Ətraflı axtarış
Baxanların
9965
İnternetə qoyma tarixi: 2012/03/14
Sualın xülasəsi
İslamda faizsiz borc verməyin və borc almağın qaydaları nədir?
Sual
Məsumlar (əleyhimus-salam) dini qardaşlara maddi kömək etməklə əlaqədar bizə tövsiyələr etmiş, çoxlu göstərişlər vermişlər. Bəzən din qardaşlarımıza borc veririk, amma onun əvəzində nə zəmanət, nə də qazanc almırıq. Qarşıya çıxan problem budur: 1. Onlar bəzən öz borclarını ödəmirlər, uzun illər keçdikdən sonra mən də məsumlara tabe olaraq o borcu bağışlayıram. 2. Əgər pulumu istəsəm, çoxunun xoşuna gəlmir, özlərini elə göstərirlər ki, guya ümumiyyətlə ona borc verməmişəm. 3. Pula ehtiyacı olanlar barəsində (haqqımı almaqla əlaqədar) nə etməliyəm? 4. İslam fiqhində tərəflərin xəsarətə düçar olmaması üçün borc vermək və borc almağın qayda-qanunları nədir?
Qısa cavab

Dini təlimlərimizdə mömin qardaşlara borc verməyin xüsusi qayda-qanunların və şərtləri vardır ki, onların bəzilərini qeyd edirik:

1. Borc vermək ixlsala yanaşı olsun;

2. Tam razılıq üzündən və ürəkdən verilmiş olsun;

3. Borc halal maldan verilsin;

4. Borc verilən zaman yazılsın;

5. Mömin qardaşına borc verən şəxs onun borcunu qaytarması üçün şərait yaranacağını gözləsin. Yəni borclu şəxsin maddi imkanı olduğu halda öz borcunu ödəməsini təxirə salması caiz olmadığı kimi, borc verən şəxsin də borclunun pulu qaytarmağa imkanı olmadığını bildikdə ona təzyiq göstərməsi caiz deyildir.

Ətreaflı cavab

İslamda çox təkid olunan məsələlərdən biri də ehtiyaclı möminlərə borc verməkdir. Hətta rəvayətlərimizdə bu iş sədəqədən üstün hesab olunmuşdur.[1]

Amma bəzi hallarda mövcud qayda-qanunlarla əlaqədar vəzifələrimizə əməl etmirik. Buna görə də bizə çoxlu maddi xəsarətlər dəyir. Bu halda bilə-bilə, yaxud da xəbərimiz olmadan günahı başqalarının boynuna atırıq. Faizsiz borc vermək üçün bu gözəl sünnət barəsində müəyyən şərtlər qeyd olunmuşdur. Quranın ən uzun ayəsində deyilir: “Ey iman gətirənlər! Bir-birinizə (uzunmüddətli borc və ya alver üçün) müddətli borc verərkən onu yazın. Gərək bir katib (borc sənədini) ədalət əsasında yazsın. Bir kimsənin yazmağa imkanı olarsa, gərək – Allahın ona təlim verdiyi kimi yazmaqdan imtina etməsin və gərək yazsın. Üzərində haqq olan kəs gərək imla etsin və öz Pərvərdigarı olan Allahdan qorxsun və heç bir şeyi əskiltməsin...”[2]

Rəvayətlərdə də bu mühüm məsələyə təkid olunur.[3]

İslam şəriətində borc işinə ciddi yanaşılması və bunun möhkəm tutulması ilə əlaqədar təkidlərə diqqət yetirməklə, əgər bu işdə səhlənkarlığa yol versək və nəticədə bizə xəsarət dəysə, onu din rəhbərinin öhdəsinə qoymamalıyıq.

 

Faizsiz borc verməyin şərtləri və qaydaları

Mömin qardaşlara borc verməklə əlaqədar dini mənbələrdə müxtəlif şərtlər və qayda-qanunlar vardır ki, onların bəzilərini qeyd edirik:

1. Borc tam ixlasla və xalis niyyətlə verilməlidir;

2. Tam razılıq və səmimi qəlbdən verilməlidir;

3. Halal maldan borc verilməlidir;[4]

4. Borc verərkən tərəflər onu yazmalıdır;[5]

5. Mömin şəxsə borc verən bir adam gərək onun öz borcunu qaytarmaq üçün maddi imkanları olan vaxta qədər gözləsin. Yəni borclu şəxsin imkanı olduğu halda öz pulunu qaytarmağı təxirə salması caiz olmadığı kimi, borc verən şəxsin də borclunun maddi imkanı olmadığını bildiyi halda onu təzyiqə məruz qoyması caiz deyildir.[6]

