Ətraflı axtarış
Baxanların
18859
İnternetə qoyma tarixi: 2011/09/18
Sualın xülasəsi
İslam nəzərindən süni mayalanmanın hökmü nədir?
Sual
Süni mayalanmaya icazə verən mərcə təqlid varmı? Bu barədə İslamçın nəzəri nədir?
Qısa cavab

Süni mayalanma xüsusilə insanın süni mayalanması yeni məsələlərdən biridir, ona görə də onun hökmü ayə və rəvayətlərdə açıqlanmayıbdır. Amma şiənin fəqih alimləri ayə və rəvayətlərdə ictihad üslubundan istifadə etməklə bu barədə nəzərlərini bildiriblər. Hazırda bu barədə şiə fəqihləri arasında neçə nəzər var:

1.             Onların bəzisi onu öz- özlüyündə cayiz bilirlər.

2.             Bəziləri onu yalnız fərdi səviyyədə və məhdud formada düzgün sayırlar.

3.             Üçüncü dəstə isə bu əməlin əsasaını üstün olaraq haram sayırlar.

Ətreaflı cavab

Cavabın aydın olması üçün giriş kimi neçə şeyi açıqlamalıyıq:

a). Süni mayalanma prosesi.

Süni mayalanma prosesi aşağıdakı mərhələləri keçdikdə baş verir.

1.             Dişi məməlinin mayalanmamış yumurtasından birini götürmək.

2.             Yumurtanın özəyini çıxarıb və özəysiz bir yumurta əldə etmək (yumurtanın 23 ədəd kormonu olmur və insan barəsində) genetik məlumatları da olmur. Əlbəttə situblasmda bir az genetik məlumatlar olur).

3.             Cism sellulundan birini seçib onun özəyini çıxarıb və onu özəysiz yumurtalığa doğru göndərmək (yumurtanı yeniləşdirmək). Beləliklə yumurta cism sellullarından götürülmüş bir cinsin bütün lazımi kormuzlarına (46 ədəd) malikdir.

4.             Yumurtanın çoxalması üçün yumurtanı kimyəvi dərmanlar yaxud elektrik cərəyan ilə hərəkətə gətirmək.

5.             Yumurta labaratoriyada neçə sellolluq mərhələsinə yetişəndən sonra, münasib müvəqqəti bətinə yaxud bu iş nəzərdə tutulan əvəzedici anaya ötürülür.

6.             Hamiləlik üçün lazım olan zamandan sonra, yumurta kamil və diri rüşeymə çevrilir və müəyyən vaxtında doğulur. Körpə genetik cəhətdən "yumurtanın mitukondirlərində" olan "di, en, ay" təsirlərindən başqa nisbətən tam oxşarlığı (97%) cism sellollunun özəyi ondan götürülən şəxsə var və onun cinsiyyəti həmişə o şəxsə tabedir.[1]

b). Süni mayalanmanın müxtəlif formalarının olması mümkündür, o cümlədən:

1. Heyvanlar arasında süni mayalanma, növ ya cinsində müştərək olub, olmamaları fərq etmir.

2. Bitkilər və heyvan arasında

3. Heyvan və insan arasında.

4. İnsan fərdləri arasında ki, bunun özünün neçə formaları ola bilər. Ər- arvad ya qeyri ər- arvad arasında, bətn sahibi evli olub ya olmayıb və...

Bunların hər birinin özünə məxsus şərii hökmü ola bilər.[2]

Diqqətdən kənarda qalmamalı məsələ insanda baş verən süni mayalanmanın sonradan yaratdığı nəticələridir. O cümlədən:

1.             Nəsillərin qarışması.

2.             Qohumluq əlaqələrində soyuqluq.

3.             Bəzi yerlərdə ata və ananın olmaması.

4.             İrs və nəfəqədə qeyri- müəyyənlik.

5.             Qusurlu insanların yaranmasının mümkünlüyü.

6.             Proqnozu mümkün olmayan xəstəliklərin insanlarda yaranması.

7.             İnsanların fərqləndirməsi və məsləhəti ilə uyğunsuzluq.

8.             Evlilik adətinin aradan getməsi və ailənin dağılması.

9.             Analıq anlayışının aradan getməsi.

10.          Qeyri- qanuni əlaqələrin formalaşmasının mümkünlüyü.

11.          Həmcinsə meyilliliyin yayılması və genişlənməsi.

12.          Etiqadi və digər fiqhi iradların və günahkarların sui istifadəsi.[3]

Bu nəticələr məsihilik və sünnilər kimi məzhəbi cəmiyyətlərin narahatçılığına səbəb olub, o həddə qədər ki, onu əsrin problemi adlandırıblar. Papa bu işi öz bəyənnaməsində insani kəraməti sındırdığına görə, haram etmişdir. Sünnilər də bu barədə indiyədək on konfransdan çox təşkil edib və bu işin haram olması barəsində təqribən eyni nəzərə çatıblar.[4]

Sünni alimlərindən və hənəfi məzhəb fəqihlərindən yalnız doktor Məhrus İraqda bu işi cayiz bilir.[5]

Şiənin fəqihlərindən bəzisi bu barədə olan iradlara cavab verib və onun ehtimal olunan pis nəticələrinin bu əməli etməyə mane bilmirlər.[6]

Şiə alimləri arasında neçə nəzəriyyə var:

1.             Öz- özlüyündə cayizdir.

