در مورد فرقه‌ی یعفوریه در منابع تاریخی مطالب بسیار اندکی آورده‌اند که پراکنده و گاه از نظر محتوا چنان با هم متفاوت هستند که با استناد به آنها نمی‌توان به طور قطع پیرامون موجودیت این فرقه و آراء و عقاید آن اظهار نظر کرد. آنچه در منابع تاریخی آمده، این است که:
- فرقه‌ی «یعفوریه» پیروان محمد بن بشیر بودند که در امامت موسی بن جعفر(ع) توقف کردند و بعدها امامت او را نیز منکر شدند. این گروه می‌گفتند کسانی که معتقد به امامت امامان بعد از موسی بن جعفر(ع) باشند، کافرند. اینان در میان واجبات شرعی فقط نماز، روزه و خمس را قبول داشته و بقیه‌ی دستورات را نمی‌پذیرفتند و ازدواج با محارم و روابط جنسی با غلامان را جایز می‌دانستند.
- یعفوریه پیروان فردی به نام سلیمان الاقطع بودند.
- آنان یاران امام جعفر صادق(ع) هستند که به امامت موسی بن جعفر(ع) معتقد بودند و نزدیک‌ترین اصحاب او را نیز تشکیل می‌دادند، از جمله‌ی آنها عبدالله بن ابی یعفور بوده است که چون او بزرگ این جماعت بود این جمع را به نام او منسوب نموده‌اند.
- یعفوریه گروهی از شیعه‌ی امامیه‌اند که معتقدند هرگونه جهل از وجود ائمه(ع) دور است.
در مورد فرقه‌ی «یعفوریه» اطلاعات زیادی در تاریخ منعکس نشده است. تنها برخی منابع تاریخی که پیرامون فرقه‌ها و مذاهب اسلام و شیعه بحث کرده‌اند در رابطه با این فرقه و در ذیل عنوان «یعفوریه» مطالب بسیار اندکی آورده‌اند که پراکنده و گاه از نظر محتوا چنان با هم متفاوت هستند که با استناد به آنها نمی‌توان به طور قطع پیرامون موجودیت این فرقه و آراء و عقاید آن اظهار نظر کرد.
مطالب به دست آمده در مورد این فرقه را می‌توان به این شرح دسته‌بندی کرد:
- گروهی یعفوریه را فرقه‌ای از شیعیان می‌دانند که پیروان محمد بن بشیر بوده و در عصر امامت امام موسای کاظم(ع) ظهور کرده و در امامت آن‌حضرت توقف کرده و منکر امامت فرزندش علی بن موسی(ع) و همچنین منکر امامان بعد از آن‌حضرت شدند. آنها عصمت امامان بعد از موسی بن جعفر را قبول نداشتند و هر کس را که به امامت ایشان قائل بود کافر و خونش را حلال می‌دانستند.
البته این فرقه بعدها امامت موسی بن جعفر(ع) را نیز منکر شدند و امامت محمد بن بشیر و پس از او امامت فرزندش را پذیرفتند.
این جماعت معتقد بودند خداوند فقط نماز، خمس و روزه ماه رمضان را واجب کرده، و زکات و حج و دیگر دستورات دین و احکام شرعی وجود ندارد و کذب است. آنها ازدواج با محارم را جایز می‌دانستند و رابطه‌ی جنسی با غلامان را بلااشکال می‌شمردند.[1] برخی منابع، این فرقه را «البُشریه» یعنی پیروان محمد بن بشیر هم نامیده‌اند.[2]
- بعضی دیگر آنها را گروهی از امامیه و اصحاب "سلیمان الاقطع" دانستند.[3]
- برخی دیگر از مورخان معتقدند: گروه یعفوریه از یاران و اصحاب امام جعفر صادق(ع) بودند که پس از آن‌حضرت معتقد به امامت موسی بن جعفر(ع) شدند.[4] در میان آنها جمعی از نزدیک‌ترین و موجه‌ترین اصحاب او حضور داشتند. از جمله: عبدالله بن ابی یعفور، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، جمیل بن دراج و هشام بن حکم.[5] که شاید چون بزرگ این جماعت عبدالله بن ابی یعفور بود، بعدها عده‌ای این گروه را به «یعفوریه» نام‌گذاری کردند.
- فرقه‌ای از شیعه امامیه است که معتقدند جهل به وجود ائمه(ع) راه ندارد.[6]
همان‌گونه که ملاحظه می‌شود مطالب نقل شده در مورد این گروه بسیار پراکنده و غیر قابل جمع است. و اگر با توجه به مطالب منابع فرض کنیم چنین فرقه‌ای با یکی از خصوصیاتی که گفته شد، موجود بود، آنها در دوره‌ی کوتاهی از تاریخ اسلام و تشیع و در اوایل قرن سوم هجری حضور داشتند و امروزه دیگر اثری از این گروه و عقاید آن دیده نمی‌شود.
[1]. طوسی، ابی جعفر محمدبن حسن بن علی، رجال کشی، تصحیح، مصطفوی، حسن، ص 479، مشهد، نشر دانشگاه مشهد، 1347ش.
[2]. نوبختی، ابن محمد حسن بن موسی، فرق الشیعه، ص 92-93، نجف اشرف، نشر حیدریه، 1388ق.
[3]. مشکور، محمد جواد، تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهارم، ص 151، نشر اشراقی، به نقل از رجال کشی و مقالات الاسلامیین.
[4]. پس آنچه به فرقه‌ی «البُشریه» نسبت داده می‌شود جز معتقدات اینان نبوده است.
[5]. فرق الشیعه، ص 89.
[6]. اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، ج 1، ص 116، چاپ قاهره، 1369ق.