Ətraflı axtarış
Baxanların
7163
İnternetə qoyma tarixi: 2011/07/28
Sualın xülasəsi
Bütün əməlləri xalis niyyətlə necə yerinə yetirmək olar?
Sual
Əgər bir nəfər bütün əməllərinin ixlas və düzgün niyyətlə olmasını istəyirsə nə etməlidir? Bu hədəfə (əməldə ixlasa) çatmaq fikri təmərküzləşməklə mümkün ola bilərmi?
Qısa cavab

İxlas – işlərin yerinə yetirilməsində və bəndəlikdə başqasının razılığını yox, yalnız Allah-taalanın razılığını əldə etmək, layiqli bəndəlik məqsədində olmaq mənasınadır. Deməli, əvvəlcə ixlasın maneələrini, yəni riyakarlıq, dünyaya ürək bağlamaq, şeytani vəsvəsələri aradan qaldırmaq lazımdır, bundan sonra imanın gücləndirilməsi, Allah-taalanın müqəddəs Zatı barəsində mərifətin artırılması ilə eyni zamanda ixlasın dəyəri və ixlassızlığın zərərləri barəsində təfəkkür etmək, işlərin bütün yönlərində bəndəliyin daxili və zahiri şərtlərini əldə etmək, Allah qarşısında bəndəlikdə daim səhlənkarlıq və qüsur hissi keçirmək, Allahla səmimi qəlbdən raz-niyaz etmək və s. ilə ixlasın mərtəbələrini əldə etmək olar.

Ətreaflı cavab

Allah-taalanın qarşısında layiqincə bəndəlikdə ixlasın necə əldə olunması ilə əlaqədar verilən sualın cavabı aşağıdakı məqamlara bağlıdır:

1. İxlasın tərifi, mərtəbələri, maneələri, əldə edilmə yolları

İxlas[1] – işlərin yerinə yetirilməsində və bəndəlikdə başqasının razılığını yox, yalnız Allah-taalanın razılığını əldə etmək, layiqli bəndəlik məqsədində olmaq mənasınadır.

2. Bəndəlik və ixlasın mərtəbələri[2] niyyətin mərtəbələrinə bağlıdır. Çünki həqiqi bəndəlik ilahi əzabdan qorxmaq, ilahi nemətlərə nail olmaq, varlıq aləminin Pərvərdigarı qarşısında itaətsizliyə və inadkarlığa görə xəcalət hissi keçirmək, Allahın sonsuz nemətlərinə minnətdarlıq və təşəkkür etmək, mənəvi-insani kamallara nail olmaq, Allah-taala dərgahında layiqli bəndə olmaq, Onun pak və müqəddəs zatına aşiq olmaq və Onu sevmək xatirinə ola bilər.

Qeyd olunan tərtibə əsasən aşağıdakılardan hər birini “mərtəbə” adlandırmaq olar: ibadət və qorxu üzündən olan bəndəlik, ticarət üzündən olan bəndəlik, günahlar qarşısında xəcalət, şükür etmək, məhəbbət və aşiqanə hisslər üzündən olan ibadət. Əlbəttə, qeyd etmək lazımdır ki, bu məqsədlərin bəzilərinin vahid bir mərtəbədə cəm ola bilməsi mümkündür.

Bəndəlikdə ixlasın maneələri

İxlas mərtəbələrinə və aləminə daxil olmaq üçün müxtəlif maneələr vardır ki, aşağıda onlarının ən mühümlərinə işarə edirik:

a) riyakarlıq, b) dünyaya varlılıq, v) şeytan

Riyakarlıq

Allah-taalaya bəndəlik məqamında camaatın əksəriyyətinin düçar olduqları ixlassızlıq maneələrinin çoxu riyakarlıq, başqalarının xoşuna gəlmək hissi, təriflənmək, şan-şöhrət və rəyasət arzusunda olmaqdan ibarətdir.

Riyakarlığın aradan qaldırılması yolu:

Riyakar şəxs gərək bilsin ki, bütün insanların razılığını qazanmaq mümkün deyildir. Bundan əlavə, o, daim fikri pərakəndəlikdə və ruhi nigarançılıqda yaşayır. Başqalarının razılığını qazanmaq arzusunu fərz etdikdə belə, görəsən başqalarının xoşuna gəlməsinin onun halına nə faydası olacaqdır? Həqiqi fayda və ya zərər yalnız Allah-talanın əlindədir.