2.             Fərdi və məhdud səviyyədə cayizdir.

3.             Üstün olaraq haramdır.[7]

a). Öz- özlüyündə cayizdir.

Fəqih və alimlərin bəzisi insanda süni mayalanmanın haram olmasına xüsusi nəssin (ayə və rəvayət) olmamasına görə, hill qaydasına (kulli şəyin ləkə həlal)... istinad etməklə, həmçinin mübahçılıq qaydasına istinad etməklə, insanda süni mayalanmanı düzgün sayıblar.

Böyük mərcələr: Sistani, Musəvi Ərdəbili, Fazil Lənkərani, Əllamə Fəzlullah, Məhəmməd Mömin və... "Süni mayalanma və elmin inkişaf etmiş yolları ilə labaratoriyada insanı çoxaltmaq (klunaj) caizdirmi? "Sualının cavabında buyurublar: "Öz- özlüyündə heç bir maneçiliyi yoxdur".[8]

Fəqihlərin digər bir dəstəsi[9] bu işin mübah olmasına hökm verməkdən əlavə, digərlərinin nəzərində bu əməlin haram olmasına səbəb olan sual və qeyri müəyyənliklərə də ətraflı cavab veriblər.[10]

Digərləri də deyiblər, onu yerinə yetirmək qaçılmaz fəsadlara gətirib çıxaracaq. Ona görə də bu fəsadların qarşısını almaq üçün, insanda süni mayalanma ikinci hökm kimi haram sayılır. Seyid Kazim Hairi və Məkarim Şirazi kimi müctəhidlər bu nəzəriyyənin tərəfdarıdırlar.[11]

b). Məhdud icazə.

Bəziləri mövcud nəslərə əsasən bu barədə ilk qaydaya (əsli əvvəliyyə) istinad edərək insanda süni mayalanmaya icazə veriblər. Amma bu nəzərdədirlər ki, insanda süni mayalanmanı geniş şəkildə yerinə yetirmək çoxlu problemlər yaradır. Şeyx Həsən Cəvahiri bu nəzəri açıqlayıbdır. O bu işə yalnız fərdi səviyyədə icazə verməyib, hətta onu haram bilmək iddiasını da haram bilir. Yəni heç kəsin şəri və icazəli işi haram saymağa və sübutsuz onun haram olmasına fətva verməyə haqqı yoxdur.[12]

c). Süni mayalanmanın daha üstün /əvla) haram olması:

Bu nəzərin tərəfdarlarından mərhum Ayətullah Təbrizinin adını çəkmək olar. Həmçinin Livan alimlərindən mərhum Əllamə Məhəmməd Mehdi Şəmsuddin, süni mayalanmanı təkcə insanda deyil, hətta onu heyvanlarda da haram bilir.[13]



[1] - İslami təbliğat dəftəri, Fiqhdə yeni araşdırma, şiə fəqihləri nəzərindən insanda süni mayalanma, səh 6.

[2] - Seyid Əli Musəvi Səbzivari, Əl- istisna beynət- təqmiyəti vət- təsiri, səh 43.

[3] - Hövzənin həftəlik üfüq jurnalının 94- cü sayından götürülüb. Şiə fəqihlərin nəzərindən insanda süni mayalanma.

[4] - Həmin.

[5] - Həmin.

[6] - Baxın: Əl- istinsaxul- bəşəri, və fətava təyyibə, seyid Məhəmməd Həkim.

[7] - İslami təbliğat dəftəri, fiqhdə yeni araşdırma. Şiə fəqihləri nəzərindən insanda süni mayalanma, səh 32.

[8] - Həmin.

[9] - Ayətullah seyid Məhəmməd seyid Həkim.

[10] - İslami təbliğat dəftəri, Fiqhdə yeni araşdırma, şiə fəqihləri nəzərindən insanda süni mayalanma, səh 32.

[11] - Həmin.

[12] - Həmin.

