Ətraflı axtarış
Baxanların
10321
İnternetə qoyma tarixi: 2012/01/16
Sualın xülasəsi
imam Baqir (ə) İmam Sadiq (ə) dan çoxlu hədislər ola- ola, niyə onların sözləri bir kitabla cəm olmamışdır?
Sual
Deyirlər ki, hədislərin çoxunu İmam Baqir (ə) və İmam Sadiq (ə) deyiblər. Amma Əli (ə) ın kəlamını cəm edən Nəhcül- Bəlağə kimi İmam Baqir (ə) İmam Sadiq (ə)- in sözləerini cəm edən bir kitab eşitməmiş və görməmişəm. Xahiş edirəm, əgər belə bir kitab varsa, onun adında məni xəbərdar edin.
Qısa cavab

İmam Baqir (ə) və İmam Sadiq (ə) ın yaşadığı zaman və məkan mövqe və şəraitinə diqqət etdikdə, o dövrdə kitabın yazılmaması üzürlü səbəb sayılır. Amma bu hədislər Üsuli ərbəə miə adı altında, sonralar kirabi ərbəə adı altında cəm olubdur ki, sonradan böyük hədisçi cənab Hürr Amili 30 cilddə Vəsailuş- Şiə kitabında nəzmli şəkildə fiqhi adları əsasında cəm edibdir. Amma diqqət etmək lazımdır ki, bu kitabların hədisləri bu iki imama məxsus deyil, əksinə digər imamların hədisləri də onda var, baxmayaraq ki, bu iki imamın payı digər imamlardan bu kitablarda daha çoxdur.

Amma hazırda belə kitablar mövcuddur ki, nümunə olaraq bu iki İmam barəsində cənab Əzizullah Ətoridinin yazdığı Müstənədul imamil Baqir (ə) və müstənədul imamus sadiq (ə) kitabına işarə etmək olar.

Ətreaflı cavab

Bu suala cavab vermək üçün əvvəlcə bu imamların zaman mövqeyinin fərdlərini və həmçinin şiədən başqa islamın digər məzhəblərinin onlara münasibətdə fərdli nəzərləri bilib və sonra İmam Əli (ə) üçün Nəhcül- bəlağə kitabının yazılması və digər imamlar üçün oxşar kitabların yazılmamasının səbəbini bilmək olar, Buna əsasən, aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirək:

1)- Bildiyimiz ki, hər çənd az da olsa müsəlmanların hakimi və xəlifə kimi İslam cəmiyyətində hazır olan yeganə İmam Əmirəl möinin Əli (ə) idi ki, 5 il müddətinə müsəlmanların rəhbərlik işləri onun mübarək əlində idi. Təbiidir ki, hakimiyyət bu imamın əlində olanda, həm imamın uzun xütbələr oxuyub və camaatı hidayət etməkdə daha çox azadlığı olacaqdı, həm də ravilər və yazanlar O həzrətin buyurduqlarını yazıb və digərlərinin ixtiyarında daha rahat qoya bilirdilər. Digər bir tərəfdən, digər islami firqələr, şiələr kimi o həzrəti Peyğəmbərdən (s) bir başa xəlifə bilməsələr də, amma hər halda O həzrəti raşidin xəifələrdən biri sayıb və O həzrətin sözlərini də öz kitablarında yazırdılar.[1]

2)- İmam Baqir (ə) və İmam Sadiq (ə) ın dinin üsulunu açıqlamaq üçün ən çox çalışmalıarı, Əməvi hökumətinin zəifləməsi və hökumətin Abbasilərə ötürülməsi zamanında baş verdi. Bu müddətdə maarifi yaymaq və məharətli minlərlə şagird tərbiyə etmək üçün bu iki imam üçün münasib şərait yaratsa da və əhli sünnənin alimlərinin çoxu da onlardan faydalansalarda, amma hər haldı, onlar üçün İmam Əli (ə) ın mövqeyi kimi bir mövqe yaranmamışdı. Onlar özlərinin və şiələrin canının təhlükəyə süşməməsi və iki tərəfdən birinin sui istifadəsinə səbəb olmayacaq üçün, danışıq və rəftarlarında ehtiyatlı davranmalı idilər. Buna əsasən İmam Əli (ə) ın xütbələri kimi daha az uzun xütbələr oxuyur və çox vaxt camaatın suallarına cavab verirdilər. Bilməyiniz yaxşıdır ki, İmam Baqir (ə) çox vaxt İslamın digər firqələrinin də onları asanlıqla qəbul etmələri üçün, öz rəvayətlərini hətta Cabir kimi raviləri vasitə qərar verməklə Peyğəmbər (s) ya Əmirəl möminin (ə) buyuruşuna istinad edirdi.[2]