Dünyaya bağlılıq

Dünyaya bağlılıq nəticəsində insanın bütün həyatı, hətta Allaha bəndəlik belə, dünyadan daha artıq faydalanmaq və dünya malına nail olmaq üçün bir vasitə hesab olunur. Bu maneənin aradan qaldırılması belə ola bilər ki, insan dünya və insan barəsində tədqiqat aparsın, insanların ötəri dünya həyatını və şan-şöhrət əldə etmək üçün düçar olduqları ruhi sarsıntıları, bədbəxtçilikləri və giriftarlıqları nəzərində canlandırsın. Bundan əlavə, insanın çoxlu ehtiyacları vardır ki, dünya onları təmin etməkdə həddindən artıq acizdir.

Şeytan

Riyakarlığı, dünya məhəbbətini və hər bir çirkin işi insan üçün gözəl cilvələndirən yalnız şeytandır.[3]

Şeytanın nüfuzunun qarşısının alınması belə ola bilər: insan bilsin ki, şeytan Adəmin cənnətdən çıxarılmasına səbəb olmuşdur. Eləcə də şeytanın törətdiyi çirkin işlərə, onların zərərlərinə dair daha artıq fikrini cəm etsin.

4. İxlas əldə etməyin yolları[4]

4-1. Allah-taalaya iman və mərifətin gücləndirilməsi

Allah-taalanın müqəddəs zatına, bütün sonsuz sifətlərinə iman, xüsusilə sevmək və pərəstiş hissini Allah-taalanın müqəddəs zatına məxsus edən sifətlərə iman şirk, küfr və nifaqın heç bir qisminə yer qoymur; Allah-taalanın müqəddəs zatının bütün sifətləri ilə yanaşı tanınması insanda bəndəlik və Allah qarşısında özünü heç hesab etmək hissini yaradır ki, məbada dünya və axirət əzabına düçar və Allah-taalanın müqəddəs camalını müşahidə etməkdən məhrum qalsın. Bu mərifətin mərtəbələrinə əsasən ixlas və qorxunun müəyyən mərtəbələri hasil olur.

4-2. İxlasın dəyəri barəsində təfəkkür etmək

İxlas – səmavi dinlərə ilahi bir fərmandır,[5] Allahın Öz sevimli bəndəsinə gizli olan bir nemətidir,[6] insanın Pərvərdigarı mənən müşahidə etməsinə,[7] qiyamət gününün hesabından asudə olmasına,[8] axirətin sonsuz nemətlərindən bəhrələnməyə səbəb olur[9]  şeytanın insanlara nüfuz etməsinin qarşını alır.[10]

4-3. İxlaslı olmamağın zərərləri barəsində fikirləşmək.

İxlassızlıq və riyakarlığın təsirləri barəsində olan rəvayətlərin məcmusundan aydın olur ki,[11] riyakarlıq və ixlasın olmaması bir növ şirk, küfr, münafiqlik, Allaha qarşı hilə işlətmək sayılır, Onun qəzəbinə, əməllərin qəbul olunmamasına, şəfaət və duanın təsirinin aradan getməsinə səbəb olur.

4-4. Bəndənin zahiri ilə batini arasında uyğunluğun yaradılması. Bu uyğunluq elə olmalıdır ki, başqalarının hazır olması insanın necə bəndə olmasına heç bir təsir göstərməsin.

4-5. Bütün yönlərdə bəndəlik

Bütün vaciblərdə Allah-taalanın fərmanlarına itaət və bütün haram işləri tərk etmək, müstəhəb əməlləri yerinə yetirib məkruhları tərk etmək, hətta mubah işlərdə belə Ona itaət etmək. Nəinki misal üçün, namaz qılmaqla eyni zamanda həsəd və qeybət də etmiş olsun. Sair dini əməl və etiqadlarda eynilə belə olmalıdır.