Burada faizsiz borc verməyin qayda-qanunları və əhəmiyyəti ilə əlaqədar bir neçə rəvayəti qeyd edirik:

İmam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur: “Əgər bir şəxs müəyyən bir malı (pulu) başqasına borc versə və onun ödənməsi üçün vaxt təyin etsə, amma borc, təyin edilən müddətdə qaytarılmasa, (verməyə imkanı olmasa), hər gün təxir müqabilində borc verən şəxsə bir dinar sədəqənin savabı yazılacaqdır.”[7]

Əbdullah ibni Sənan imam Sadiq (əleyhis-salam)-dan rəvayət edir ki, Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) belə buyurmuşdur: “Əgər min dirhəm pulu (bir kəsə) iki dəfəyə borc versəm, mənim üçün onu bir dəfəyə (və bir yerdə) sədəqə verməkdən daha sevimlidir. Səndən borc alan şəxsin öz borcunu ödəməsini – imkanı olduğu halda – təxirə salması caiz olmadığı kimi, sənin də borc verdiyin şəxsin sıxıntıda və yoxsulluqda olduğunu bildiyin halda öz haqqını almaq üçün ona təzyiq göstərib pulunu tələb etməyin caiz deyildir.”[8]

Bu barədə əlavə məlumat almaq üçün aşağıdakı görünüşə bax:

“Qərzul-həsənə və onun sədəqədən üstünlüyü”, sual 13033 (sayt 12763)

 


[1] Məclisi, Məhəmməd Baqir, “Biharul-ənvar”, 71-ci cild, səh. 104, “Vəfa” müəssisəsi, Beyrut, 1404-cü hicri qəməri

[2] "Bəqərə” surəsi, ayə: 282-ci ayə

[3] Hürr Amili, “Vəsailuş-şiə”, 17-ci cild, səh. 11, “Alul-beyt” müəssisəsi, Qum, 1409-cu qəməri il

[4] Kuleyni, “Üsuli kafi”, 3-cü cild, səh. 843, “Üsvə” nəşriyyatı, üçüncü çap, 1375-ci şəmsi il

[5] “Bəqərə” surəsi, ayə: 282

[6] Şeyx Səduq, “Səvabul-ə’mal və iqabul-ə’mal”, səh. 1318, “Darur-Rəzi”, birinci çap, 1406-cı qəməri il

