Please Wait
8347
Бу суалын ҹавабында ону гејд етмәк лазымдыр ки, әсасән сурәләрин тәртиб вә нәзминини мүҹтеһидин иҹтиһадына о гәдәр дә тәсири јохдур. Гуранда елә бир мәсәлә јохдур ки, о сурәләрин тәртибиндән әлә ҝәлмиш олсун. Һәмчинин, мәналары бир-бири илә ујғун олмајан ајәләрин дә тәртиблә дүзүлмәмәсинин фигһ һөкмүндә дәхаләти јохдур. Бу ҹәһәтдән, өз кәлами мәншәиндә бу ики мәтләбин исбатына[1] еһтијаҹ јохдур.
Фәгиһ үчүн иҹтиһадда ән мүһүм мәсәлә, Гуранын мөһтәвасынын, ајәләрин вә тәк-тәк кәлмәләрин бир-бирилә бағлы олуб илаһи вәһј олмасыдыр.[2] Бу да Гуранын бәлағәт вә фәсаһәт мөҹүзәси илә исбат олунур. Чүнки, бәлағәт тәкҹә кәлмәјә јох, һәм кәлмә, һәм дә мәнаја аид олур. Әсасән, мөһтәванын вә кәлмәләрин сәһиһ вә бағлы олмадығы һаләтдә фәсаһәт вә бәлағәтидән сөз ачмағын мәнасы јохдур.
Башга тәрәфдән һансыса бир ајәнин диҝәринин јериндә јазылмасы вә бунунла да ајәләрин мөһтәвасынын арадан ҝетмәси еһтималы мүҹтеһидин нәзәринә ҝөрә Гуранда баш вермәмишдир. Чүнки, јериндә гејд олунмуш дәлилләрә әсасән Гуран һәр бир тәһриф вә дәјишикликдән узагдыр.
Һәр һалда, әҝәр мүҹтеһид еһтимал версә ки, һансыса ајә өз јериндә јазылмамыш вә һансыса ајә илә әвәз олунмагла мәнаја да тәсир гојубса, о заман фәгиһ иддиа едә билмәз ки, мәним вәзифәм јалныз Гуранын заһиринә әсасланмагдыр. Ән азы буна ҝөрә ки, белә еһтималлар Гуранын заһиринин бизим үчүн дәлил олмасыны суал алтына алыр. Бу ҹәһәтдән, Гуранын кәлмәләринин, ајәләри тәшкил едән тәркибләринин, һансыса мөһтәвасынын буна ҝөрә дәјишмәси вә бунларын Аллаһдан гејриси тәрәфиндән олмасы әслиндә, Гуранын тәһриф олунмасына дәлаләт едәрди ки, бу да әввәлдә гејд олундуғу кими баш вермәмишдир. Беләликә, Гуранын Аллаһ-тааала тәрәфиндән назил олмасыны әгл васитәси илә дә исбат етмәк олар. Бахмајараг ки, Гуранын тәһрифдән узаг олмасыны башга јолларла да исбат етмәк мүмкүндүр.
Беләликлә, Гуранын кәлмә вә тәркибләринин, һәтта мәҹмуә вә мөһтәвасынын да Аллаһдан гејриси тәрәфиндән олмасы еһтималы белә Гураны һөҹҹәт (дәлил) олмасындан салыр. Бәлкә дә, бәзиләринин Гуранын заһири хәбәрләринин һөҹҹәт олмасыны һесаб етмәјәнләрин дәлилләриндән бири Гуранын ајә вә сурәләринин јерләринин дәјишдирилмәсини гәбул етмәләридир. Онларын ишиндә ән бөјүк сәһв ондан ибарәтдир ки, белә фикирләширләр ки, Гураны кәнара гојмагла дини һифз едирләр, лакин онлар бу ишләри илә динин ән бөјүк сәнәдини вә ја әслиндә, бүтүн дини суал алтына апарырлар.[3]
[1] Гејд олунан мәсәләнин мәнасы бу дејил ки, Гуранын Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) заманында ҹәм олунмасыны исбат етмәк олмаз. Бәлкә дә мәслә будур ки, бу мөвзунун фәгиһин иҹтиһадында кәлами бәһсләриндә ролу јохдур. Һәмчинин, әввәлдә гејд олунду ки, шиә алимләринин әксәријјәтинин рәји будур ки, дәлилләр нишан верир ки, Гуран, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) заманында ҹәм вә тәнзим олунмушдур. Бундан әлавә, әҝәр ајә вә сурәләрин тәртибиндә һансыса мүһүм мәсәләјә раст ҝәлсәк дә, тәнзимин позулмасы илә о мәсәлә әлдән ҝедәр (сурә вә ајәләриндә мејдана ҝәләҹәк әдәд мөҹүзәси кими бир мәсәлә) вә ја бүтүн бу тәртиб вә тәнзимләрин нәтиҹәсиндә хүсуси бир бағлылыг әлә ҝәлир. Бу мәсәләнин дә исбатына ҝөрә тарихи дәлилә еһтијаҹ јохдур, бәлкә әгл һөкм едир ки, бүтүн бу тәртиб вә нәзмләр илаһи вәһј васитәси илә вүҹуда ҝәлмишдир.
[2] Ајәләрин илаһи вәһј олмасындан әлавә, бир-бирилә бағлы олуб, “гәринеји сијаг” (үмуми мөһтәвадан әлә ҝәлән мәна) гануну алимләр арасында ихтилафлы мәсәләдир.
[3] Мәһди Һадави Теһрани, Мәбани калами иҹтиһад, мүәссеји фәрһәнҝи Ханеји хирәд, Гум, биринҹи чап, тарих-1377 шәмси или. Сәһ-56-57.