4-6. Bəndəlikdə daim səhlənkarlıq və acizlik hissi keçirmək

İnsan bütün hallarda ixlas və bəndəliklə eyni zamanda özünü daim bəndəlik haqqını yerinə yetirə bilməkdən aciz hesab etməlidir. Buna görə də peyğəmbərlər və övliyalar ixlasın ən yüksək mərtəbəsində nail olmaqla eyni zamanda raz-niyaz edərkən özlərini Allah-taalanın müqəddəs dərgahında layiqli bəndəliyə nail olmaqdan aciz hesab edirdilər. Buna görə də Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və alih) buyurur: “(Pərvərdigara!) Sənə layiqincə bəndəlik edə bilmədik!”[12]

4-7. Dua

Dua insanın dünya və axirət çətinliklərinin həll edilməsi, onların asanlığa çevrilməsi üçün bir vasitədir.

İnsanların bəzi əbədi və əsaslı ehtiyaclarının həlli bəndəliklə yanaşı dua etməkdən başqa bir yolla mümkün olmur. Bəndəlikdə ixlasdan da yüksək bir ehtiyac ola bilərmi?! İmam Səccad (əleyhis-salam) acizanə şəkildə Allahdan bəndəlik istəyərək deyir: “Pərvərdigara! Bunların (əməllərimin) hamısını riya edənlərin riyalarından xalis et ki, heç kəsi Sənə şərik qərar verməyək və Səndən başqa heç bir muradı seçməyik.”[13]



[1] Əxlaq, irfan və təfsir kitablarında ixlas üçün verilən müxtəlif nəzəriyyələrə və onun müxtəlif mərtəbələrinə diqqət yetirməklə müxtəlif təriflər bəyan olunmuşdur. Misal üçün, “Meracus-səadət”, səh. 486; “Kimyayi səadət”, 2-ci cild, səh. 453; “Çehel hədis”, İmam Xomeyni, səh. 238; “Urvətul-vusqa”, Seyyid Məhəmməd Kazim Təbatəbai, 1-ci cild, səh. 472; “Əl-mizan”, Əllamə Təbatəbai ,“Bəqərə”, 264, “Nisa”, 38 və 142, “Ənfal”, 47 və “Maun”, 6-cı ayələrinin təfsirində

[2] İxlasın mərtəbələri ilə əlaqədar bəhsi daha artıq qavramaq üçün bax: “Üsuli Kafi”nin tərcümə və şərhi, mərhum Müstəfəvi; “Seyri-süluk”, Əllamə Seyyid Məhdi Təbatəbai, mərhum Seyyid Məhəmməd Hüseyn Tehraninin müqəddiməsi ilə

[3] “Hicr” surəsi, ayə: 39 və şeytanın işləri ilə əlaqədar olan çoxlu digər ayə və rəvayətlər

[4] İxlasın əldə olunma yolları qeyd olunan bu və digər əxlaq kitablarında bəyan olunmuşdur.

[5] “Bəyyinə” surəsi, ayə: 5

[6] “Meracus-səadət”, “Hədisi qudsi”, səh. 489

[7] Yenə orada

[8] “Saffat” surəsi, ayə: 128

[9] “Saffat” surəsi, ayə: 39-40

[10] “Hicr” surəsi, ayə: 40

[11] Bu rəvayətlər əxlaq kitablarında nəql olunmuşdur.

[12] “Biharul-ənvar”, 68-ci cild, səh. 23

[13] “Səhifeyi Səccadiyyə”, 44-cü dua”