3)- Qeyd etmək lazımdır ki, bu həzrətlərin dedikləri, istər imam Əli (ə) istər bu iki İmam və istər digər İmamlar həyatları zamanında, mərkəzlənmiş bir məcmuə kimi, müəyyən bir kitabda yazılmamışdır. Əksinə hər ravi və müəllif bu sözlərin bir hissəsini göstərirdilər. Ravilərin bəzisi yalnız öz rəvayətlərini əsl adlı kitabında cəm edib və onları digərlərinin ixtiyarına qoyurdular ki, Qsuli Ərbəə miə adı altında yığılmışdır ki, Əllamə Məclisi (rh) bu üsulun bəzisinin adlarını Biharul ənvar kitabının əvvəlində qeyd edibdir. Bu kitab və usullara ilk rivayi məcmuə adı ilə xatırlanır ki, sonradan Kitabul ərbəə adı altında yığılıbdır ki, bu kitabların hədisləri bu iki amama məxsus deyil, əksinə bütün imamların ədislərinə də şamil olunur. Əlbəttə sizin sualınızda da ona işarə olunduğu kimi, bu əsllərdə yazılan hədislərin çoxu, beşinci və altıncı imamlardan (ə) dır. Onun səbəbidə bu iki imamın nisbi azad olmalarına görədir.

4)- Məsum imamlar (ə)ın hüzur zamanınakimi, bütün ravilərdən olan, bütün rəvayətlərə şamil olan geniş və came kitablara o qədər də ehtiyac duyulmurdu. Bu ehtiyac yalnız o zaman özünü göstərdi ki, ğeybət dövrü yetişməklə, məsum imamlar bir başa əlaqə yaratmaq təqribən qeyri mümkün oldu. Bundan sonra şiə alimləri bu sözləri cəm etmək fikrinə düşdülər. Buna əsasən belə məcmu kitablar üçüncü əsrdən beşinci əsrə qədər müddətdə yazıldığını görürük. Kitabul ərbəə, Töhəful üqul və ... və həmçinin Nəhcül bəlağə kimi kitabları bu istiqamətdə dəyərləndirmək olar. Onların çoxunda bütün məsumların sözləri var. Onların bəzisi nəhcül- bəlağə və Ğürərul hikəm kimi kitablar, bir imamın sözlərinə məxsusdur.

5)- Fəqih və araşdırmaçıların İslam elmlərində hazırda ehtiyac duyulan iş, məsumların hədis və buyurduqlarını mövzu əsasında tənzimləməkdir. Hər məsumun buyurduqlarını kitab şəkilində xüsusi məcmuədə qərar verməyə ehtiyac duyulmur, hər çənd bu da yaxşıdır. Amma məsumlar (ə)ın hamısının buyurduqları mötəbər olma baxımdan ali bir dərəcədə olduğu və bu cəhətdən heç bir fərqin olmamasına digər bir tərəfdən də çox vaxt (əgər həmişə deməsək) bizim alimlər fiqhi, kəlami və ... ibham və problemləri aradan qaldırmaq üçün, müəyyən mövzu və bölümlərdə hədis və rəvayətlərdən faydalanmaya görə, hazırda bizim əlimizdə olanlar, daha zəruri nəzərə çarpır.

6)- Həmin əsrlərdə qüdrəti tamamilə əllərinə alan Abbası xəlifələri, digər əhli sünnə kimi, Əmirəl möinin (ə) a o qədər həsas deyildilər, əksinəüzdə onun üçün xüsusi hörmət göstərirdilər. Ona görə də Seyyid Rəzi (rh) nin Nəhcül bəlağə adlı kitabla o həzrətin sözlərini cəm etməklə bağlı səyləri özü də Abbası xilafətinin mərkəzi sayılan bağdadda , etirazla qarşılanmadı. Çünki, bu gözəl kəlmələrin çoxu əvvəlcədən əhli sünnənin ktablarında da var idi.[3] Amma digər imamların hər birinin xüsusi ilə rəvayətlərin ən çox nəql olunduğu beşinci və altıncı İmamın sözlərini ayrıca və müstəqil şəkildə kitablarda yazmaq, Abbası xəlifələrinin həsaslığına səbəb ola bilərdi. Xüsusi ilə, nümunə olaraq, Altıncı İmam (ə), abbası xilafəti qurulan zamandan özünün müxalif olmasını aşkar edib.[4] Və sonrakı, imamlar da bir formada onlarla mübarizədə idilər. Birinci İmam (ə) dan başqa hər bir imamdan hətta Abbası zamanından əvəl yaşayan imamlardan yazilmış kitabların nəşri xilafətin Ali Əli (ə)yə məxsus olması nəzəriyyəsini təsdiqləyə bilərdi ki, belə bir iş Abbasilərin istəyinə uyğun deyildi. Ona görə də şiə alimləri həsaslığın qarşısını almaq üçün kafi, Təhzib Fəqih və... kimi kitablarda imamlardan nəql olunan rəvayətləri Peyğəmbər (s) və Əli (ə) dan olan rəvayətlərlə birgə yazdılar.

