Ətraflı axtarış
Baxanların
8575
İnternetə qoyma tarixi: 2011/05/17
Sualın xülasəsi
İmam Əli (əleyhis-salam) əvvəlki xəlifələrin başqa ölkələrə qoşun yetirməsi qarşısında hansı mövqe seçmişdi?
Sual
İmam Əli (əleyhis-salam) Əbu Bəkr və Ömərin İslamı genişləndirmək adı ilə sair ölkələrə qoşun yeritməsi ilə müvafiq idimi?
Qısa cavab

Əbu Bəkr və Ömər bəzi müharibələrdə, o cümlədən İran və Roma müharibələrində, Beytül-müqəddəsin fəthində Əli (əleyhis-salam) ilə məşvərət edirdilər, lakin o həzrətin özü müharibədə iştirak etmirdi. Həzrət Əli (əleyhis-salam) belə hallarda öz nəzərini təkcə islamın və müsəlmanların məsləhəti əsasında deyil, üstəlik bütün bəşər cəmiyyətinin, xüsusilə müstəzəflərin və məzlumların mənafeyinə olan əsasda elan edirdi.

İranla aparılan müharibədə Əli (əleyhis-salam) bütün dünya əhalisinə, hətta qeyri-müsəlmanlara və kafirlərə belə, xeyirxah nəzərlə yanaşan və onlara ürək yandıran məsum imam ünvanı ilə məşvərətçi nəzərlər verməklə elə bir iş gördü ki, bu müharibələr mümkün olan ən az təhlükə və ən aşağı miqyaslı tələfatla sona çatdı.

Diqqət yetirmək lazımdır ki, əgər o dövrdə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) sağ olsaydı, yaxud Əli (əleyhis-salam) Peyğəmbərdən sonra xilafətə çatsaydı, şübhəsiz, hadisələr tamamilə başqa şəkildə baş verərdi. Yəni xəlifələrin dövründə baş verən fəthlər İmam tərəfindən tam şəkildə və yüz faiz qəbul olunmurdu.

Ətreaflı cavab

Dövrün xəlifələri Əli (əleyhis-salam)-ı xilafətdən uzaqlaşdırdılar, o həzrət, Əbu Bəkr, Ömər və Osmanın xilafəti dövründə evdə xanəneşin oldu. Lakin olar zəruri ehtiyac duyduqları zaman o həzrətlə məşvərət edirdilər. İmam Əli də belə hallarda nəinki İslam və müsəlmanların məsləhəti əsasında, hətta bütün bəşər cəmiyyətlərinin, xüsusilə müstəzəflərin və məzlumların mənafeyi və məsləhətinə uyğun olaraq öz nəzərini elan edirdi.

Bəzi müharibələrdə, o cümlədən İran və Roma ilə aparılan müharibədə onlar Əli (əleyhis-salam)-dan məşvərət istədilər. Əlbəttə, həzrətin özü müharibədə iştirak etməmişdi.

Məsələn, İranın fəthində qeyd olunur ki, Ömər ibni Xəttab iranlı qüvvələrinin böyük bir qrupunun hücum üçün hazırlaşdığını başa düşəndə məscidə gəldi və hamını dəvət edərək onlardan nəzər istədi. Təlhə dedi: – Sən özün müharibə cəbhəsinə get ki, səni orada görməklə müsəlmanların ruhiyyələri güclənsin və canfəşanlıqla müharibə etsinlər!

Osman dedi: – Şam, Yəmən, Mədinə və Məkkə əhalisinin hamısını hərəkət etdir və müharibə cəbhəsinə get ki, müsəlmanlar səni öz aralarında görsünlər, bu qədər qüvvə ilə meydana gəldiyini görməklə ruhiyyələri güclənsin.

Osman bunu deyib oturdu, ondan sonra heç kəs ayağa qalxmadı. Ömər ibni Xəttab yenidən dedi: – Ey müsəlmanlar! Nəzər verin!

