Ətraflı axtarış
Baxanların
19337
İnternetə qoyma tarixi: 2011/09/18
Sualın xülasəsi
İslam nəzərindən süni mayalanmanın hökmü nədir?
Sual
Süni mayalanmaya icazə verən mərcə təqlid varmı? Bu barədə İslamçın nəzəri nədir?
Qısa cavab

Süni mayalanma xüsusilə insanın süni mayalanması yeni məsələlərdən biridir, ona görə də onun hökmü ayə və rəvayətlərdə açıqlanmayıbdır. Amma şiənin fəqih alimləri ayə və rəvayətlərdə ictihad üslubundan istifadə etməklə bu barədə nəzərlərini bildiriblər. Hazırda bu barədə şiə fəqihləri arasında neçə nəzər var:

1.             Onların bəzisi onu öz- özlüyündə cayiz bilirlər.

2.             Bəziləri onu yalnız fərdi səviyyədə və məhdud formada düzgün sayırlar.

3.             Üçüncü dəstə isə bu əməlin əsasaını üstün olaraq haram sayırlar.

Ətreaflı cavab

Cavabın aydın olması üçün giriş kimi neçə şeyi açıqlamalıyıq:

a). Süni mayalanma prosesi.

Süni mayalanma prosesi aşağıdakı mərhələləri keçdikdə baş verir.

1.             Dişi məməlinin mayalanmamış yumurtasından birini götürmək.

2.             Yumurtanın özəyini çıxarıb və özəysiz bir yumurta əldə etmək (yumurtanın 23 ədəd kormonu olmur və insan barəsində) genetik məlumatları da olmur. Əlbəttə situblasmda bir az genetik məlumatlar olur).

3.             Cism sellulundan birini seçib onun özəyini çıxarıb və onu özəysiz yumurtalığa doğru göndərmək (yumurtanı yeniləşdirmək). Beləliklə yumurta cism sellullarından götürülmüş bir cinsin bütün lazımi kormuzlarına (46 ədəd) malikdir.

4.             Yumurtanın çoxalması üçün yumurtanı kimyəvi dərmanlar yaxud elektrik cərəyan ilə hərəkətə gətirmək.

5.             Yumurta labaratoriyada neçə sellolluq mərhələsinə yetişəndən sonra, münasib müvəqqəti bətinə yaxud bu iş nəzərdə tutulan əvəzedici anaya ötürülür.

6.             Hamiləlik üçün lazım olan zamandan sonra, yumurta kamil və diri rüşeymə çevrilir və müəyyən vaxtında doğulur. Körpə genetik cəhətdən "yumurtanın mitukondirlərində" olan "di, en, ay" təsirlərindən başqa nisbətən tam oxşarlığı (97%) cism sellollunun özəyi ondan götürülən şəxsə var və onun cinsiyyəti həmişə o şəxsə tabedir.[1]

b). Süni mayalanmanın müxtəlif formalarının olması mümkündür, o cümlədən:

1. Heyvanlar arasında süni mayalanma, növ ya cinsində müştərək olub, olmamaları fərq etmir.

2. Bitkilər və heyvan arasında

3. Heyvan və insan arasında.

4. İnsan fərdləri arasında ki, bunun özünün neçə formaları ola bilər. Ər- arvad ya qeyri ər- arvad arasında, bətn sahibi evli olub ya olmayıb və...

Bunların hər birinin özünə məxsus şərii hökmü ola bilər.[2]

Diqqətdən kənarda qalmamalı məsələ insanda baş verən süni mayalanmanın sonradan yaratdığı nəticələridir. O cümlədən:

1.             Nəsillərin qarışması.

2.             Qohumluq əlaqələrində soyuqluq.

3.             Bəzi yerlərdə ata və ananın olmaması.

4.             İrs və nəfəqədə qeyri- müəyyənlik.

5.             Qusurlu insanların yaranmasının mümkünlüyü.

6.             Proqnozu mümkün olmayan xəstəliklərin insanlarda yaranması.

7.             İnsanların fərqləndirməsi və məsləhəti ilə uyğunsuzluq.

