Ətraflı axtarış
Baxanların
6563
İnternetə qoyma tarixi: 2011/05/30
Sualın xülasəsi
Nə üçün ideanın bəzi cisimlərini kənar etmək olmaz?
Sual
Xahiş edirik bunu açıqlayın, nə üçün bir ideaya etiqad tapdıqda onun bəzi cismlərini tərk etmək olmaz?
Qısa cavab

İdeanın lüğətdə mənası, əqidə tanımaq deməkdir. Amma əqidənin özünə və düşüncə tərzinə də deyilir. Amma termində bəzi vaxtlar ümumi olaraq əməl və nəzəriyyə düşüncələrinə şamil olmasında istifadə olunur və bəzi yerlərdə isə xüsusi olaraq dünya görüşü qarşısında istifadə olunur. İkinci surətdə, ideya silsiləvari bir nəzəriyyəyə şamil olur ki, insanın rəftarı barəsində və dünya görüşünün silsiləvi əqidələri beləliklə dünya, insan və bütün varlıqlar barəsində irəli görməklikdir.

Həyatda bir idea və dünyagörüşün nə qədər lazım olması barəsində demək lazımdır:

Qurani- kərimdə bir çox ayələr bu zəruriliyə işarə edərək buna təkid edir və bu da bundan irəli gəlir ki, ağılın təcrübəsiz olması, ölümdən sonrakı həyatda və axirət aləminə teori bir ehtiyacın duyulması və dini ideanın tələb olunması deməkdir.

Dinin göstərişlərinə əsasən bir ideaya din və ya şəriət də adlandırırlar, o zaman həqiqi varlığı özündə əks etdirir ki, o dində olan əsllərə payidar olsun. Əlbəttə şəriətdəki bir çox əsllər təəssüb üzündən tərk edilməzsə, baxmayaraq ki, etqadın əslinə heç bir ziyan vurmur bu zaman şəxsin mürtəd olmasına səbəb olmur. Amma nəin ki, səadət və kamilliyi yetişmir, dünya və axirətdə bir çox problemlərə səbəb olur. bizim əqidəmizdə əgər bir şəxs hər hansı idea və din barəsində tədqiqat apardığında onun haqq və düzgünlüyünü isbat edib onu qəbul etsə onun əsl zərurətini də qəbul etməlidir.

Ətreaflı cavab

İdea kəlməsi lüğət nəzərindən, idea tanımaq, əqidə tanımaq və ya əqidə almi deməkdir. Amma öz mənasında isə əqidə və düşüncə tərzinə deyilir.

Bu ləkmə əslində latın dilinin iki kəlməsindən "ide" fikir və nəzəriyyə mənasında və "logi" tanımaq və ya tanışlıq kəlməsiylə tərkib olmuşdur. İlk mərhələdə elm üçün "ide" təyin olunmuşdur; yəni bir elm ki, öz öhdəsinə məsuliyyət hissini götürüb, hədəfi isə insanların xidmətində olub onları qoruyaraq onun düşüncələrini ağılın hakimiyyət etməsini qəbul etməyə hazırlaşmaqdır.

Sonralar isə zaman keçdikcə geniş və güclü mənaya yiyələnərək ətraflı şəkildə düşüncə və fəlsəfənin bir çox sistemlərinə o cümlədən bir məzhəb ki öz yolunu təyin etmək üçün onları etiqadı olan və ya öz məqamını təyin edilməsində siyasi və ictimai cəhətdən öz təsirini göstərir. Bu açıqlamayla hər növ düşüncə tərzi ki, insana anlayış bağışlayır, belə bir halda bir növ cəmiyyətdəki məsələlər bərabərində şəxsin özünə yer tutmasını bildirir ki, bu da idea və ya ideologiyanın tərəfində özünə yer tutur.[1]

Əlbəttə diqqət etmək lazımdır ki, ideologiyanın terminindəki mənası açıq olaraq iki mənaya işarə olunmuşdur ki, biri o biri mənasından ümumidir. Onun birinci mənası fikir və əqidənin mütləq olmasına şamildir ki, bundan əlavə də fikirlər (nəzəriyələrə) şamil olur; yəni o fikirlər ki, aşkarda olan insanları gördüyü əməl və işlərə nəzarət etmir. Beləliklə "əməli" fikirlərə şamil olur" yəni o fikirlər "olmalı" və "olmamalı" həqiqətlərə şamil olmalıdır.