Həzrət Əli (əleyhis-salam) buyurdu: –Şam əhalisini cəbhəyə göndərməyin düzgün deyildir. Çünki belə olan halda romalılar qərbdən hücuma keçərək onların arvad-uşaqlarını qılıncdan keçirər. Yəmən əhalisini də hərəkət etdirmə, çünki Həbəşistan oradan hücum edərək Yəmən əhalisini kütləvi şəkildə qırar, qarət edər. Əgər Məkkə-Mədinə əhalisini şəhərdən çıxartsan, ətrafdakı çöl ərəbləri hücuma keçərək bu iki şəhəri işğal və qarət edər. Sən özün də getmə; əksinə Bəsrəyə məktub yaz və onlardan bir çoxunu müsəlmanların köməyinə göndər.

Ömər ibni Xəttab bu nəzəri bəyənərək dedi: – Düzgün nəzər budur və ona uyğun əməl etməliyəm![1]

Həzrət Əli (əleyhis-salam) da öz sözlərində Ömərə bu mühüm məsələni başa salmaq istəyir ki, biz Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in dövründə qoşunun sayının çoxluğu ilə müharibə etmirdik; əksinə biz Allahdan kömək istəyirdik. Sən də müsəlmanların qüvvəsinin az olmasından qorxu hissi keçirməməlisən.

O həzrət özünün bu aqilanə tədbiri ilə həm Şam, Yəmən, Məkkə və Mədinə müsəlmanlarını təhlükədən xilas etdi, həm də İran əhalisini qırğından qurtardı. Çünki əgər romalılar hücum etsəydi, müsəlmanların arvad-uşaqlarını qətlə yetirəcəkdilər. Əgər Həbəşistan hücuma keçsəydi, yəmənlilərin ailələri qətlə yetiriləcəkdi. Əgər Mədinə və Məkkənin ətrafında olan ərəblər hücuma keçsəydi, şəhərdə qalan əhalinin hamısını qətlə yetirəcəkdilər. Digər tərəfdən, əgər İrana doğru bu qədər döyüşçü göndərsəydilər, bircə Allah bilirdi ki, İran əhalisinin başına necə bəlalar gələrdi. Çünki bu zaman İran hökuməti (axırıncı sasani şahı olan üçüncü Yezdəgerdin dövründə) həddindən artıq zəifləmişdi və dağılma ərəfəsində idi.[2] Müsəlmanlar az bir qüvvə ilə onu məhv edə bilərdilər. Müsəlman qüvvələrindən az bir qrupu da onu aradan apara bilərdi. Əgər İran cəbhəsindəki qüvvələrin yerinə on qat artıqlaması ilə qüvvə gəlsəydi iranlıların tələfatı bir neçə qat artıq olacaqdı.

Buna əsasən, Əli (əleyhis-salam) bütün dünya əhalisi üçün, hətta qeyri-müsəlman və kafirlər üçün belə, xeyirxah və ürəyi yananlıq göstərən məsum imam ünvanı ilə elə bir iş gördü ki, bu müharibə ən az tələfatla və ən az təhlükə ilə sona çatdı.

Qeyd olunanlardan məlum olur ki, müsəlmanların hücumu zamanı İran mədəniyyəti həqiqətdə dağılıb məhv olma ərəfəsində idi. İslamın gəlişi ilə bu mədəniyyət yenidən canlandı və öz həyatını davam etdirdi. Bu da İmam Əli (əleyhis-salam)-ın şəfqətli məşvərətləri və gözəl tədbiri olmadan mümkün deyildi.

Roma imperatorluğu da İslamın düşmənlərindən biri olduğuna görə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in dövründə həmişə o həzrətin fikrini özünə məşğul etmişdi. Buna görə də yeddinci hicri ilində Peyğəmbər Cəfər ibni Əbi Talibin rəhbərliyi ilə bir ordu bölməsini romalılarla müharibəyə göndərmişdi. Bu müharibədə Cəfər bir dəstə müsəlmanla şəhadətə çatmışdı.

Hicrətin 9-cu ilində Peyğəmbəri-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) təchizatlı bir ordu ilə Təbuka doğru hərəkət etdi, lakin Roma ordusu ilə çarpışma baş vermədən Mədinəyə qayıtdı. O həzrət şərif ömrünün axır günlərində Üsamənin rəhbərliyi ilə bir ordunu məmur etmişdi ki, romalılarla müharibəyə getsin. İslam ordusu hərəkət etməzdən qabaq Peyğəmbər dünyadan getdi və bu məmuriyyət yarımçıq qaldı.