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Вилајәти-фәгиһин шәраити нәдир?
    7847 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Исламда рәһбәрлијин әсаслары бунлардан ибарәтдир: фәгиһлик, әдаләт вә ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк гүдрәти. Иран Ислам Республикаснын конститусијасынын 109-ҹу маддәсиндә бу үч шәртә ишарә олунуб.Рәһбәрин шәраит вә сифәтләри:
  • Müsəlmanların tarixi nə vaxtdan başlanmışdır?
    6591 تاريخ کلام 2012/04/09
    Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in besətindən sonra, habelə islamın coğrafi sərhədləri Ərəbistan yarımadasının bir hissəsində olduğu zaman və müsəlmanların əlaqələrinin cüzi və mühüm ümumi hadisələrin az olduğuna görə bir müddət zamanı bilmək üçün tarixin başlanğıcının və hadisələrin baş vermə zamanının müqayisə olmaması heç bir problem yaratmırdı. İkinci ...
  • Quran və rəvayətlərdə həzrət Xızır (ə) barəsində bəhs olunmuşdurmu?
    24494 تاريخ بزرگان 2011/11/21
    Qurani- kərimdə bir başa olaraq həzrət Xəzər (ə)- ın adı gəlməmişdir bəlkə bu ünvanla: " عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً" [i] ki, onun elm və bəndəlik məqamını açıqlayır və Musa ibni İmranın müəllimi olaraq ondan yad edilmişdir. Bir çox rəvayətlərdə böyük ...
  • Tükümün tökülməsinə görə, yapşqanla başıma parik qoymağa məcbur olmuşam. Mənim dəstəmaz və qüslümün hökmü nədir?
    5355 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Həzrət Ayətullah əl- uzma Hadəvi Tehrani (damət bərəkatuh)- nin cavabı belədir: Əkilmiş tük, təbii inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tük, təbii və inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tükü hökmündədir. Əkilmiş tük, inkişafsız təbii ya süni liflər ...
  • Qədr gecəsində oyaq qalmağın fəlsəfəsi nədən ibarətdir?
    6633 شهادت امام علی ع 2014/05/18
    Qədr gecəsi, Qurani-Kərimdə məqamına təkid olunmuş ən mühüm zamanlardan biridir və bu gecənin mənəvi məqamı haqqında çox hədislər vardır. Qədr surəsində belə bir xüsusi məqamın səbəbinə o cümlədən, Quranın[1] və mələklərin[2] nazil olması işarə olunur. Quran-Kərimdə bu gecə başdan-başa mənəviyyətlə dolu ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7127 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...
  • Əgər behişt nemətləri yorucu və bezdirici deyilsə, onda behişt əhli bir ləzzətdən necə əl çəkərək başqası ilə məşğul olurlar?
    5630 Qədim kəlam 2012/06/23
    Belə nəzərə çarpır ki, bu sualın mənşəyi bir növ bu dünyanın xüsusiyyətlərini axirət məsələləri ilə müqayisə etmək və dünyanın nöqsan, eyib, xəstəlik, ölüm, süstlük, xoşagəlməz hadisələr və s. xüsusiyyətlərini meyar qərar verməkdir, halbuki Quran və rəvayətlərə əsasən axirət aləminin xüsusiyyətləri bu dünya ilə uyğun gəlmir.
  • Fiqhi hökmlərin fəlsəfəsi haqqında sual etmək olarmı?
    7648 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2015/08/01
    Bu sualın cavabı aşağadakı mövzuda cavablınır; 1.İlahi hökmlərin həmişə məsləhətlər və fəsadları nəzərə almaqla olduğuna görə heç vaxt hansısa hökm heç bir səbəb olmadan halal və ya haram və vacib ola bilməz. Heç də belə deiyl ki, ilahi hökmlər heç bir meyar və hikmət olmadan bəşəriyyətə gəlmiş ...
  • Rəvayət vardır ki, Allah- Taala Fatimənin paklığına xatir onun övladlarını cəhənnəmə aparmaz. Xahiş edirik onu təhlil edin.
    6043 Hədis elmləri 2012/01/08
    Bu rəvayət şiə və Əhli- sünnə kitablarında vardır və onu nəql edən ravilərin və mənbələrin çoxluğu ona etimad etməyə dəlildir.Amma bu qeyri- müəyyənlik həmişə olubdur ki, bu hədisin genişliyi və əhatə dairəsi hara kimidir? Başqa rəvayətlərə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, ancaq həzrət Zəhranın (s.ə.) vasitəsiz övladları o ...
  • Kimlər cənnətə daxil olacaq?
    12008 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bir çox Quan ayələrində tədqiqat aparıldığı zaman, bu nəticəni əldə etmək olur ki, cənnət Allahın insanlara verdiyi bir vədədir. Cənnət o insanlara nəsib olur ki, "müttəqi" "mömin" Allahın və onun rəsulunun göstərişlərini tamamlaya yerinə yetirsin. Bu cür insan səadətə çatmış və xoşbəxt insandır. Allahın və həzrət rəsul əkrəmin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163757 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158583 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118631 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111664 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104931 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54038 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48841 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44789 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44212 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...