قبل از توضیح در مورد بیان حیلة المتقین در موضوع زن و مرد، ضروری است نگاه قرآن کریم و روایات پیامبر(ص) و ائمه(ع) را در باره‌ی زن و مرد بدانیم.

از دیدگاه قرآن و روایات زن و مرد از یک جنس بوده و هر یک برای دیگری و به منظور تأمین آرامش همدیگر آفریده شده‌اند. و خداوند یک علاقۀ خاصی بین آن دو قرار داده و هر کدام پوشش و زینت یکدیگرند، نه این‌که یکی ابزار دیگری باشد؛ هر دو برخوردار از آثار اعمال خود خواهند بود و اگر برای یکی حقی نسبت به دیگری ثابت شده است، وظیفه‌ای نیز نسبت به دیگری دارد، و برای زن حقوق شایسته‌ای، مانند تکالیف او قرار داده شده است.[1]

پس از بیان این مقدمه، در مورد پرسش مطرح شده باید گفت؛ از دیدگاه شیعه و مکتب اهل‌بیت(ع)، نمی‌توان به هیچ کتابی غیر از قرآن صد در صد اعتماد کرد؛ از این‌رو باید مطالبی را که در کتاب‌ها، به ویژه کتاب‌های حدیثی آمده از دو جهت سند و دلالت مورد تحلیل قرار گیرد، و اگر مطلبی با اصول کلی اسلام و آموزه‌های قرآنی در تضاد نبود، پذیرفت و در غیر این صورت قابل پذیرش نخواهد بود.

در مورد کتاب حلیة المتقین، با قبول ضعف و اشکال در بعضی ار روایات آن، به طور کلی می‌توان گفت؛ مطالب این کتاب[2] در موضوع زن و مرد، سه نوع نگاه را ارائه می‌دهد:

الف) مدح و ستایش از جنس زن،

ب) نگاه و رفتار کریمانه‌ی مرد نسبت به زن،

ج) نگاه و رفتار کریمانه‌ی زن نسبت به مرد.

دلایل سه نوع نگاه

الف) دلیل بر وجود نگاه اول(مدح و ستایش از جنس زن) در این کتاب، آوردن و تذکر دادن مطالبی از این قبیل است:

1. حق تعالی نسبت به دختران مهربان‌تر است تا پسران.
2. دختر گلی است که او را بو می‌کنی.
3. رسول گرامی اسلام(ص) پدر دختران بود.
4. دختر حسنه و پسر نعمت است که خدای متعال، بر حسنه پاداش می‌دهد و از نعمت سؤال می‌کند.
5. هر کسی آرزوی مرگ دخترش را بکند و در این‌حال بمیرد، ثوابی برای اعمال او نیست و در قیامت از گنه‌کاران خواهد بود.

ب) دلیل بر نگاه دوم (رفتار کریمانه مرد نسبت به زن) وجود مطالبی از این قبیل است:

1. دوست داشتن زنان، از اخلاق پیامبران(ع) است. زیاد دوست داشتن زنان، از سنت رسول اسلام (ص) بود و از دنیا نماز، بوی خوش و زن را پسندیده بود.
2. محبت نسبت به زنان، باعث افزایش و فضیلت ایمان می‌شود.
3. بهترین شما کسی است که بهترین رفتار را با زن داشته باشد.
4. محبوب‌ترین بندگان نزد خدا کسی است که به زن، احسان بیشتر نماید.
5. زن گل است خدمت‌کار نیست.
6. حفظ زیبایی و خشنودی زن در این است که کارهای غیر شأن او، به او تحمیل نشود.
7. چون عروسی داخل خانۀ تو شود، کفش‌هایش را بگیر تا بنشیند و پاهای او را بشوی و آن آب را از در خانه تا منتهای خانه، بپاش.
8. حق زن این است که او را سیر نمایی، پوشاک و پوشاک‌های مخصوص هر فصل و وسایل آرایشی او را فراهم نمایی، و نیز وسایل خانه را آماده کنی، اگر بدی کرد، بخشش نمایی.
9. از خدا بترس در اداء نکردن حق زن؛ ولی در اموری که مایه‌ی فساد است، مثل درخواست پوشش لباس نازک، از زن تبعیّت مکن.

ج) دربارۀ. نگاه سوم (رفتار کریمانه زن به مرد) در این کتاب مطالبی از این قبیل آمده است:

1. بهترین زنان، کسی است که مهربان‌‌ترین زن نسبت به شوهر و فرزندان باشد، صاحب عفت باشد.
2. برای شوهرش، خود را زینت کند، و در خلوت مضایقه نکند، و اگر شوهر را در طلب مجامعت رد نماید، ملعون فرشتگان خواهد بود.
3. اگر زن به استقبال شوهر رود و یا او را مشایعت نماید و در سختی‌ها او را دل‌داری دهد، این زن از کارگزارن الهی خواهد بود و پاداش نصف شهید را دارد.
4. بدترین زنان، کسی است که نسبت به شوهرش کینه ورزد و نسبت به اعمال بد، بی‌پروا باشد و برای دیگران، خودش را زینت نماید و برای شوهرش خودش را بپوشاند، عذر شوهرش را نپذیرد. 5. اگر زن بگوید از شوهرم خیری ندیدم، ثوابی برای اعمال او نیست.
5. زن باید از شوهرش اطاعت نماید و از جمله نیکی دنیوی و اخروى برای مرد، این است که زن او مؤمن باشد و نگاه به او، باعث شادی، مرد باشد و در غیاب مرد، حافظ مال و آبروی او باشد.

نتیجه این‌که، آنچه در کتاب حلیة المتقین در خصوص روابط خاصّ زن و مرد آمده، به بیان وظایف زن در قبال مرد اختصاص ندارد، بلکه در آن کتاب وظایف مرد نیز بیان شده است. به علاوه این‌که بیشترین بیانات نیز در خصوص ادای حقوق زنان و احترام به آنان است.[3]

[1]. نک: آیات روم، 21؛ بقره، 187؛ نساء، 32؛ بقره، 228 .

[2]. نک: حلیة المتقین، باب 4، فصل 1، 4 و 7.

[3]. برای توضیح بیشتر، نک: مطهری، مرتضی، حقوق متقابل زن و مرد؛ مصباح یزدی، محمد تقی، حقوق زن در اسلام.