Əbu Bəkr Mədinədə öz hakimiyyətini möhkəmlətdikdən sonra bu barədə  səhabələrlə məşvərət etdi. Onlar müxtəlif nəzərlər verdilər və xəlifə onları qəbul etmədi. Nəhayət bu barədə Əli (əleyhis-salam)-la məşvərət etdi. Həzrət Əli onu Peyğəmbərin göstərişinin icrasına təşviq edərək müjdə verdi ki, romalılarla müharibədə qələbə qazanacaqlar. Xəlifə həzrət Əlinin təşviqindən xoşhal olub dedi: “Gözəl fal vurdun (müjdə verdin)  və bizə gözəl müjdə verdin!”[3]

Beytul-Müqəddəsin fəthində də ikinci xəlifə İmam ilə məşvərət edən zaman həzrət onu bu müharibəyə təşviq etmişdi.[4]

Sair müharibələrdə və qoşun yeridilməsi zamanı əgər o həzrətlə məşvərət edilsəydi, tam dərrakə və düşüncə ilə məsələnin bütün yönlərini araşdırır, islamın və müsəlmanların, hətta gələcək nəsillərin belə, məsləhətini nəzərə almaqla rəy verirdi. Misal üçün, İslam qüvvələrinin İraq ərazilərinə irəliləməsi zamanı bir dəstə adam Ömərə təklif etdi ki, bu məhsuldar əraziləri müsəlmanların arasında bölüşdürsün və onların şəxsi əmlakı etsin. Ömər  bu məsələ barəsində imam Əli (əleyhis-salam)-la məşvərət etdikdə həzrət buyurdu: “Bu ərazilərin hazırkı müsəlman nəsli arasında bölüşdürülməsinin gələcək nəsillər üçün heç bir faydası yoxdur.”[5]

Bu barədə bir neçə məsələni xatırlatmaq yerinə düşərdi:

1. İslam ideologiyasına, qayda-qanunlarına, bu dinin möhtəvasına diqqət yetirməklə (onda cihad, müdafiə, əmr be məruf, nəhy əz münkər, ədalət, məzlumlara kömək, zalımların zülmünü dəf etmək və s. vardır), eləcə də məsum imamların və Peyğəmbərin adət-ənənəsini və davranışını mülahizə etməklə belə nəticəyə çatmaq olar ki, islamın yayılması, tərəqqi yolu üzərindəki maneələrin aradan qaldırılması üçün aparılan müdafiə cihadı müəyyən mənada, özü də müəyyən qayda-qanunlar çərçivəsində qəbul olunur. İslamın qəbul etdiyi müharibələr ölkə sərhədinin genişləndirilməsi və padşahların fəthləri qəbilindən deyil, əksinə zülm altında olan insanları xilas etmək üçün azadlıq mübarizəsi sayılır. Peyğəmbəri-Əkrəmin şuarı “xilaskarlıq, azadlıq və bəşəriyyətin azadlığı” idi (“La ilahə illəllah” deyin, xilas olun). O həzrət daim çalışırdı ki, camaatı mədəni-maarif tədbirləri ilə düz yola hidayət etsin. Peyğəmbərin apardığı müharibələr yalnız maneələrin aradan qaldırılması məqsədi güdürdü. Düşmənləri o həzrətin qurucu fəaliyyətləri yolu üzərində çoxlu maneələr icad edirdilər. Əgər o, öz yolu üzərində mövcud olan maneələri aradan qaldırmasaydı, özünün yüksək hədəflərinə nail ola bilməzdi. Bu hədəflər bütün bəşəriyyətin azadlığı və hidayətindən ibarətdir. Peyğəmbər məcbur qalaraq cihad və müdafiə strategiyasından istifadə edirdi ki, insanların ruhi inkişafı, mənəvi təkamülü yolu üzərində mövcud olan maneələr aradan qaldırılsın, insanlar səadətə və xilaskarlığa nail olsunlar. Həqiqətdə İslam yalnız üç halda hərbi qüdrətdən istifadə etməyə icazə verir:

1. Şirk və bütpərəstliyin əsər-əlamətlərinin və tör-töküntülərinin məhv edilməsi üçün;

Çünki İslam nəzərindən şirk və bütpərəstlik inhiraf, ruhi xəstəlik və xurafatdır. Buna görə də Peyğəmbər ilk növbədə tövhidə dəvət yolu üzərində olan bütpərəstliyi aradan qaldırır, onlar müqavimət göstərdiyi halda zor və güc işlədirdi.