8.             Evlilik adətinin aradan getməsi və ailənin dağılması.

9.             Analıq anlayışının aradan getməsi.

10.          Qeyri- qanuni əlaqələrin formalaşmasının mümkünlüyü.

11.          Həmcinsə meyilliliyin yayılması və genişlənməsi.

12.          Etiqadi və digər fiqhi iradların və günahkarların sui istifadəsi.[3]

Bu nəticələr məsihilik və sünnilər kimi məzhəbi cəmiyyətlərin narahatçılığına səbəb olub, o həddə qədər ki, onu əsrin problemi adlandırıblar. Papa bu işi öz bəyənnaməsində insani kəraməti sındırdığına görə, haram etmişdir. Sünnilər də bu barədə indiyədək on konfransdan çox təşkil edib və bu işin haram olması barəsində təqribən eyni nəzərə çatıblar.[4]

Sünni alimlərindən və hənəfi məzhəb fəqihlərindən yalnız doktor Məhrus İraqda bu işi cayiz bilir.[5]

Şiənin fəqihlərindən bəzisi bu barədə olan iradlara cavab verib və onun ehtimal olunan pis nəticələrinin bu əməli etməyə mane bilmirlər.[6]

Şiə alimləri arasında neçə nəzəriyyə var:

1.             Öz- özlüyündə cayizdir.

2.             Fərdi və məhdud səviyyədə cayizdir.

3.             Üstün olaraq haramdır.[7]

a). Öz- özlüyündə cayizdir.

Fəqih və alimlərin bəzisi insanda süni mayalanmanın haram olmasına xüsusi nəssin (ayə və rəvayət) olmamasına görə, hill qaydasına (kulli şəyin ləkə həlal)... istinad etməklə, həmçinin mübahçılıq qaydasına istinad etməklə, insanda süni mayalanmanı düzgün sayıblar.

Böyük mərcələr: Sistani, Musəvi Ərdəbili, Fazil Lənkərani, Əllamə Fəzlullah, Məhəmməd Mömin və... "Süni mayalanma və elmin inkişaf etmiş yolları ilə labaratoriyada insanı çoxaltmaq (klunaj) caizdirmi? "Sualının cavabında buyurublar: "Öz- özlüyündə heç bir maneçiliyi yoxdur".[8]

Fəqihlərin digər bir dəstəsi[9] bu işin mübah olmasına hökm verməkdən əlavə, digərlərinin nəzərində bu əməlin haram olmasına səbəb olan sual və qeyri müəyyənliklərə də ətraflı cavab veriblər.[10]

Digərləri də deyiblər, onu yerinə yetirmək qaçılmaz fəsadlara gətirib çıxaracaq. Ona görə də bu fəsadların qarşısını almaq üçün, insanda süni mayalanma ikinci hökm kimi haram sayılır. Seyid Kazim Hairi və Məkarim Şirazi kimi müctəhidlər bu nəzəriyyənin tərəfdarıdırlar.[11]

b). Məhdud icazə.

Bəziləri mövcud nəslərə əsasən bu barədə ilk qaydaya (əsli əvvəliyyə) istinad edərək insanda süni mayalanmaya icazə veriblər. Amma bu nəzərdədirlər ki, insanda süni mayalanmanı geniş şəkildə yerinə yetirmək çoxlu problemlər yaradır. Şeyx Həsən Cəvahiri bu nəzəri açıqlayıbdır. O bu işə yalnız fərdi səviyyədə icazə verməyib, hətta onu haram bilmək iddiasını da haram bilir. Yəni heç kəsin şəri və icazəli işi haram saymağa və sübutsuz onun haram olmasına fətva verməyə haqqı yoxdur.[12]

c). Süni mayalanmanın daha üstün /əvla) haram olması:

Bu nəzərin tərəfdarlarından mərhum Ayətullah Təbrizinin adını çəkmək olar. Həmçinin Livan alimlərindən mərhum Əllamə Məhəmməd Mehdi Şəmsuddin, süni mayalanmanı təkcə insanda deyil, hətta onu heyvanlarda da haram bilir.[13]



[1] - İslami təbliğat dəftəri, Fiqhdə yeni araşdırma, şiə fəqihləri nəzərindən insanda süni mayalanma, səh 6.

