بلند می‌شود، باید آب را به زیر آن رساند، به شرط این‌که ضرر نداشته باشد.
6. اگر انسان پیش از وضو بداند که در بعضی از اعضای وضو مانعی از رسیدن آب وجود دارد و بعد از وضو شک کند که در موقع وضو آب را به آن‌جا رسانده یا نه؟ وضویش صحیح است، ولی اگر بداند که موقع وضو متوجه آن مانع نبوده، باید دوباره وضو بگیرد.
7. اگر بعد از وضو چیزی که مانع رسیدن آب است در اعضای وضو دیده شود و معلوم نباشد موقع وضو وجود داشته یا بعد پیدا شده؟ وضو صحیح است، به شرطی که احتمال دهد در حال وضو توجّه به نبودن مانع داشته است، در غیر این صورت لازم است دوباره وضو بگیرد.
8. اگر فرد پس از اتمام وضو شک کند همۀ کارهای وضو را انجام داده یا نه؟ یا دارای همه شرایط بوده یا نه؟ نباید به شکّش اعتنا کند، امّا اگر در حال وضو شک کند، باید طوری عمل کند که شکّش برطرف گردد.

 

احکام وضو‌

1. کسی که در کارهای وضو و شرایط آن، مثل پاک بودن و غصبی نبودن آب یا وجود مانع در اعضای وضو، خیلی شک می‌کند، نباید به شک خود اعتنا نماید، بلکه لازم است مثل مردم عادی رفتار کند.
2. کسی که شک دارد وضو گرفته یا نه؟ باید وضو بگیرد، ولی اگر می‌داند وضو گرفته و شک کند که وضوی او باطل شده یا نه؟ بنا می‌گذارد که وضوی او باقی است. البته چنانچه بعد از ادرار کردن، استبرا نکرده و وضو گرفته باشد و بعد از وضو رطوبتی از او بیرون آید که نداند ادرار است یا چیزی دیگر، وضوی او باطل است.
3. کسی که می‌داند وضو گرفته و مُبطلی هم انجام داده(مثلًا ادرار کرده)، اما نمی‌داند کدام جلوتر بوده است، چنانچه پیش از نماز یا در بین آن باشد، باید دوباره وضو گرفته و نماز بخواند.
4. اگر فرد بین نماز شک کند که وضو گرفته یا نه؟ نماز او باطل است و باید وضو گرفته و مجددا نماز بخواند.^[12]
5. اگر فرد بعد از نماز شک کند که وضو گرفته یا نه؟ نماز او صحیح است، ولی برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد.^[13]
6. اگر فرد بعد از نماز شک کند که قبل از نماز وضوی او باطل شد یا بعد از نماز؟ نمازی که خوانده صحیح است.^[14]
7. فرد مسلوس که به جهت بیماری، ادرار او قطره قطره می‌ریزد، یا مبطون که نمی‌تواند از بیرون آمدنِ مدفوع یا باد معده جلوگیری کند، چنانچه بداند که از اول وقتِ نماز تا آخر وقت آن، به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن مهلت پیدا می‌کند، باید نماز را در همان وقت بخواند و اگر مهلت او به مقدار کارهای واجب نماز است، باید در آن وقت، فقط کارهای واجب نماز را به‌جا آورد و کارهای مستحب، مانند اذان و اقامه و قنوت را ترک نماید.
8. اگر فرد به مقدار وضو و نماز مهلت پیدا نمی‌کند و در بین نماز چند دفعه ادرار از او خارج می‌شود، یک وضو برای او کافی است و اگر به جهت بیماری، در بین نماز چند مرتبه مدفوع یا باد معده از او خارج می‌شود و تکرار وضو در بین نماز هم برای او دشوار است، برای هر نماز یک وضو کافی است.
9. کسی که بی‌اختیار، ادرار یا مدفوع از او خارج می‌شود، برای نماز لازم است به شکلی، از آلودگی جاهای دیگر بدن جلوگیری نماید و - اگر مشقت ندارد - احتیاط آن است که پیش از هر نماز محل خروج ادرار و مدفوع را آب بکشد.
10. فرد مسلوس یا مبطون لازم است در پی درمان خویش باشد و پس از بهبود بیماری لازم نیست نمازهایی را که در وقت بیماری مطابق وظیفه‌اش خوانده است، قضا نماید.