[7] Yenə orada

[8] Yenə orada

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Mütərəqqi ilahi-rəhmani idarə sistemində insanın ruhi yüksəliş metodunu bəyan və şərh edin.
    6474 İslam fəlsəfəsi 2012/04/09
    Bu sual ideal cəmiyyət, yaxud xilaskar ideologiyasının barəsində digər bir bəyandır. Əflatunun irəli sürdüyü ideal cəmiyyət insanın “Respublika” kitabında təsvir edilən ən qədim və məşhur yüksəliş modelidir. İslam aləmində Farabi də “İdeal cəmiyyətin əhalisinin rəyləri” adlı kitabında ideal islam hökuməti və onun rəisi ilə əlaqədar bəhs aparmışdır. ...
  • Nə üçün qadın müctəhid ola bilməz?
    8083 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/16
    Din alimlərinin və mütəxəssislərinin qadının müctəhid və hakim olması mövzusunda nəzərləri müxtəlifdir. Həmçinin bu mövzu islam dininin zəruri qanunlarından sayılmır. Qadının müctəhid və şəri hakim ola bilməməsini iddia edənlər də öz növbələrində hədislərə və alimlərin icmasına istinad edirlər. Bunu da qeyd edək ki, bu mövzu olduqca geniş bir mövzudur.Amma biz ...
  • Bilal evlənmişdimi? Əgər cavab müsbətdirsə, onun övladları da var idimi?
    6382 Fiqh tarixi 2011/10/20
    Tarix kitablarında Bilalın evlənməsi ilə əlaqədar müəyyən məqamlar qeyd olunmuşdur. Misal üçün, yazmışlar ki, Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in təklifi və israrı ilə Bəni-Kənanədən olan bir qadınla,[1] bəzi mənbələrə görə isə, Bəni-Zöhrədən olan bir ...
  • Bəhailərin əqidəsinin səhv olması, onların murdar olmasının dəlilini və sadə lövh insanların o əqidədən qəbul etməsinin hökmünü açıqlayın?
    6799 Qədim kəlam 2010/11/10
    Mirzə Hüseynəli Bəhainin (Bəhai məzhəbinin banisi) əqidəsi öz kitablarında buna əsaslanır ki, "ov" və "Əli Məhəmməd bab" ın qiyam etməsiylə islam dini nabud (ləğv) olmuş və həzrət Məhəmməd (s)- in peyğəmbərlik və risaləti sona çatmışdır. Belə bir fikir "bab" qiyamını qəbul edib və vədə verdiyi "ov" həmin ...
  • Dini və Quran fəaliyyətlərində pul və muzd almağın, ümumiyyətlə vacibi kifayi fəaliyyətlərdə pul almağın hökmü nədir?
    7397 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Əgər dini fəaliyyətlər (Qurandan başqa fəaliyyətlər o cümlədən Quran oxumaq və əzbərləmək kimi) vacib işlərdə olarsa; misal üçün namazın vacib məsələlərini öyrətmək kimi, bu fəaliyyətlərdə pul və muzd almağa icazə verilmir. Amma dini fəaliyyətlər müstəhəb işlərdə olarsa, pul və muzd almağın eybi yoxdur. Quran fəaliyyəti, yalnız Quran ...
  • Müntəzər (intizarı çəkilən) Məhdi barəsində şiənin nəzəri nədir?
    9701 Qədim kəlam 2010/11/10
    Yuxarıdakı sual çox külli və ümumi olduğundan, qərara almışıq ki, həzrət Məhdi (əleyhis-salam)-ın həyatı, qeybət dövrünün xəbərləri və zühur əlamətlərinə qısaca işarə etmiş olaq. O həzrətin adı “ م.ح.م.دM.h.m.d”dir. Onun çoxlu ləqəbləri vardır, o cümlədən: Qaim, Müntəzər, Sahibul-əsr və s. O həzrətin əziz atası imam ...
  • Din və mədəniyyətin əlaqəsi necədir?
    13898 Təzə kəlam 2011/02/14
    Din və mədəniyyətin əlaqəsini açıqlamaq, din və mədəniyyətin hədəf, təsir və mahiyyətini dəqiq tanıyarkən mümkündür. Bir dəstə din və mədəniyyət arasındakı bütün əlaqələri inkar ediblər. amma bu baxış düzgün deyil. Əlbəttə bu məsələ aydındır ki, mədəniyyətlərin bəzisi təkamülə yetişmək olan səmavi dinlərin uca hədəflərinə qarşı olduqlarına görə, dinlə uyğun ...
  • "Hər gün Aşura, hər yer Kərbəla" şüarı rəvayət və ya hədisdirmi? Sənəd və etibarı nə dərəcədədir?
    13278 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2011/07/02
    Rəvayi mətnlərində bu cümlənin (Hər gün Aşura, hər yer Kərbəladır) məsumlardan nəql olunan hədis olmasını isbatlayan heç bir sənədə rast gəlmədik. Amma sözügüdən ibarə Kərbəla hadisəsi kolleksiyasından düzgün götürülmüş, imamət xəttini göstərən və bir neçə ibrətli mesajı əhatə edir. Heç bir gün Aşura günü kimi olmayıb və olmayacaq, amma zalımların ...
  • Hansı dəlillərə əsasən Məmun İmam Riza (əleyhis-salam)-ın bayram namazı qılınmasının qarşısını aldı?
    5994 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Məmunun İmam Əli ibni Musər-Riza (əleyhis-salam)-ın imaməti ilə fitr bayram namazı qılınmasının qarşısını almasının ümdə dəlili o həzrətin namaz qılması ilə əlaqədar hökumətə yönələn təhlükə hissi idi. Bu hadisə Mərv (Xorasan) əhalisinin İmam Riza (əleyhis-salam)-ın müsəllaya getməsi xəbərini eşitməklə eyni zamanda hamılıqla evlərindən müsəllaya tərəf axışmaları zamanı ...
  • Müəllimlə tələbənin (orta və ali məktəb tələbəsinin) qarşılıqlı hüquqları hansılardır?
    16999 Əməli əxlaq 2011/10/20
    Müəllimlə şagird və tələbənin qarşılıqlı olaraq çoxlu hüquqları vardır. Onları iki qismə bölmək olar: 1. Müəllimin şagirdə və tələbəyə qarşı vəzifəsi; bunlar əxlaqi, tərbiyəvi, elm və təlim vəzifələrindən ibarətdir.

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164475 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162599 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119531 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113203 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    109547 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93671 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54717 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45866 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45520 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...