Ətraflı axtarış
Baxanların
7504
İnternetə qoyma tarixi: 2011/05/17
Sualın xülasəsi
Nə üçün mübarək “Saffat” surəsində “müxləsin” kəlməsi “ismi-məful” (ixlaslı edilənlər) şəkilində işlədilmişdir? İsmi-məfulun (üzərində iş görülən) ismi-faildən (iş görəndən) üstünlüyü vardırmı və bunun mənası “Allah yalnız Onun Özü tərəfindən xalis edilən şəxsləri həlak etməyəcəkdir” olurmu?
Sual
Mübarək “Saffat” surəsində Allah-taala dəfələrlə “illa ibadəllahil-müxləsin” (Allahın müxləs bəndələrindən başqa) kəlməsindən istifadə etmişdir. Nə üçün “müxləs” kəlməsi işlədilmişdir, ismi-fail surətində (müxlis kimi) yox? İsmi-məfulun ismi-faildən üstünlüyü vardırmı? Mənası “Allah-taala yalnız Özünün xalis etdiyi şəxsləri həlak etməz” olurmu?
Qısa cavab

“Saffat” surəsindəki sözü gedən ayələrin düzümü keçmiş ümmətlərin taleyini bəyan edir: Allah-taala şirklərinə görə onların əksəriyyətini əzaba düçar etdi, yalnız Özü üçün xalis etdiyi az sayılı insanlardan başqa.

“Müxləs” kəlməsi təkcə peyğəmbərlərə deyil, onlardan qeyrilərinə də şamil ola bilər. Çünki həmin surədə bundan sonra həzrət Nuh (əleyhis-salam)-ın hadisəsi bəyan edilir ki, şübhəsiz, onunla birlikdə gəmiyə minərək nicat tapanlar Allaha pərəstiş edən adi insanlar idi.

Həmçinin ismi-fail həmişə ismi-məfuldan üstün deyildir; əksinə bu vəzndə gələn bir çox hallarda onların fərqləri vardır. Məsələn, Raziq (Allahın sifətlərindən olan ismi-fail, yəni ruzi verən) mərzuqdan (ruzi verilən şəxs) üstündür. Çünki mərzuq məxluqun sifətidir, Xaliqin sifəti də məxluqatın sifətindən üstündür. Eləcə də Xaliq-məxluq və sair kimi sifətləri də qeyd etmək olar. Amma burada “müxlis” – yəni xalis edən şəxs və müxləs, yəni müxlislərin dözdükləri əzab-əziyyətlərə dözdükdən sonra Allah tərəfindən pak-pakizə edilərək “müxləs” olan şəxs deməkdir. Həmin səbəbə görə müxlislərə nisbətən müxləslərin məqamları daha artıq yüksəkdir.

Ətreaflı cavab

Sözü gedən ayələr  kafirlər tərəfindən ilahi ayələrin təkzib edilməsi, Allaha şərik qoşulması, eləcə də onları təhdid edən ilahi əzab vədəsi  ilə əlaqədar nazil olmuşdur. Mərhum Əllamə Təbatəbai “Saffat” surəsinin 63-64-cü ayələrinin izahında yazır: “Bu ayədə kəlamın düzümü bu ümmətin müşriklərini qorxutmaq məqsədi daşıyır və bu ümmətin müşriklərini əvvəlki ümmətlərin müşriklərinə təşbeh etmək istəyir. Əvvəlki ümmətlərin əksəriyyəti haqq yolundan azmışdılar, bu ümmət də haqq yoldan azmışlar; o (keçmiş) ümmətlərə doğru çoxlu peyğəmbərlər göndərilmişdi, bu ümmətə doğru bir Peyğəmbər göndərilmişdir. Yalnız bir dəstə müxləs insandan başqa onların hamısı  öz peyğəmbərlərini təkzib etdilər. İstisna olunan bu dəstədən məqsəd  (peyğəmbərlərdən başqa) Allah tərəfindən xalis edilən (sair) bəndələrdir, yaxud müxləs və peyğəmbərlərdən daha ümumi bir mənadır.”[1]

Deməli, bu mübarək ayədə müxləs kəlməsi təkcə peyğəmbərlərə deyil, Allahın digər xalis bəndələrinə də şamildir. Həlak olanlar da müşriklər idilər. Necə ki, bu surədə qeyd olunanlara uyğun olaraq həzrət Nuh və İbrahim (əleyhiməs-salam)-ın dövrlərində az miqdardan başqa əksəriyyəti müşrik idilər və hamılıqla (ilahi əzab nəticəsində) həlak olmuşdular.