[2] - Seyid Əli Musəvi Səbzivari, Əl- istisna beynət- təqmiyəti vət- təsiri, səh 43.

[3] - Hövzənin həftəlik üfüq jurnalının 94- cü sayından götürülüb. Şiə fəqihlərin nəzərindən insanda süni mayalanma.

[4] - Həmin.

[5] - Həmin.

[6] - Baxın: Əl- istinsaxul- bəşəri, və fətava təyyibə, seyid Məhəmməd Həkim.

[7] - İslami təbliğat dəftəri, fiqhdə yeni araşdırma. Şiə fəqihləri nəzərindən insanda süni mayalanma, səh 32.

[8] - Həmin.

[9] - Ayətullah seyid Məhəmməd seyid Həkim.

[10] - İslami təbliğat dəftəri, Fiqhdə yeni araşdırma, şiə fəqihləri nəzərindən insanda süni mayalanma, səh 32.

[11] - Həmin.

[12] - Həmin.

[13] - Həmin.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Mütərəqqi ilahi-rəhmani idarə sistemində insanın ruhi yüksəliş metodunu bəyan və şərh edin.
    6474 İslam fəlsəfəsi 2012/04/09
    Bu sual ideal cəmiyyət, yaxud xilaskar ideologiyasının barəsində digər bir bəyandır. Əflatunun irəli sürdüyü ideal cəmiyyət insanın “Respublika” kitabında təsvir edilən ən qədim və məşhur yüksəliş modelidir. İslam aləmində Farabi də “İdeal cəmiyyətin əhalisinin rəyləri” adlı kitabında ideal islam hökuməti və onun rəisi ilə əlaqədar bəhs aparmışdır. ...
  • Nə üçün qadın müctəhid ola bilməz?
    8083 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/16
    Din alimlərinin və mütəxəssislərinin qadının müctəhid və hakim olması mövzusunda nəzərləri müxtəlifdir. Həmçinin bu mövzu islam dininin zəruri qanunlarından sayılmır. Qadının müctəhid və şəri hakim ola bilməməsini iddia edənlər də öz növbələrində hədislərə və alimlərin icmasına istinad edirlər. Bunu da qeyd edək ki, bu mövzu olduqca geniş bir mövzudur.Amma biz ...
  • Bilal evlənmişdimi? Əgər cavab müsbətdirsə, onun övladları da var idimi?
    6382 Fiqh tarixi 2011/10/20
    Tarix kitablarında Bilalın evlənməsi ilə əlaqədar müəyyən məqamlar qeyd olunmuşdur. Misal üçün, yazmışlar ki, Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in təklifi və israrı ilə Bəni-Kənanədən olan bir qadınla,[1] bəzi mənbələrə görə isə, Bəni-Zöhrədən olan bir ...
  • Bəhailərin əqidəsinin səhv olması, onların murdar olmasının dəlilini və sadə lövh insanların o əqidədən qəbul etməsinin hökmünü açıqlayın?
    6799 Qədim kəlam 2010/11/10
    Mirzə Hüseynəli Bəhainin (Bəhai məzhəbinin banisi) əqidəsi öz kitablarında buna əsaslanır ki, "ov" və "Əli Məhəmməd bab" ın qiyam etməsiylə islam dini nabud (ləğv) olmuş və həzrət Məhəmməd (s)- in peyğəmbərlik və risaləti sona çatmışdır. Belə bir fikir "bab" qiyamını qəbul edib və vədə verdiyi "ov" həmin ...
  • Dini və Quran fəaliyyətlərində pul və muzd almağın, ümumiyyətlə vacibi kifayi fəaliyyətlərdə pul almağın hökmü nədir?
    7397 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Əgər dini fəaliyyətlər (Qurandan başqa fəaliyyətlər o cümlədən Quran oxumaq və əzbərləmək kimi) vacib işlərdə olarsa; misal üçün namazın vacib məsələlərini öyrətmək kimi, bu fəaliyyətlərdə pul və muzd almağa icazə verilmir. Amma dini fəaliyyətlər müstəhəb işlərdə olarsa, pul və muzd almağın eybi yoxdur. Quran fəaliyyəti, yalnız Quran ...
