«ختنه پسران» یکی از دستورات ادیان آسمانی است که امروزه علاوه بر پیروان دین اسلام، یهودیان نیز آن‌را انجام می‌دهند. اگرچه در قرآن توصیه‌ای صریح در مورد ختنه وجود ندارد؛ اما گزارش‌های معتبر فراوانی در منابع روایی و تفسیری فریقین در مورد آن وجود دارد.
از طرف دیگر، این‌که نوزادی نیاز به ختنه داشته باشد، عیبی نیست که پیشوایان دینی ما لزوما باید از آن مصون و مبرا باشند؛ بلکه آفرینش تقریبا تمام مردم به‌گونه‌ای شکل گرفته که با بند ناف متصل و نیز به صورت ختنه نشده به دنیا می‌آیند.
با این وجود؛ اما این یک فضیلت است که افراد به شیوه‌ای گام در دنیا بگذارند که همین مقدار عضو زائد هم در وجودشان نباشد.
در همین راستا، منابع حدیثی و گزارش‌های تاریخی به پیامبرانی اشاره می‌کنند که ختنه‌شده به دنیا آمده بودند؛ اما در تعداد آنها اختلافاتی وجود دارد:
- از امام علی(ع) پرسیده شد که خداوند کدام یک از پیامبران را ختنه شده آفرید، امام(ع) فرمود:
آدم، شیث، ادریس، نوح، سام پسر نوح، ابراهیم، داوود، سلیمان، لوط، اسماعیل، موسی، عیسی و محمّد(ص).[1]
- هاشمی بغدادی -از مؤلفان اهل‌سنت- با استناد به برخی منابع، تعداد آنها را 12 نفر اعلام کرده است:
آدم، شیث، ادریس، نوح، پسرش سام، لوط، یوسف، موسی، سلیمان، زکریا، عیسی و محمد(ع) بودند.[2](یوسف و زکریا در گزارش قبلی نبود).
- صالحی دمشقی میگوید: برخی آنها را 13 نفر و برخی 14 نفر اعلام کرده‌اند؛ اما در مورد 10 نفر از آنان اتفاق نظر بیشتری وجود دارد: آدم، شیث، نوح، لوط، یوسف، شعیب، موسى، سلیمان، عیسى، و محمد(ص).
او میگوید: کعب الاحبار، ادریس، سام، و یحیی را بر این تعداد افزود. و ابن حبیب: هود، صالح، زکریا، و حنظلة بن صفوان(پیامبر أصحاب الرسّ) را اضافه کرد که مجموع آنها 17 نفر می‌شوند. اول آنها آدم(ع) و آخرشان محمد(ص) است.
او در ادامه -به نقل از برخی- میگوید: تولد ختنه‌شده پیامبران، یک استعاره است؛ زیرا «بریدن» در معنای «ختنه‌شدن» نهفته است و آنها چیزی برای بریده‌شدن نداشتند تا به آنها «ختنه‌شده» گفته شود؛ بلکه خداوند آنان را به همین شکل آفریده بود.[3]
- غالب شیعیان بر اساس روایاتی معتقدند که امامان معصوم(ع) نیز «ختنه شده» متولّد می‌شوند، با این وجود؛ اما برای رعایت سنت اسلامی، تنها به صورت شکلی، رفتاری مانند ختنه -و تنها به صورت شکلی- در مورد آنان انجام می‌شود:
1-4. امام رضا(ع) فرمود: از نشانه‌های امامت آن است که او دانشمندترین، خردمندترین، پرهیزگارترین، بردبارترین، شجاع‌ترین، سخاوت‌مندترین و عابدترین مردم است، و ختنه‌شده به دنیا می‌آید.[4]
2-4. امام باقر(ع) فرمود: رسول خدا(ص)، حسن و حسین(ع) را در هفتمین شب تولدشان ختنه کرد و سرشان را تراشید.
(با توجه به برخی شواهد -از جمله روایت بعدی- مراد از ختنه در این روایت، همان ظاهر شکلی آن و تنها کشیدن تیغ است). [5]
3-4. محمد بن زیاد ازدی میگوید: از موسی بن جعفر(ع) شنیدم که هنگام تولد امام رضا(ع) فرمود:
«این پسرم در حالی به دنیا آمد که ختنه‌شده، پاکیزه و پاک‌کننده دیگران بود و تمام امامان این‌گونه به دنیا می‌آیند، با این وجود اما (به صورت ظاهری) تیغی بر آن موضع می‌کشیم تا به سنت پیامبر(ص) عمل کرده باشیم و اعلام کنیم که پیرو دین حنیف هستیم.[6]
[1]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 242، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.
[2]. الهاشمى البغدادی، ابو جعفر محمد بن حبیب بن امیة، کتاب المحبر، تحقیق، ایلزة لیختن شتیتر، ص 131، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، بی‌تا
[3]. صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 1، ص 348، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1414ق.
[4]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 418، قم، جامعه مدرسین، 1413ق.
[5]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 1، ص 155، قم، رضی، چاپ اول، 1375ش؛ طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص، 58، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
[6]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 433، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق.