نخست باید گفت، آنچه عالمان دین در رابطه با آثار خواندن نماز اول وقت گفته‌اند، برگرفته از احادیث و سخنان ائمه(ع) است که آن‌حضرات، مردم را به این موضوع سفارش و آن‌را از اصول مهمّ سیر و سلوک و قُرب به سوی خدا و کمال انسانی دانسته‌اند؛ لذا کسی که با اخلاص نیت بر خواندن نماز در اول وقت مراقبت کند، به یقین به مقامات معنوی بالایی خواهد رسید.
امام صادق(ع) فرمود: هر کس نمازهاى واجبش را در اول وقت و به صورت صحیح بخواند، فرشته آن‌را پاک و درخشان به آسمان می‌برد و آن نمازش فریاد برمی‌آورد که خدا نگه‌دارت باشد، چنانچه قدر مرا نگه‌داشتى، و همان‌طور که مرا به فرشتهاى کریم سپردى، من هم تو را به خدا می‌سپارم.[1]
نماز اول وقت خوشنودی خدا را به دنبال دارد؛ معراج برای مؤمن است؛ بازدارنده از فحشا و منکرات است، و تقرب به پروردگار و ... و تمام اینها از مقامات معنوی‌اند.
تمام این آثار به طور طبیعی در نمازی که در اول وقت با آداب و شرایط خوانده شود، وجود خواهد داشت.
به عنوان نمونه، بالاترین اثر نماز اول وقت، رسیدن به مقام طاعت و بندگی خداوند است. آیا همین مقدار، مقام کمی است؟!
رسیدن به مقامات، لزوما به معنای داشتن کرامت و توانایی انجام کارهای خارق العاده و یا آگاهی از امور پنهان نیست؛ چرا که این امور، چه بسا مقامی معنوی محسوب نشود و در برخی موارد، می‌توان آن‌را مقامی مادی و جایگاهی اجتماعی دانست که خداوند به دلایلی آنها را حتی در اختیار افرادی -مانند سامری- که ارتباط چندانی هم با او ندارند قرار می‌دهد! گواه بر این مطلب، آن است که برخی مرتاضان که شاید به خدا و پیامبرانش اعتقادی ندارند؛ اما دارای برخی توانایی‌های فوق العاده هستند.
گذشته از این، گاهی داشتن کرامت‌های ظاهری، رهزنی در مسیر پیشرفت انسان مؤمن است، و او را دچار کبر و غرور می‌کند؛ چنان‌که برخی مدعیان عرفان به دنیال مشاهده توانایی خاصی در خود، از مسیر بندگی سرپیچیده و موجب گمراهی دیگران گردیدند و حتی از مقامی معنوی که در زمانی به آن رسیده بودند، سقوط کرده و چه بسا شایسته دوزخ شدند!
نکته دیگر آن‌که اگر کسی -خدای ناکرده- نه از روی اخلاص؛ بلکه تنها برای رسیدن به برخی مقامات و یا برخی امتیازات مادی، به انجام شیوه خاصی از عبادات رو آورد، ممکن است هیچ ثمره معنوی برایش به دنبال نداشته باشد؛ لذا منظور بزرگان از نماز اول وقت، نماز احرار است، نه نماز تجار و بردگان که در جای خود صحیح بوده و رفع تکلیف می‌کند؛ اما نتیجه آن‌چنانی را به دنبال نخواهد داشت.[2]
[1]. ابن بابویه، محمد بن على، أمالی، ص 256، تهران، کتابچی، چاپ ششم، 1376ش.
[2]. ر. ک: «آثار و برکات نماز اول وقت و سبک نشمردن نماز»؛ «ثواب خواندن نماز در اول وقت»؛ «انواع عبادات».