İdeologiyanın ikinci mənası isə yalnız fikir sisteminə məxsusdur ki, insan rəftarının təşkilini təyin edir. O zaman ki, ideologiya "dünya görüşü" qarşısında qərar tutur, ondan məqsəd məxsus mənasıdır.[2]

Dünya görüşü ümumi və bir sıra silsiləvi etiqadldır ki, dünya və insan barəsində bir sözlə varlıqlar barəsində bəhs olunur. Başqa cür desək dünya görüşü "bütün varlıqlar barəsində məlumat"ın olması deməkdir.

İdeoligiyayla dünya görüşü arasında olan fərq bundan ibarətdir ki, dünya görüşü yalnız nəzəriyyə fikrindən ibarətdir, amma ideologiya bir sıra fikir silsiləsindən təşkil olunmuşdur ki, insanın bütün rəftarını təyin edir. Bunun üçün də Allahın varlığına inam dünya görüşünün bir hissəsi sayılır; çünki insan əməlində bir başa təsiri yoxdur və onun mənası olmalı və olmamalıqlara şamil olmur. Bu da o zamandır ki, ideologiyanın ümumi mənada işlətməyək, belə olmayan halda bu əqidənin qəbul edilməsi deməkdir.

Bunun üçün də bu tərəfin əsasında, hər bir dinin etiqadi qanununun sistemini, o dinin dünyagörüşü və əməli hökümlərini idea adlandırmaq mümkündür və onları dinin üsul (əsli) və fru (fəri) kimi bilmək olar.[3]

İdeologiya və dünyagörüşün zərurəti.

Məlum olduğu kimi insanın digər varlıqlarla əsas fərqi vardır ki o da insanda olan ağıl qüvvəsinin olmasıdır. Bunun üçün də onun həyatı başqa varlıqlarla fərqlidir.

İnsan həyatı o zaman bir həqiqi insan həyatı kimi sayılır ki, düzgün və doğru ideologiya və dünyagörüşü əsasında bərpa olsun.

Qurani- kərimdə bir neçə ayə, ideologiya və görüşünün nə qədər zərərli olduğunu sabit edir və düzgün ideaya sahib olmayan insanı hər bir yırtıcı heyvandan aşağı dərəcədə və yolunu azmışlardan bilir.[4] Bunun üçün də Qurani nəzərində insanın dəyəri onun ideologiya və dünyagörüşünə bağlıdır.

Ruhun cavidan və əbədi həyatı və insan ağlının axirət aləmindəki həyata qarşı təcrübəsizliyi ideologiyanın zəruri ehtiyaclarından biri sayılır.

Beləliklə geniş və ətraflı bir proqrama ehtiyac duyulur ki, insanın əsl hədəfi o işlər ki, olmalı və ya olmamalıdır və ya məsuliyyətlər seçilmişdir bəs budur ki bir din və ya ideanın nə qədər zəruri olmasına olan ehtiyacı bildirir.

İnsan ilk yaradılışda, ən azı insanların inkişafı və yayılması cəmiyyətdə bir çox problemlərin yaranmasına səbəb olmuşdur (کان الناس امة واحدة ...)[5] ideologiyaya ehtiyac və Quran terminində bir şəriətə ehtiyac vardır. Baxmayaraq zaman keçdikcə, insan inkişaf edərək kamilliyə çatır, amma buna daha çox ehtiyac vardır.

Bunun üçün də insanın ideologiyaya olan ehtiyacı zəruri və inkar edilməzdir; çünki idea, məktəb və ya Quran termininə əsasən şəriət, geniş şəkildə bu proqramı öz öhdəsinə götürmüş və bəşərin əsl hədəfi olan dünyəvi və axirətdə olan səadət və kamilliyini təmin edir.

Əgər bir şəxs fikirləşib tədqiqat apardıqdan sonra bir ideaya və ya məktəbin (din) haqq və düzgün olduğunu təyin etdikdə onu qəbul edərsə, onun zəruri və lazım olan məsələlərini də qəbul etməlidir. Ustad Mütəhhəri deyir: "Bir ideaya etiqad tapmaq o zaman məna daşıyır və özündə həqiqəti bildirər ki, özünə iman şəklini alsın, başqa sözlə, dilindəki iqrarı (təkid) qəlbindəki etiqadı əməliylə üst- üstə düşsün".[6]

Bizim dini təlimlərimizdə hər bir yerdə imandan söz açılarsa ondan sonra əməl kəlməsi də gəlmişdir və bu da onu bildirir ki, iman olduğu yerdə əməl də olmalıdır.[7]

Dinə etiqad əməldən başqa bir şey sayılmır çünki bunların arasında böyük bir rabitə vardır; bir həddə ki, rəvayətdə bildirilir: "İmam həmin əməldir".[8]

Ənam surəsinin 158- ci ayəsindən də istifadə olur ki, saleh əməli olmayan iman insan üçün heç bir faydası yoxdur. İmanı əks etdirən insanın əməlidir, iman əməldə aşkar olur.