2. Düşmənlərin məkrli planlarını məhv etmək üçün;

İslam müsəlmanlara hücum edərək onları məhv etmək fikrində onların əleyhinə hərbi qüvvə yeritməklə cihad etmək göstərişi verir.

3. Təbliğdə azadlıq məqsədi.

Çünki hər bir ayının tam azad və məntiqi şəkildə özünü təqdim etməyə haqqı vardır ki, müəyyən şəxslər bu işə mane olarsa, zor və güc işlətməklə öz haqqını əldə etsin.

Əlbəttə, bu üç məqamın hamısını insanların kamla tərəqqi və inkişafını müdafiə çərçivəsində qərar vermək olar.[6]

Həzrət Əli (əleyhis-salam)-ın məşvərət xarakterli nəzəri barəsində bəyan olunanlara diqqət yetirməklə xəlifələrin dövründə baş verən fəthlərin yüz faiz və tam mənada İslam qanunları tərəfindən qeydsiz-şərtsiz şəkildə dəstəklənməsini demək olmaz. Habelə, Həzrət Əli (əleyhis-salam)-ın da xəlifələrin tərəfindən baş verən işlərin hamısı ilə birlikdə bu fəthlərlə müvafiq olmasını demək olmaz. Yəni əgər Peyğəmbər sağ olsaydı, yaxud Həzrət Əli Peyğəmbərdən sonra xilafətə çatsaydı, qəti olaraq bu fəthlər baş verdiyi surətdə baş verməyəcəkdi.

Başqa sözlə desək, Əli (əleyhis-salam)-ın hakimiyyətdə olmaması nəticəsində İslam sərhədlərini heç bir proqram olmadan genişləndirmək çoxlu inhirafa və əyintiyə səbəb olmuşdu ki, qəti şəkildə həzrət Əli (əleyhis-salam)-ın proqramları ilə müvafiq deyildi. Burada bu inhiraflardan bəzilərini qeyd edirik və müfəssəl bəhsi başqa bir vaxta həvalə edirik:

a) Cəmiyyətdə bir təbəqə vücuda gəlmişdi ki, İslama maraq göstərir, bu dinə qəlbən iman gətirib inanırdılar. Amma islamın yalnız zahirini tanıyırdılar və onun ruhu və məğzi ilə tanış deyildilər. Onlar nə qədər çalışsaydılar da, misal üçün, yalnız namaza təkid edirdilər, nə mərifət əldə edir, nə də İslamın əsil hədəfləri ilə tanış olurdular.

b) İslami ədalətdən uzaqlaşmaq və ayrı-seçkiliyin rəvac verilməsi.

Misal üçün, qeyri-ərəblər (onlara məvali deyilirdi) İraqda ikinci dərəcəli vətəndaş kimi tanınırdı. Buna görə də ilk əvvəldən çox ağır və məşəqqətli işlərə göndərilirdi, o cümlədən, bazarın tənzim edilməsi, bina tikilməsi, yollarının təmir edilməsi və s. onlara həvalə edilirdi.

İkinci xəlifənin dövründə əcəmləri Peyğəmbər şəhərinə (Mədinəyə) buraxmırdılar. Bu iş onların zahirdə ərəblərlə qaynayıb-qarışmasının və iranlıların İslam mərkəzinə nüfuz etməsinin qarşısını almaq üçün baş verirdi.

İbni Cərih yazır: İkinci xəlifə təvafda gördü ki, iki nəfər fars dilində danışır. Onlara dedi: “Ərəbcə danışın! Çünki bir kəs fars dilini öyrənərsə mürüvvəti aradan gedər!” Xəlifənin qoyduğu bu qanun əsasında ərəblərə icazə verilirdi ki, əcəmlərdən arvad alsınlar, lakin onlara ərəb qızı vermirdilər.

Bu üslubun ardınca əməvilərin dövründə xəlifələrin əcəm arvadlarından olan övladlarının xilafətə keçmək haqqı yox idi. Dövrün xəlifəsi Həccac İraqda demişdi: “Heç bir əcəm Kufədə imam camaat olmamalıdır!” O hətta məvalini zorla müharibə meydanına göndərirdi. Yaxud məvali adətən müharibələrdə iştirak edirdilər Qənimətləri bölüşdürən zaman onlar ərəblərdən az pay alırdılar. Daha qüssəli məsələ budur ki, beytul-maldan hədiyyə ünvanı ilə camaata verilən şeylərdə məvalinin heç bir payı yox idi.[7]

Əlbəttə, bu məsələ nəticəsində müsəlmanlar həqiqi İslamdan aralanmağa başladı. Onlar güman edirdilər ki, İslam onların gördüyü və eşitdiklərindən ibarətdir.

Buna görə də fəthlərdən sonra fəth olunmuş ölkələrdə qiyamlar başlandı. Buna görə də Əli (əleyhis-salam) məcbur olaraq bir ordunu Qəzvinə, iki ordunu Xorasana göndərdi və Xorasan şəhərləri, o cümlədən Nişapur yenidən fəth olundu.[8]

Son məsələ budur ki, Həzrət Əli (əleyhis-salam)-ın qısa müddətli xilafəti dövründə əsas və ümdə hədəfi Peyğəmbərdən sonra o həzrətin ümmətində baş verən inhirafları və əyintiləri düzəltmək idi.



[1] Bax: “İrşad”, Şeyx Mufid, səh. 407 (ərəbcə), “Alul-beyt” müəssisəsinin çapı, 1313, "Nəhcul-bəlağə", Əbdühün şərhi, xütbə 144; “Tarixi Təbəri”, 4-cü cild, səh. 237-238; “Tarixi Kamil”, 3-cü cild, səh. “Tarixu İbni Kəsir”, 7-ci cild, səh. 107; “Biharul-ənvar”, 9-cu cild, səh. 501, Kompani çapı və s.

[2] “Sasanilər dövründə İran və ərəblərin tarixi”, Teodor Nuled, doktor Abbas Zəryabın tərcüməsi (səh. 418 ).

Doktor Əbdül-Hüseyn Zərrinkub bu barədə yazır: “Sasani dövləti ərəblərin vasitəsi ilə süqut etdi və ərəblər onlara qələbə çaldı. Lakin bu qələbə ərəblərin qüdrətli olduğuna görə deyil, sasani dövlətinin zəifliyinə və dağılma ərəfəsində olduğuna görə idi. Ümumiyyətlə, ərəblərin hücum etdiyi dövrdə İran artıq dağılma ərəfəsində idi. Sasani dövləti ö dövrdə həzrət Süleyman (əleyhis-salam)-ın əsaya söykənmiş cəsədi kimi idi; qurdlar əsanı içindən yeyəndən sonra sındı və cəsədi yerə düşdü. Bu dövrdə sasani dövləti zəifləmişdi və fəsad ölkənin hər bir yerini bürümüşdü. Sasani dövləti zillətə üz qoymuşdu. “İslamdan sonra İranın tarixi”, ikinci çap, səh. 57

Böyük mütəfəkkir və filosof ustad Mütəhhəri “İslam və İranın qarşılıqdı xidmətləri” adlı kitabında iranlıların məğlubiyyəti ilə əlaqədar dəqiq məqamları bəyan edərək yazır: “O dövrdə İran bütün iğtişaşlarla birlikdə, hərbi cəhətdən çox qüvvəli idi. Ö dövrdə dünyaya iki böyük hegemon dövlət – İran və Roma hakim idi. İranın o dövrdəki əhalisi təqribən yüz qırx milyon nəfər təxmin edilmişdir ki, onların saysız-hesabsız miqdarda əsgəri var idi. İranlılarla müharibədə müsəlman əsgərlərin sayları altmış min nəfərə çatmırdı. Əgər iranlılar geri otursaydılar, İslam əsgərlərinin bu kiçik sayı İran əhalisi arasında iti-batardı. Amma bununla belə, sasani hökuməti həmin azsaylı qrupun vasitəsi ilə məhv edildi.”