“Müxlis” ilə “müxləs”in arasındakı fərq ismi-fail və ismi-məful siğələrinə görə deyil, onların bu maddədən (خَلَصَ xə-lə-sə) alınan məna fərqinə qayıdır. Yəni, elə də deyildir ki, hər yerdə müəyyən bir sifət ismi-məful surətində gələrsə, ismi-faildən daha üstün bir mənanı çatdırmış olsun və ya əksinə. Xeyr, bu, felin maddəsinə bağlıdır. Misal üçün, ismi-fail vəznində olan Raziq Allahın sifətlərindəndir və Onun ruzi vermək xislətini bəyan edir. İsmi-məful vəznində olan mərzuq isə məxluqların sifətidir ki, Allah onlara ruzi verir. Şübhəsiz, Allahın sifəti məxluqun sifətindən yüksəkdədir. Həmçinin Xaliq və məxluqu da qeyd etmək olar. Amma “xə-lə-sə” maddəsindən alınan “müxlis” xalis edən deməkdir. Belə ki, insanın təkamül və özünü qurmağının ilk mərhələlərində əksər hallarda bu kəlmədən istifadə olunur. Amma müxləs nəfs ilə cihad apardıqdan sonra əldə olunan ali-mənəvi mərhələlərə aid edilir. Elə bir mərhələ ki, Şeytan ona nüfuz və vəsvəsə etməkdən məyus olur.[2] Bu zaman xalis olunmuş (Allah tərəfindən xalis edilmiş) mənasına olur.

Allah-taala “Hicr” surəsində Şeytanın sözünü belə bəyan edir: “İnsan nəslinin hamısını azdıracağam, Sənin müxləs bəndələrindən başqa.”[3] Yəni Şeytanın qüdrəti ümmətin müxləs bəndələrinə heç vaxt çatmır. Amma ümmətin başqaları bu səviyyədə olmasalar da,  qəti olaraq demək olmaz ki, müxləslərdən başqa hamısı həlak olacaqdır. Çoxlu müxlis insanlar öz ciddi səyləri və nəfs ilə cihadları sayəsində bir çox rəzalətlərdən paklaşır və ali səviyyələrə çatırlar. Onların bəziləri öz vücudi tutumlarına uyğun olaraq Allah tərəfindən sair aludəliklərdən də pak edilir və “pak edilmişlər” mərhələsinə çatırlar. Əlbəttə, bu dərəcəyə çatmaq – müxləs olmaq bir tərəfdən çoxlu səylərə bağlıdır, digər tərəfdən də Allahın hikməti təsirlidir.