Başqa cür desək, bir dinə etiqad və iman o zaman öz əksini tapır ki, həmişə o dinin əhkam və qanunlarına riayət etsin. İstər şəxsi olsun ki, insanı səadətə və kamilliyə çatdırır və ya ictimai qanunlar olsun ki, cəmiyyətdə Allaha doğru meyilli olmağa səbəb olur. bu məsələ bütün dinlərdə qəbul olunmuş və imanla əməl arasındakı əlaqəni dini göstəriş olaraq qəbul etmişdirlər.

Lbəttə əgər bir şəxs dinin və ideanın bəzi əmrlərini yerinə yetirməsə, o halda ki, birinci: O hökümlər dinin zəruri məsələlərindən olmasın və ikinci: İnkar və təəssüb üzündən olmasın, bunlara payidar olmamaq baxmayaraq ki, şəxsin dindən çıxıb mürtəd olmasına səbəb olmur və etiqadın da əslinə heç bir ziyan vurmur. Amma bütün bunlar nəin ki, insanın mənəvi səadət və xoşbəxtliyə çatmasına mane olur,[9] bəlkə dünyada və axirətdə də əzaba düçar olmasına səbəb olur.



[1] - Əli Babayi, Qulamrza, Fərhənge ulume siyasi, cild 1 səh 92- 93.

[2] - Misbah Yəzdi, Məhəmməd Təqi, İdeolojiye tətbiqi, səh 2.

[3] - Həmin, Amuzeşe əqaid (üç cildli) səh 12.

[4] - Qurani- kərim, Ənfal surəsi, ayə 22- 55, Əraf surəsi, ayə 179.

[5] - Həmin, Bəqərə surəsi, ayə 213.

[6] - Mütəhhəri, Mürtəza, Məcmueye asar, cild 2, səh 57.

[7] - " الایمان هو الاقرار باللسان و عقد فی القلب و عمل بالارکان" Əl- kafi, cild 2, səh 27, " أَنَّ الْإِسْلَامَ قَبْلَ الْإِیمَانِ".

[8] - Əl- kafi, cild 2, səh 33, bab fi ənnəl- iman məbsus... " الایمان عمل کله".