Şəhid Mütəhhəri davamında yazır: “Həqiqət bundan ibarətdir ki, Sasani hökumətinin məğlubiyyətinin ən mühüm amilini əhalinin hökumətdən və dövlətin hazırkı vəziyyətindən narazı olmasında və o dövrdə zülmkar adət-ənənələrdə axtarmaq lazımdır. Şərq-qərb tarixçilərinin nəzərində danılmaz bir məsəlidir ki, o dövrün dini-ictimai vəziyyəti və dövlət strukturu o qədər korlanmışdı ki, təqribən bütün əhali ondan narazı idi. Zərdüşt dini İranda məbədçilərin əli ilə o qədər dağıdılmışdı ki, İranın huşyar xalqı səmimi-qəlbdən ona əqidə bağlaya bilməzdi. Əgər o dövrdə İslam da İrana gəlməsəydi, məsihiyyət tədrici olaraq İranı fəth edəcək və zərdüştlüyü aradan aparacaqdı. Buna əsasən, İranda qarışıq və iğtişaşlı dini-ictimai vəziyyət camaatın narazılığına səbəb oldu və iranlıları onların nicatına səbəb olan səmtə sövq edirdi. (“İslam və İranın qarşılıqlı xidmətləri”, Mütəhhəri, Mürtəza, 8-ci çap, Bəhmən, 1359, səh. 77-dən sonra)

[3] Yəqubi, Əhməd, “Tarix”, 2-ci cild, səh. 132; “İmam Əli və rəhbərlər”, Əli Məhəmməd Mircəlili, səh. 168

[4] Sübhani, Cəfər, “Furuği vilayət”, (“Vilayət günəşi” farsca), səh. 285

[5] Yəqubi, Əhməd, “Tarix”, 2-ci cild, səh. 151; “İmam Əli və rəhbərlər”, Əli Məhəmməd Mircəlili, səh. 170

[6] Əlbəttə, qeyd etmək lazımdır ki, ibtidai cihadın qanuni olması məsum imamın izni ilə şərtlənir.