[13] - Həmin.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Вилајәти-фәгиһин шәраити нәдир?
    7847 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Исламда рәһбәрлијин әсаслары бунлардан ибарәтдир: фәгиһлик, әдаләт вә ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк гүдрәти. Иран Ислам Республикаснын конститусијасынын 109-ҹу маддәсиндә бу үч шәртә ишарә олунуб.Рәһбәрин шәраит вә сифәтләри:
  • Müsəlmanların tarixi nə vaxtdan başlanmışdır?
    6591 تاريخ کلام 2012/04/09
    Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in besətindən sonra, habelə islamın coğrafi sərhədləri Ərəbistan yarımadasının bir hissəsində olduğu zaman və müsəlmanların əlaqələrinin cüzi və mühüm ümumi hadisələrin az olduğuna görə bir müddət zamanı bilmək üçün tarixin başlanğıcının və hadisələrin baş vermə zamanının müqayisə olmaması heç bir problem yaratmırdı. İkinci ...
  • Quran və rəvayətlərdə həzrət Xızır (ə) barəsində bəhs olunmuşdurmu?
    24494 تاريخ بزرگان 2011/11/21
    Qurani- kərimdə bir başa olaraq həzrət Xəzər (ə)- ın adı gəlməmişdir bəlkə bu ünvanla: " عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً" [i] ki, onun elm və bəndəlik məqamını açıqlayır və Musa ibni İmranın müəllimi olaraq ondan yad edilmişdir. Bir çox rəvayətlərdə böyük ...
  • Tükümün tökülməsinə görə, yapşqanla başıma parik qoymağa məcbur olmuşam. Mənim dəstəmaz və qüslümün hökmü nədir?
    5355 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Həzrət Ayətullah əl- uzma Hadəvi Tehrani (damət bərəkatuh)- nin cavabı belədir: Əkilmiş tük, təbii inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tük, təbii və inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tükü hökmündədir. Əkilmiş tük, inkişafsız təbii ya süni liflər ...
  • Qədr gecəsində oyaq qalmağın fəlsəfəsi nədən ibarətdir?
    6633 شهادت امام علی ع 2014/05/18
    Qədr gecəsi, Qurani-Kərimdə məqamına təkid olunmuş ən mühüm zamanlardan biridir və bu gecənin mənəvi məqamı haqqında çox hədislər vardır. Qədr surəsində belə bir xüsusi məqamın səbəbinə o cümlədən, Quranın[1] və mələklərin[2] nazil olması işarə olunur. Quran-Kərimdə bu gecə başdan-başa mənəviyyətlə dolu ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7127 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...
  • Əgər behişt nemətləri yorucu və bezdirici deyilsə, onda behişt əhli bir ləzzətdən necə əl çəkərək başqası ilə məşğul olurlar?
    5630 Qədim kəlam 2012/06/23
    Belə nəzərə çarpır ki, bu sualın mənşəyi bir növ bu dünyanın xüsusiyyətlərini axirət məsələləri ilə müqayisə etmək və dünyanın nöqsan, eyib, xəstəlik, ölüm, süstlük, xoşagəlməz hadisələr və s. xüsusiyyətlərini meyar qərar verməkdir, halbuki Quran və rəvayətlərə əsasən axirət aləminin xüsusiyyətləri bu dünya ilə uyğun gəlmir.
  • Fiqhi hökmlərin fəlsəfəsi haqqında sual etmək olarmı?
    7648 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2015/08/01
    Bu sualın cavabı aşağadakı mövzuda cavablınır; 1.İlahi hökmlərin həmişə məsləhətlər və fəsadları nəzərə almaqla olduğuna görə heç vaxt hansısa hökm heç bir səbəb olmadan halal və ya haram və vacib ola bilməz. Heç də belə deiyl ki, ilahi hökmlər heç bir meyar və hikmət olmadan bəşəriyyətə gəlmiş ...
  • Rəvayət vardır ki, Allah- Taala Fatimənin paklığına xatir onun övladlarını cəhənnəmə aparmaz. Xahiş edirik onu təhlil edin.
    6043 Hədis elmləri 2012/01/08
    Bu rəvayət şiə və Əhli- sünnə kitablarında vardır və onu nəql edən ravilərin və mənbələrin çoxluğu ona etimad etməyə dəlildir.Amma bu qeyri- müəyyənlik həmişə olubdur ki, bu hədisin genişliyi və əhatə dairəsi hara kimidir? Başqa rəvayətlərə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, ancaq həzrət Zəhranın (s.ə.) vasitəsiz övladları o ...
  • Kimlər cənnətə daxil olacaq?
    12008 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bir çox Quan ayələrində tədqiqat aparıldığı zaman, bu nəticəni əldə etmək olur ki, cənnət Allahın insanlara verdiyi bir vədədir. Cənnət o insanlara nəsib olur ki, "müttəqi" "mömin" Allahın və onun rəsulunun göstərişlərini tamamlaya yerinə yetirsin. Bu cür insan səadətə çatmış və xoşbəxt insandır. Allahın və həzrət rəsul əkrəmin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163757 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158583 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118631 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111664 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104931 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54038 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48841 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44789 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44212 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...