 

موارد وجوب وضو و احکام آن

1. در موارد زیر وضو گرفتن واجب است:

الف) برای خواندن نمازهای واجب، غیر از نماز میت.^[15]

ب) برای به‌جا آوردن سجده و تشهّد فراموش شده.

ج) برای انجام طواف واجب خانۀ کعبه، در حج یا عمره.

د) اگر نذر یا عهد کرده یا قسم خورده باشد که وضو بگیرد.

ه) اگر نذر کرده باشد که جایی از بدن خود را به خطّ قرآن برساند؛ مثل نذر برای بوسیدن قرآن.

و) برای آب کشیدن قرآنی که نجس شده یا بیرون آوردن آن از محل آلوده، اگر مجبور باشد دست یا جای دیگر بدن خود را به خطّ قرآن برساند.

2. رساندن جایی از بدن به خطّ قرآن برای کسی که وضو ندارد، حرام است، ولی تماس بدن با ترجمه آن اشکالی ندارد.
3. اگر کودک یا فرد دیوانه بدون وضو دست به خطّ قرآن بزند، جلوگیری از کار او واجب نیست، اما اگر کاری کند که بی‌احترامی به قرآن باشد، باید از آن جلوگیری کرد.
4. لمس اسم خداوند متعال -به هر زبانی باشد- برای کسی که وضو ندارد، حرام است.^[16] و -بنابر احتیاط واجب- لمس نام پیامبر(ص) و امامان(ع) و حضرت زهرا(س) نیز -اگر بگونه‌ای باشد که بی‌احترامی شمرده شود- همین حکم را دارد. [17]
5. اگر انسان پیش از وقت نماز، به قصد قربت یا طهارت یا اگر نزدیک وقت نماز است به قصد آمادگی برای نماز، وضو بگیرد یا غسل کند، اشکال ندارد و صحیح است.
6. کسی که یقین دارد وقت نماز داخل شده، اگر نیت وضوی واجب کند و بعد از وضو بفهمد وقت داخل نشده، وضویش صحیح است.
7. هر گاه انسان به نیت قربت یا طهارت و یا در موارد مستحب، وضو بگیرد، هر کاری که برای آن وضو لازم است، می‌تواند انجام دهد، حتی اگر واجب باشد؛ مثلًا می‌تواند با آن وضو نماز بخواند.

 

موارد استحباب وضو

داشتن وضو و تکرار آن مستحب است، ولی در موارد زیر بر آن تأکید شده است:

الف) جهت خواندن نماز میت.

ب) جهت رفتن به قبرستان و زیارت اهل قبور.

ج) جهت رفتن به مسجد و حرم معصومین.

د) جهت همراه داشتن قرآن.

هـ) هنگام خواندن و نوشتن قرآن.

و) هنگام تماس بدن با جلد یا حاشیۀ قرآن.

ز) هنگام آماده شدن برای خواب.

 

‌مُبطلات وضو

چیزهایی که وضو را باطل می‌کند عبارت‌اند از:

1 و 2. خارج شدن ادرار و مدفوع.

3. خارج شدن باد معده و روده از مخرج مدفوع.
4. خوابی که به واسطۀ آن چشم نبیند و گوش نشنود؛ پس اگر چشم نبیند ولی گوش بشنود، وضو باطل نمی‌شود.
5. چیزهایی که عقل را از بین می‌برد، مانند دیوانگی، مستی و بی‌هوشی.
6. خروج خون استحاضه در بانوان.
7. کاری که به‌واسطه آن، غسل واجب می‌شود، مانند جنابت.^[18]

 