7)- Belə üslub sonrakı əsrlərdə yığılan məcmu kitablarda, Biharul Ənvar, vəsailuş- Şiə... kimi kitablarda da davam etdirildi. Baxmayaraq ki, bu rivayi məcmu kitablardakırəvayətlərin çoxu beşinci və altıncı imamla əlaqəli idi, amma hər hansı səbəblə onları digər rəvayətlərdən ayırmağa ehtiyac duyulmurdu. Lakin son illərdə hər məsum (ə) ın hədislərini ayrıca ələ gətirib və onu müstəqil bir kitabla yerləşdirmək üçün səylər olubdur ki, Cənab Əzizullah Ətaridinin bu iki imam barəsində yazdığı müstənədül İmam Baqir (ə) və müstənədül İmamus Sadiq (ə) kitablarına işarə etmək olar. Onların hər bir neçə cilddə çap olubdur.[5] Həmçinin icra halında olan çalışmalar var ki, tamamlanmadan sonra hər məsuma aid hədisləri ayrı şəkildə, hədis disklərində görmək olar.

Mənbə rəvayətkitablarına və həmçinin işarə olunan müstənədlərə müraciət etməklə, siz də bu nəticəyə yetişəcəksiniz ki, rəvayətlərin çoxu bu iki imam (ə) dan nəql olunubdur.

 



[1] - Əlbəttə zahirdə İslam cəmiyyətinin çox məhdud hissəsini təşkil edən və onlarla düşmən olan nasibi və xəvariclərin hesabı ayrıdır.

[2] - Ricali Kəşşi, səh 41, Məşhəd universitetinin nəşriyyatı, 1348, hicri şəmsi tarixi ilə

[3] - Bax: İbn əbil Hədid, Nəhcül- bəlağə şərhi, cild 1, səh 204, Ayətullah Mərəşi Nəcəfinin kitabxanası, Qum, 1404, Hicri qəməri tarixi ilə

[4] - Bax: Məclisi, MəhəmmədBaqir, Biharul Ənvar, cild 47, səh 162, bölüm 6, Vəfa müəssiəsi, beyrut, Lobnan, 1404 Hicri qəməri tarixi ilə