[7] “Tarixi təşəyyö dər İran”, Rəsul Cəfəriyan, 1-ci cild, səh. 11-dən sonra

[8] “Tarixi Təbəri”, 38-ci hicri ilinin hadisələri

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Peyğəmbərin besəti və meracı bir gündə (rəcəbin 27-də) baş vermişdirmi?
    8924 تاريخ بزرگان 2012/04/10
    Cavabı bəyan etmək üçün Peyğəmbərin besəti və meracı ilə əlaqədar məsələni təfsir kitablarından araşdırırıq. 1. Besətin tarixi ilə əlaqədar müsəlman alimləri arasında iki nəzəriyyə vardır: Birincisi şiələrin nəzəriyyəsidir. Onlar rəcəb ayının 27-ci gününü Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in besət günü hesab edirlər. İkinci nəzər isə ...
  • Türbət suyunu əldə etmək üçün, su, yağış suyu olmalıdırmı? Ona dua da oxunmalıdır yoxsa lazım deyil? Xahiş edirəm tam izah verin.
    8842 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/02
    Türbət suyunu hazırlamaq üçün, pak və gigiyena suyu kifayətdir.[1] Hərçənd, fərat suyu[2] zəmzəm suyu[3], yaxud neysan ayında[4] olan yağış suyu kimi bəzi suların daha çoxImtiyazları var. yağış suyu da çox vaxt saf və təmiz olduğuna görə, bəlkə adi sulardan daha yaxşı ...
  • Günahdan paklanmanın hansı yolları vardır?
    8738 Əməli əxlaq 2011/06/14
    İnsanın günahlarının bağışlanması yolları çox olmasına baxmayaraq biz onların bəzilərini aşağıda qeyd edirik: 1). Tövbə və Allaha tərəf qayıdış (bəzi şərtlərlə) 2). Günahların bağışlanmasına səbəb olan ən gözəl savabları əldə etmək, yəni yaxşı əməllərə qədəm qoymaq. 3). Kiçik günahların ...
  • İbn Ərəbinin İmam Zaman (ə.c) barəsində baxışı nədən ibarətdir?
    11923 تاريخ بزرگان 2011/09/04
    Mühyəddin İbn Ərəbinin əsərlərini mütaliə etdikdə onun İmam Zaman (ə.c) barəsindəki inancı üzə çıxır. O, "Fütuhati-məkkiyyə" kitabının Həzrət Məhdinin axırzamandakı silahdaş və yavərlərnə həsr etdiyi 366-cı babında belə qeyd edir: “Allahın diri, sağ bir xəlifəsi vardır, o, üzə çıxar. Onun zühuru dünya zülm və sitəmlə ...
  • Pişnamazı tanımadığımız halda camaat namazının hökmü nədir?
    9218 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/06/23
    Pişnamazın şərtlərindən biri ədalətli olmaqdır.[1] Pişnamazın bu ədaləti aşkar olunub isbat edilməlidir.[2] Ədalət batində Allahdan bir növ qorxu hissidir ki, insanın böyük günah iş görməsinin və ya kiçik günahları təkrar etməsinin qarşısını alır. Əgər bir şəxslə oturub-dursaq və ondan ...
  • Niyə dəstəmaz ayəsində “mərafiq (dirsəklər)” kəliməsi cəm halında, ancaq “kəbeyn (Ayağın üzərində yerləşən hər iki bənd,çıxıntı)” kəliməsi ikili cəm halında gəlibdir?
    5734 Təfsir 2019/05/05
    Dəstəmazın necə alənmasının keyfiyyətini bəyan edən dəstəmaz ayəsi olan Maidə sürəsinin 6-cı ayəsində Allah taala buyurur: Ey iman gətirənlər! Namaza durduğunuz zaman üzünüzü və dirsəklərə qədər qollarınızı yuyun! Başınızı və hər iki bəndə (oynağa) qədər ayaqlarınızı məsh edin!...[1] Ayədə gələn kəlimələrin mənası “Mərafiq” dirsəklər ...
  • İrfan elmində xət və nöqtə və s.... hansı mənadadır və “ənə nöqtətu təhtül-ba” (Mən ba hərfinin altındakı nöqtəyəm”- rəvayətinin mənası nədi?
    10843 Nəzəri irfan 2014/05/22
    İrafan elmində qeyb aləmindən bəzi həqiqətləri çatdırmaqdan ötrü ədədlər, hərflər və şəkillərin özünəməxsus ilahi rəmzləri vardır. Nöqtədən məqsəd, allah-Taalanın həqiqi vəhdətidir və bu həqiqi vəhdətin şəkli insan qəlbinin dərinlkilərindən qərar tutmuşdur. Ona görə də kamil insan, varlıq aləminin mərkəzi kimi tanıtdırılmışdır. Allah-taalanın yer üzündə həqiqi vəhdətindəki xəlifəsidir. Əmirəl-mömininin (əleyhissalam) ...
  • Xahiş edirik Şeyx Tusinin siyasi nəzəriyyəsini açıqlayasınız.
    6395 Nizamlar (Qurluşlar) 2011/10/04
    Hər bir dövr və əsrdə özünə məxsus suallar yaranırdı ki, elm sahiblərini vadar edir ki, onlara cavab versinlər və bunlardan biri də şeyx Tusidir ki, bu işin öhdəsindən gəlmişdir. Şeyx Tusinin ümumi olaraq siyasi nəzəriyyəsinin əslini, aşağıdakı mərhələlərdə xülasə etmək olar:
  • Lütfən qadının hicabının necəliyi barəsində hədis yazın.
    8634 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/13
    Nur surəsinin 31- ci ayəsi başqa olmaqla çox sayda hədis və ayələr qadının hicabı barəsində söhbət açmışdır.həmçinin Nur surəsinin 31- ci ayəsində buyurulur: "Mömin qadınlara de ki, gözlərini haram buyrulmuş şeylərdən çəkindirsinlər, namuslarını qorusunlar; öz- özlüyündə görünən (əl- az) istisna olmaqla, zinətlərini göstərməsinlər baş örtüklərini yaxalarına çəksinlər; zinətlərini ərlərindən başqasına ...
  • Təşəhhüd və salam halında hansı əməllər müstəbdir?
    9362 Təşəhhüd və salam 2015/04/19
    Namazın salam və təşəhhüdündə müstəhəb sayılan əməllər aşağıdakılardır: Təvərrük halında oturmaq, Yəni namaz qılan adam sol budu üstə otursun, və sağ ayağının üstünü sol ayağının üzərinə qoysun. Təşəhhüddən sonra desin: “Əlhəmdulillah” ya da desin “Bismillah və billah vəlhəmdu lillahı və xəyrul əsmai ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164891 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164578 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119934 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114047 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111311 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94296 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54955 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54848 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46401 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45974 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...