احکام وضوی جبیره‌

1. چیزی که با آن زخم و عضو شکسته را می‌بندند و دارویی که روی زخم و مانند آن می‌گذارند جبیره نامیده می‌شود.
2. اگر در یکی از اعضای وضو زخم، دُمل یا شکستگی باشد، چنانچه روی آن باز است و خون نداشته و آب برای آن ضرر ندارد، باید به طور معمول وضو بگیرد. هم‌چنین اگر روی آن بسته باشد، ولی باز کردن آن بدون مشقت ممکن است و آب هم برای آن ضرر ندارد، باید روی آن‌را باز کند و وضو بگیرد.
3. اگر زخم، دُمل یا شکستگی در صورت و دست‌ها بوده و روی آن باز است و آب ریختن روی آن ضرر دارد، جهت انجام وضو، شستن اطراف آن کافی است، ولی اگر کشیدن دست تَر بر روی آن ضرر ندارد، واجب است دست تر بر آن کشیده شود.^[19]
4. اگر زخم، دُمل یا شکستگی در جلوی سر یا روی پاها بوده و روی آن باز است، در صورت امکان، باید اطراف آن‌را مسح نمود و اگر امکان نداشت و گذاشتن پارچه هم روی آن ممکن نباشد،^[20] باید به جای وضو، تیمم کرد.
5. اگر نمی‌شود روی زخم را باز کرد، ولی زخم و چیزی که روی آن گذاشته شده پاک است - و یا اگر نجس است قابل پاک شدن است - و رساندن آب به زخم نیز ممکن بوده و ضرر و مشقت ندارد، برای وضو باید آب را به روی زخم رساند.^[21] در غیر این صورت، اگر آب برای زخم ضرر دارد، یا رساندن آب به روی زخم ممکن نیست و یا زخم نجس است و نمی‌شود آن‌را آب کشید، باید وضوی جبیره گرفت؛ به این صورت که اگر جبیره پاک است روی آن‌را مسح کند و اگر جبیره نجس است یا نمی‌شود روی آن‌را دست تَر کشید، پارچه پاکی را روی آن گذاشته و دست تَر روی پارچه بکشد.
6. اگر جبیره، بیشتر اعضای وضو را فرا گرفته باشد، نظر موافق با احتیاط آن است که هم وضوی جبیره گرفته شود و هم تیمّم صورت گیرد.
7. کسی که در کف دست و انگشت‌ها جبیره دارد و در موقع وضو دست تر روی آن کشیده است، می‌تواند سر و پا را با همان رطوبت مسح کند.
8. اگر در صورت یا دست‌ها چند جبیره باشد، باید بین آنها را شُست و اگر جبیره‌ها در سر یا روی پاها است و به اندازۀ مسح واجب باز است همان‌جا مسح می‌شود و الا باید بین آنها را مسح کرد و در جاهایی که جبیره است باید به دستور جبیره عمل شود.
9. اگر جبیره تمام پهنای روی پا را گرفته، ولی مقداری از طرف انگشتان و مقداری از طرف بالای پا باز است، برای انجام وضو لازم است روی جبیره و جاهایی از روی پا که باز است مسح شود.
10. اگر جبیره بیشتر از معمول اطراف زخم را گرفته و برداشتن مقدار زیادی ممکن است، برای انجام وضو باید آن مقدار را برداشت و وضوی جبیره‌ای گرفت.^[22]
11. اگر در اعضای وضو زخم، جراحت و شکستگی نیست، ولی به جهت دیگری آب برای آنها ضرر دارد، باید تیمم کرد.
12. اگر به دست‌(مچ به پایین) و پیشانی چیزی چسبیده^[23] که برداشتن آن ممکن نیست، یا به قدری مشقّت دارد که نمی‌شود تحمل کرد، برای انجام وضو و غسل، باید به دستور جبیره عمل نمود؛ یعنی باید اطراف آن‌را شست و روی آن‌را دست کشید.
13. کسی که وظیفۀ او تیمم است، اگر در بعضی از اعضای تیمّم زخم، دمل یا شکستگی باشد باید مانند وضوی جبیره‌ای، تیمّم جبیره‌ای نماید.
14. غسل جبیره‌ای، در احکام، مانند وضوی جبیره‌ای است.^[24]
15. کسی که برای انجام نماز، وظیفه‌اش وضو یا غسل جبیره‌ای است، چنانچه بداند که تا آخر وقت، عذرش برطرف نمی‌شود، می‌تواند در اوّل وقت نماز بخواند.
16. کسی که نمی‌داند وظیفه‌اش تیمّم است یا وضوی جبیره‌ای لازم است، هر دو را به جا آورد.
17. نمازهایی که انسان با وضو و غسل جبیره‌ای خوانده و تا آخر وقت عذرش باقی مانده، صحیح است و نیاز به تکرار ندارد.

 

ادامه پاسخ این سؤال را می‌توانید در  (نمایه 114717)، در همین سایت، مشاهده نمایید.