[5] - Bu hörmətli müəllif digər məsum İmmlar (ə)barəsində də belə kitablar yazıbdır.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Qurani-kərimdə gözəllikşünaslıq məsələsini isbat edən ayələr vardırmı?
    10335 Təfsir 2012/07/22
    Farsca ziba (gözəl) kəlməsinin müxtəlif mənaları vardır: layiqli, yaxşı, xoş surət. Termində isə kamalın üzərinə çəkilmiş şəffaf bir pərdəyə deyilir. Ümumiyyətlə, gözəlliyin dörd növü vardır: Hiss olunan, hiss olunmayan, məqul (əqli) və Allah-taalanın mütləq gözəlliyi. Quran nəzərindən insanın gözəlliyi, təbiət gözəlliyi, mənəvi və əxlaqi gözəlliklər ...
  • Nə üçün din siyasət əhatəsinə daxil olur?
    10586 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/15
    Dinin siyasətdən ayrı olması nəzəriyyəsi, dinin insan həyatının müxtəlif mərhələlərindən kənar olmasını himayət edir. Bu nəzəriyyəyə əsasən, insanlar öz ağıl və elmi çərçivəsində maarif, siyasət, qəzavət, iqtisadi, ticarət, əxlaq və ictimai rəftarlarla bağlı qanunları tanımağa malik və onları sadir etməyə qadirdirlər; odur ki, insan öz həyatını idarə ...
  • İmtina edilmişə hakimin vilayəti qaydasının mənası nədir?
    5728 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/15
    Qaydanın qısa və açıq tərifi budur ki, müsəlmanların hakimi, bir nəfər öhdəsinə olan hüquqları (ümumi mənada) ödəməkdən imtina edən zaman, hakim onu öhdəsində olan haqqı yerinə yetirməyə məcbur edir.Fiqhi əsərlərə qısa və səthi baxışda, insana bu nəticəni qəbul etdirir ki, imtina edilmişə hakimin vilayəti, möcüzə qaydası olaraq ...
  • İt və donuzun nəcis olması barəsindəki hədisi bəyan edin.
    9383 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/07/28
    İt və donuzun nəcis olması barəsində imamlardan (əleyhimus-salam) çoxlu rəvayət nəql olunmuşdur. Bu rəvayətlər iki qisimdir: bəzi rəvayətlərdə “nəcisdir” kəlməsi aşkar deyilmiş, bəzilərində isə aşkar deyilməmişdir, amma mülazimədən (bir şeyin hökmünün deyilməsindən başqa bir şeyin hökmünün də məlum olması) it ...
  • Mən əvvəllər dövlət işçisi olmuşam və sonradan xəstəliklə əlaqədar təqaüdə çıxmışam. Amma, 4 ildən sonra sağlamlığım düzəldi. İndi, xəstəlik ünvanı ilə aldığım təqaüd mənə halaldırmı?
    4025 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/05/23
    Ümumiyyətlə,belə işlər təqaüdə çıxmaq qanununa bağlıdır. Bu mənada ki, əgər sizin belə vəziyyətdə aldığınız təqaüd haqqı idarənizin qanununda heç bir problem deyilsə, şəri cəhətdən də müşkülü yoxdur. Əlavələr: Təqlid edilən müctehidlərin bu sual haqqında nəzərləri bundan ibarətdir:[1] Həzrət ayətullah-üzma Sistani (Allah hifz etsin); Halaldır.
  • Peyğəmbərin buyurduğu “qələm-kağız” hədisində “mənim yanımda mübahisə aparmaq rəva deyildir!” dedikdə məqsədi nə idi?
    9111 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2012/02/13
    Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in buyurduğu “mənim üçün qələm-kağız gətirin” cümləsi sünnü və şiə kitablarında müxtəlif sənədlərlə nəql olunan məşhur hədisin bir hissəsidir. Rəyasət aşiqi olan bir dəstə adam Quranda وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی “O, heç vaxt havayi-nəfs üzündən danışmır” deyə vəsf edilən Peyğəmbərin hüzurunda olan zaman ...
  • Şeyx Tusi (rh)- nin iqtisad kitabı hansı mövzuları əhatə edir?
    10184 تاريخ بزرگان 2012/06/13
    Şeyx Əbu Cəfər Məhəmməd bin Əl- Həsənul- Tusi (rh) Şeyx Tusi ilə məşhur olan İmamiyyə şiəsinin görkəmli fəqih, usulçu, təfsirçi, kəlamçı və hədisçisi, İslam və İranın elmi fəxrlərinin ən böyüklərindən biridir ki, elminin müxtəlif sahələrində kitab yazıbdır ki, o elmlərdən biri, kəlam elmidir. O bu sahədə ...
  • İnsanın pisliyə doğru meyli Allah-taalanın istəyidirmi?
    6921 Qədim kəlam 2011/08/23
    SualolunmuşayəTəkvirsurəsinin 29-cuayəsivəDəhrsurəsinin 30-cuayəsininbirqismətidir
  • Aya sizin nəzərinizdə vəliyi- fəqih məsumdur?
    6155 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/09/11
    Məsum imamların (ə) hədis və rəvayətlərinə əsasən, məsum olmaq yalnız 14 nəfər- Peyğəmbər (s), həzrət Zəgra (s) və 12 imama məxsusdur. Bunun üçün də vəliyi- fəqih məsumlar sırasında hesab olunmur. Amma bir çox ayə və rəvayətlərə əsasən, İmam Zamanın (ə) qeybəti dövründə vəliyi- fəqihdən itaət etmək vacibdir və lazımdır. İmam ...
  • Əbu Dərdanın şəxsiyyəti necə olub? Onun barəsində Əhli- beytin nəzəri nə idi? Ondan nəql olunan rəvayətlərin hökmü nədir?
    6709 تاريخ بزرگان 2012/02/18
    Daha çox öz kenyəsi ilə (Əbu Dərda) çağırılan. Xəzrəcin nəvələrindən olan "Ovəymər bin Malik" Peyğəmbər (s)- in səhabələrindən olubdur. O, Xəzrəc qəbiləsinin camaatından olaraq Mədinədə yaşayırdı. Peyğəmbər (s)- in Mədinədə hüzurundan neçə ay keçəndən sonra, o həzrətin yanına gəlib və müsəlman oldu. İmam Əli (ə)- ın Müaviyədən üstün olmasına ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164834 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164363 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119889 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113947 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111109 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94233 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54926 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54648 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46321 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45922 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...