[9] - Əlavə məlumat üçüm müraciət olunsun Ustad Mütəhhərinin, Məcmueye asarına cild 2, səh 51- 62, Misbah Yəzdi, İdeolojiye tətbiqi, cild 1- 2.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Mütərəqqi ilahi-rəhmani idarə sistemində insanın ruhi yüksəliş metodunu bəyan və şərh edin.
    6474 İslam fəlsəfəsi 2012/04/09
    Bu sual ideal cəmiyyət, yaxud xilaskar ideologiyasının barəsində digər bir bəyandır. Əflatunun irəli sürdüyü ideal cəmiyyət insanın “Respublika” kitabında təsvir edilən ən qədim və məşhur yüksəliş modelidir. İslam aləmində Farabi də “İdeal cəmiyyətin əhalisinin rəyləri” adlı kitabında ideal islam hökuməti və onun rəisi ilə əlaqədar bəhs aparmışdır. ...
  • Nə üçün qadın müctəhid ola bilməz?
    8083 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/16
    Din alimlərinin və mütəxəssislərinin qadının müctəhid və hakim olması mövzusunda nəzərləri müxtəlifdir. Həmçinin bu mövzu islam dininin zəruri qanunlarından sayılmır. Qadının müctəhid və şəri hakim ola bilməməsini iddia edənlər də öz növbələrində hədislərə və alimlərin icmasına istinad edirlər. Bunu da qeyd edək ki, bu mövzu olduqca geniş bir mövzudur.Amma biz ...
  • Bilal evlənmişdimi? Əgər cavab müsbətdirsə, onun övladları da var idimi?
    6382 Fiqh tarixi 2011/10/20
    Tarix kitablarında Bilalın evlənməsi ilə əlaqədar müəyyən məqamlar qeyd olunmuşdur. Misal üçün, yazmışlar ki, Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in təklifi və israrı ilə Bəni-Kənanədən olan bir qadınla,[1] bəzi mənbələrə görə isə, Bəni-Zöhrədən olan bir ...
  • Bəhailərin əqidəsinin səhv olması, onların murdar olmasının dəlilini və sadə lövh insanların o əqidədən qəbul etməsinin hökmünü açıqlayın?
    6799 Qədim kəlam 2010/11/10
    Mirzə Hüseynəli Bəhainin (Bəhai məzhəbinin banisi) əqidəsi öz kitablarında buna əsaslanır ki, "ov" və "Əli Məhəmməd bab" ın qiyam etməsiylə islam dini nabud (ləğv) olmuş və həzrət Məhəmməd (s)- in peyğəmbərlik və risaləti sona çatmışdır. Belə bir fikir "bab" qiyamını qəbul edib və vədə verdiyi "ov" həmin ...
  • Dini və Quran fəaliyyətlərində pul və muzd almağın, ümumiyyətlə vacibi kifayi fəaliyyətlərdə pul almağın hökmü nədir?
    7397 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Əgər dini fəaliyyətlər (Qurandan başqa fəaliyyətlər o cümlədən Quran oxumaq və əzbərləmək kimi) vacib işlərdə olarsa; misal üçün namazın vacib məsələlərini öyrətmək kimi, bu fəaliyyətlərdə pul və muzd almağa icazə verilmir. Amma dini fəaliyyətlər müstəhəb işlərdə olarsa, pul və muzd almağın eybi yoxdur. Quran fəaliyyəti, yalnız Quran ...
  • Müntəzər (intizarı çəkilən) Məhdi barəsində şiənin nəzəri nədir?
    9701 Qədim kəlam 2010/11/10
    Yuxarıdakı sual çox külli və ümumi olduğundan, qərara almışıq ki, həzrət Məhdi (əleyhis-salam)-ın həyatı, qeybət dövrünün xəbərləri və zühur əlamətlərinə qısaca işarə etmiş olaq. O həzrətin adı “ م.ح.م.دM.h.m.d”dir. Onun çoxlu ləqəbləri vardır, o cümlədən: Qaim, Müntəzər, Sahibul-əsr və s. O həzrətin əziz atası imam ...
  • Din və mədəniyyətin əlaqəsi necədir?
    13898 Təzə kəlam 2011/02/14
    Din və mədəniyyətin əlaqəsini açıqlamaq, din və mədəniyyətin hədəf, təsir və mahiyyətini dəqiq tanıyarkən mümkündür. Bir dəstə din və mədəniyyət arasındakı bütün əlaqələri inkar ediblər. amma bu baxış düzgün deyil. Əlbəttə bu məsələ aydındır ki, mədəniyyətlərin bəzisi təkamülə yetişmək olan səmavi dinlərin uca hədəflərinə qarşı olduqlarına görə, dinlə uyğun ...
  • "Hər gün Aşura, hər yer Kərbəla" şüarı rəvayət və ya hədisdirmi? Sənəd və etibarı nə dərəcədədir?
    13278 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2011/07/02
    Rəvayi mətnlərində bu cümlənin (Hər gün Aşura, hər yer Kərbəladır) məsumlardan nəql olunan hədis olmasını isbatlayan heç bir sənədə rast gəlmədik. Amma sözügüdən ibarə Kərbəla hadisəsi kolleksiyasından düzgün götürülmüş, imamət xəttini göstərən və bir neçə ibrətli mesajı əhatə edir. Heç bir gün Aşura günü kimi olmayıb və olmayacaq, amma zalımların ...
  • Hansı dəlillərə əsasən Məmun İmam Riza (əleyhis-salam)-ın bayram namazı qılınmasının qarşısını aldı?
    5994 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Məmunun İmam Əli ibni Musər-Riza (əleyhis-salam)-ın imaməti ilə fitr bayram namazı qılınmasının qarşısını almasının ümdə dəlili o həzrətin namaz qılması ilə əlaqədar hökumətə yönələn təhlükə hissi idi. Bu hadisə Mərv (Xorasan) əhalisinin İmam Riza (əleyhis-salam)-ın müsəllaya getməsi xəbərini eşitməklə eyni zamanda hamılıqla evlərindən müsəllaya tərəf axışmaları zamanı ...
  • Müəllimlə tələbənin (orta və ali məktəb tələbəsinin) qarşılıqlı hüquqları hansılardır?
    16999 Əməli əxlaq 2011/10/20
    Müəllimlə şagird və tələbənin qarşılıqlı olaraq çoxlu hüquqları vardır. Onları iki qismə bölmək olar: 1. Müəllimin şagirdə və tələbəyə qarşı vəzifəsi; bunlar əxlaqi, tərbiyəvi, elm və təlim vəzifələrindən ibarətdir.

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164475 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162599 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119531 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113203 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    109547 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93671 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54717 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45866 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45520 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...