[1] “Əl-mizan” təfsiri, 17-ci cild, səh. 217

[2] “Qurani-Kərim sözlərinin şərh və təfsiri”, Şəriətmədari, 1-ci cild, səh. 715

[3] “Hicr” surəsi, ayə: 40

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Һәгиги дини неҹә әлдә етмәк олар? Изаһ един!
    6705 Din fəlsəfəsi 2009/06/18
    Бу ишдә үч јол тәсәввүр олунур:1) Вәһј2) Нәгл3) ӘглАди инсанлар јалныз, нәгли вә әгли јолла динин һәгигәтинә вара биләрләр. Хүсуси ...
  • Qadının şəxsiyyəti və məqamı İslam məktəbində hansı həddədir? Görəsən onlar da kişilər kimidirlər?
    9581 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2011/02/14
    İslam dini nöqteyi nəzərində qadın və kişi arasında yaradılışın əsil hədəfinə (kamil və insanlıq nöqtəsi) çatmaqda heş bir fərq qoyulmamışdır. Belə ki, hər iki cins yaradılışın təkamül nöqtəsinə çatmaq üçün nə qədər çox çalışsalar bir o qədər də insanlıq aləmində uca məqama yiyələnəcəkdir. Amma bu məqama yiyələnmək üçün cinsiyyət heç ...
  • Bədgüman olmağın amilləri nədir? Onun müalicə yolları nədir?
    10534 Əməli əxlaq 2012/04/19
    Din təlimlərində başqalarını çirkin güman edən şəxsə “bədgüman” deyilir. İslam mənbələrində bu məsələ barəsində gələnləri araşdırırıq: Bədgümanlıq – başqaları barəsində sui-zən, pis xəyallar etmək və mənfi fikirləşməkdir. Başqa sözlə desək, bədgümanlıq budur ki, insan başqalarının sözü və rəftarı barəsində pis fikirlər və yaramaz xəyallara malik ...
  • Mən səkkiz ildir ki, evliyəm və indiyədək xüms ödəməmişəm, xahiş edirəm mənə yol göstərin.
    6331 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/04/18
    Həzrət Ayətullah uzma Sistaninin dəftəri: İlk iş günü onun il başıdı. Hər il bu gün qalan şeylərin xümsünü ödəməldir. İstər nağd pul olsun istərsə də gündəlik təlabat malları. Məsələn: qalan ərzaq, həmçinin bir il ərzində istifadə edilməyən ev əşyaları və paltarlar və s. Əgər keçmiş ...
  • Bidət nədir və İslamda onun meyarı nədir?
    12639 Qədim kəlam 2012/07/22
    Lüğətdə “bidət” yeni iş və misli görünməmiş bir şey mənasınadır. Termində isə: “dində olmayan bir şeyi dinə daxil etmək”dir. Yəni həqiqətdə dinin və şəriətin bir hissəsi olmayan, eləcə də İslamın heç bir qayda-qanunları ilə uyğun olmayan şeyləri dinə daxil etməkdir. Buna görə də İslamın külli qada-qanunlarının yeni ...
  • Axirət aləmində cismi dəyişikliklərdən əlavə ruhi vəziyyətdə (sadizmin cinsi meyli kimi) dəyişiləcəkmi?
    6112 Qədim kəlam 2012/03/11
    Quran ayələrindən alınan nəticə budur ki, ruhi dəyişikliklər behişt əhli üçün baş verəcək və onların ruhi xəstəliklərinin çoxu müalicə olunacaq. Həmçinin insanın axirətdə mənəvi inkişafını nəzərə alaraq bu dünyada onun arxasınca olduğu, rəzilliyə səbəb olan istəklərdən çoxu orda olmayacaq və nəfsani istəklərindən daha uca ləzzətlərə yetişəcək. ...
  • Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in son vəsiyyətinin yazılmağına maneçilik törədilən zaman nə üçün Əli (əleyhis-salam) müxalifət etmədi?
    9096 Qədim kəlam 2011/11/24
    Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in axırıncı vəsiyyətinin yazılmasına maneçilik törədilməsi məsələsi məşhur tarixi hadisələrdən biridir (o həzrət öz vəfatından qabaq əbədi vəsiyyətini yazmaq üçün kağız-qələm və mürəkkəb gətirilməsini istəmişdi). Belə ki, bu hadisə “cümə axşamı hadisəsi”, “kağız-qələm və mürəkkəb hadisəsi” kimi müxtəlif adlarla qeyd olunur. Əli (əleyhis-salam)-ın bu hadisədə sükutu ...
  • Deyilir: Əgər niyyət pak olsa bəsdir və dua və ziyarətə daha ehtiyac yoxdur; bu doğrudurmu?
    9528 Əməli əxlaq 2010/11/10
    Bu şeytanın insanları dua, ziyarət və digər əməllərdən uzaqlaşdırmaq üçün olan bir hiyləsidir, çünki dua və təvəssül imamların vasitəsi və Allahın bir başa olan əmri ilə insanların öhdəsinə qoymuşdur. İnsanlara nümunə və qəlblərinin saf olmasına dualar səbəb olub məsum imamlarla daha çox əlaqə yaratmağa səbəb olmuşdur. Bütün ...
  • Teyyul- ərz nədir?
    13709 Nəzəri irfan 2011/06/19
    Teyyul ərzin həqiqəti barəsində bir çox nəzəriyyələr verilmişdir ki, onlardan biri İbni ərəbinin "edam və yaratmaq (və ya hazır etmək) nəzəriyyəsidir. Bu nəzəriyyə əsasında, şəxs özünü ilk yaranış yerindən "edam" və istədiyi yerdə "icad" hazır edir. Başqa bir nəzəriyyəyə görə Təyyul- ərz bədənin ən tez bir zamanda köçürülməsidir ...
  • Imam Hüseynlə (ə) birgə Yezid ibni Müaviyənin Abdullah ibni Salamın həyat yoldaşı Ərinəbdən elçiliyi düzgündürmü? Onun Kərbəla hadisəsində təsiri olubdur?
    9005 تاريخ بزرگان 2011/12/25
    Bəzi tarixi kitablarda yazılıbdır: Baxmayaraq ki, bütün şəhvətpərəstlik, qürurlanmaq və arzusuna çatmaq istədikləri vasitələr onun ixtiyarında idi, amma yenə də xəbis (çirkli) gözlərini Abdullah ibni Salamın həyat yoldaşı, İshaqın qızı, Ərinəb adında iffətli, ərli qadına dikmiş və onunla evlənməyə çox əlaqədar olmuşdu. Atası Müaviyə də hiylə ilə istədi pak, ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164345 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162056 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119387 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    112877 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    108910 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93427 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54631 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    52646 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45671 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45312 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...