  • Müntəzər (intizarı çəkilən) Məhdi barəsində şiənin nəzəri nədir?
    9701 Qədim kəlam 2010/11/10
    Yuxarıdakı sual çox külli və ümumi olduğundan, qərara almışıq ki, həzrət Məhdi (əleyhis-salam)-ın həyatı, qeybət dövrünün xəbərləri və zühur əlamətlərinə qısaca işarə etmiş olaq. O həzrətin adı “ م.ح.م.دM.h.m.d”dir. Onun çoxlu ləqəbləri vardır, o cümlədən: Qaim, Müntəzər, Sahibul-əsr və s. O həzrətin əziz atası imam ...
  • Din və mədəniyyətin əlaqəsi necədir?
    13898 Təzə kəlam 2011/02/14
    Din və mədəniyyətin əlaqəsini açıqlamaq, din və mədəniyyətin hədəf, təsir və mahiyyətini dəqiq tanıyarkən mümkündür. Bir dəstə din və mədəniyyət arasındakı bütün əlaqələri inkar ediblər. amma bu baxış düzgün deyil. Əlbəttə bu məsələ aydındır ki, mədəniyyətlərin bəzisi təkamülə yetişmək olan səmavi dinlərin uca hədəflərinə qarşı olduqlarına görə, dinlə uyğun ...
  • "Hər gün Aşura, hər yer Kərbəla" şüarı rəvayət və ya hədisdirmi? Sənəd və etibarı nə dərəcədədir?
    13278 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2011/07/02
    Rəvayi mətnlərində bu cümlənin (Hər gün Aşura, hər yer Kərbəladır) məsumlardan nəql olunan hədis olmasını isbatlayan heç bir sənədə rast gəlmədik. Amma sözügüdən ibarə Kərbəla hadisəsi kolleksiyasından düzgün götürülmüş, imamət xəttini göstərən və bir neçə ibrətli mesajı əhatə edir. Heç bir gün Aşura günü kimi olmayıb və olmayacaq, amma zalımların ...
  • Hansı dəlillərə əsasən Məmun İmam Riza (əleyhis-salam)-ın bayram namazı qılınmasının qarşısını aldı?
    5994 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Məmunun İmam Əli ibni Musər-Riza (əleyhis-salam)-ın imaməti ilə fitr bayram namazı qılınmasının qarşısını almasının ümdə dəlili o həzrətin namaz qılması ilə əlaqədar hökumətə yönələn təhlükə hissi idi. Bu hadisə Mərv (Xorasan) əhalisinin İmam Riza (əleyhis-salam)-ın müsəllaya getməsi xəbərini eşitməklə eyni zamanda hamılıqla evlərindən müsəllaya tərəf axışmaları zamanı ...
  • Müəllimlə tələbənin (orta və ali məktəb tələbəsinin) qarşılıqlı hüquqları hansılardır?
    16999 Əməli əxlaq 2011/10/20
    Müəllimlə şagird və tələbənin qarşılıqlı olaraq çoxlu hüquqları vardır. Onları iki qismə bölmək olar: 1. Müəllimin şagirdə və tələbəyə qarşı vəzifəsi; bunlar əxlaqi, tərbiyəvi, elm və təlim vəzifələrindən ibarətdir.

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164475 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162599 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119531 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113203 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    109547 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93671 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54717 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45866 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45520 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...