 

 

 

 

[1]. گروهی از مراجع، مقدار مسح پا را تا برآمدگی روی آن و گروهی نیز تا مَفصل لازم می‌دانند.

[2]. گروهی از مراجع، مسح بر روی جوراب و کفش را در حال اضطرار کافی می‌دانند و گروهی، غیر از آن، تیمم را نیز لازم می‌دانند.

[3]. آیات عظام بهجت و مکارم شیرازی: (در صورت امکان، لازم است چیز پاکی روی پا انداخته و روی آن مسح کرد، سپس تیمم نمود).

[4]. آب در دهان گرداندن و شستن آن.

[5]. آب در بینی کردن و شستن آن.

[6]. شایان ذکر است، گروهی از فقها غیر از مباح بودن آب وضو و ظرف آن، مباح بودن مکان وضو را نیز شرط صحت آن دانسته‌اند.

[7]. البته گروهی از فقها می‌گویند، اگر غصب آب، توسط خود فرد انجام شده باشد، وضو صحیح نیست، گرچه غصبی بودن آن‌را فراموش کرده باشد.

[8]. آیت الله سیستانی، این دو شرط را و آیت الله سبحانی شرط پنجم را جزو شرایط صحت وضو نمی‌دانند، همچنین نظر گروهی از فقها در مورد شرط پنجم، مبنی بر احتیاط است.

[9]. آیت الله بهجت: (فقط در صورتی که تمام نماز در خارج از وقت خوانده شود، تیمم جایز است).

[10]. اکثر مراجع معتقدند پای چپ نباید پیش از پای راست مسح گردد و مسح هم‌زمان پاها را صحیح نمی‌دانند.

[11]. آیت الله شبیری: اگر می‌ترسد که مبتلا به مرض صعب العلاج شود، نباید وضو بگیرد و باید تیمم کند.

[12]. آیت الله شبیری: البته اگر فرد احتمال ‌دهد، در حال شروع نماز، به لزوم وضو برای نماز توجه داشته، نمازش صحیح است.

[13]. عده‌ای از فقها می‌گویند: این در صورتی است که فرد احتمال ‌دهد پیش از نماز به حکم لزوم وضو برای نماز توجه داشته است.

[14]. آیت الله شبیری: اگر احتمال ‌دهد، در حال شروع نماز، به لزوم وضو برای نماز توجه داشته، نمازش صحیح است.

[15]. البته در نمازهای مستحب نیز، وضو شرط صحت است.

[16]. نظر گروهی از مراجع در این مسئله مبنی بر احتیاط واجب است.

[17]. گروهی از فقها لمس بی‌وضوی نام چهارده معصوم(ع) را -بنابراحتیاط- به طور مطلق(بی‌احترامی باشد یا نباشد) جایز نمی‌دانند.

[18]. در مورد باطل شدن وضو با مسّ میت، بین فقها اختلاف نظر است؛ هم‌چنین حضرات آیات خویی و سیستانی در مورد مبطل هفتم فقط غسل جنابت را مطرح نمودند.

[19]. آیات عظام شبیری و بهجت: (علاوه بر آن لازم است پارچه پاکی روی آن گذارده و روی پارچه را هم دست تر بکشد).

[20]. در صورتی که گذاشتن پارچه روی آن ممکن است، گروهی از فقها می‌گویند لازم است پارچه را گذارده و روی آن‌را مسح نماید و برخی در این صورت نیز تیمم را لازم دانسته‌اند.

[21]. آیات عظام خویی، تبریزی و سیستانی: (و در صورتی که آب برای زخم ضرر ندارد، ولی رساندن آب به روی زخم ممکن نیست، یا زخم نجس است و نمی‌شود آن را آب کشید و یا باز کردن زخم موجب مشقت و ضرر است، باید فرد تیمّم کند).

[22]. و اگر برداشتن مقدار زیادی ممک ن نیست، بیشتر مراجع معتقدند غیر از وضوی جبیره لازم است تیمم هم انجام شود.

[23]. بیشتر مراجع: (اگر در اعضای وضو و غسل چیزی چسبیده...).

[24]. البته، گروهی از فقها معتقدند، غسل جبیره‌ای را فقط به صورت ترتیبی می‌توان انجام داد.