Ətraflı axtarış
Baxanların
6549
İnternetə qoyma tarixi: 2011/05/05
Sualın xülasəsi
Allah- Taalanın şəxsiyyəti varmı?
Sual
Allah taalanın şəxsiyyəti varmı? Bu mənim nəzərimə belədir ki, Allah taalanın şəxsiyyəti yoxdur. Amma əgər ona bir şəxs kimi baxmasaq necə ondan bağışlanmaq diləyə bilərik? Ya ondan elm tələb edə bilərik?
Qısa cavab

İslam dini xristianlığın əksinə olaraq Allah taalanı insan kimi təsəvvür etmir və etməyi də qadağan edir. Həmçinin Allah taalanı insan formasında (qiyafəsində) deyil, əksinə bənzəri olmayan nəhsayətsiz (sonsuz) vücud olaraq tanıtdırır. Bu cəhətdən də Allah taala insanla müqayisə olunmur; insanda olan sifətlərin heç biri onda axtarılmır və ya insanda olan sifətlərin heç biri onda müqayisə olunmur. Çünki, Allah taalanın təşəxxösü (varlığı) onun nəhayətsiz olmağı deməkdir. Allahın özünə olan elmi də bu qəbildəndir. Insanların etdikləri ibadətin Allahın şəxsiyyətinin nəhayətsiz olmasını da məhdudlaşdırmır.

Ətreaflı cavab

Sualı verən şəxsin bəyanından belə aydın olur ki, O, xristianlıq inancına əsasən bu sualı vermişdir. Çünki, xristianlıq təlimləri Allahı "God" yəni Allah, "Personal" yəni şəxsiyyət kimi qələmə vermişdir. Bu dində Allah taala insan qiyafəsində tanıtdırılmışdır. Bu səbəbdən də təşəxxös sözünü Allaha qiyafə və ya şəxsiyyət ünvanında bəyan etmişdir. Həmçinin bunu da başa düşə bilməmişdir ki, necə olur ki, Allahın təşəxxösü olur, amma bu onu məhdudlaşdırmır?

İslam dini sxolostikası baxımından Allah taalanın təşəxxösü vardır. Amma bu onu nə insan qiyafəsinə salmır nə də onun məhdudlaşmasına səbəb olur. Əsinə Onun vücudu müstəqil və bənzərsizdir.

Əgər Allaha taala insanla müqayisə olunarsa bu halda analoqlu nəticələr almaq mümkün olar. Amma bir halda ki, Allah eşidəndir, görəndir, hiss edəndir və bu kimi sifətlərin insanda da olmağına baxmayaraq insandan kamil surətdə fərqlənir. Ən azından insan bu sifətlərə vasitə ilə yiyələnir. Yəni gözlə görür, qualqla eşidir. Bir halda ki, Allah taala vasitəsiz və nəhayətsiz görür və eşidir.

Bu səbəbdən də deyə bilərik ki, Allahın təşəxxösü məhdud deyil və onun təşəxxösü elə nəhayətsiz olmağı deməkdir.[1]

Allahın özünə olan elmi də onun zatının nəhayətsizliyindən xəbər verir.

İnsanın dualarının da Allah dərgahında qəbul olunması üçün Allah taalanın məhdud olmasına ehtiyac yoxdur. İnsan nə qədər də Allah barəsində elmə yiyələnsə, yenə də onun dərkində acizdir. Çünki, məhdud olan naməhdud bir şeyi təsvir edə bilməz.[2] Amma özü başa düşdüyü qədər onu tanıya və ibadət edə bilər.[3]

mərufun inde kulli cahil”[4] Yəni Allah taala olduqca aşkardır. Amma yaranmişlar onu tanımaqda acizdirlər. Allah taala nəhayəti olmayan dəryadır və yaranmışlar öz qabiliyyətlərinə uyğun bu dəryadan istifadə edə bilirlər.

Ayrı bir tərəfdən isə bütün yaranmışlar ondan ehtiyaclı olduqları üçün öz niyaz əllərini ona tərəf uzatmışdılar.[5]

Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “İlahi mən səni lazım qədər tanıya bilmədim”[6] “İlahi mən sənə layiqincə ibadət edə bilmədim”[7]

Çünki, ona layiqincə ibadət etmək üçün onu layiqincə tanımaq lazımdır, bu da mümkün deyildir. Çünki, yaranmışlar məhduddırlar. Məhdud və sonu olan varlıq sonsuz varlığı necə tanıya bilər?

Baxmayaraq ki, Allah taalanın mahiyyəti yoxdur və onu nam- nişanla təsəvvür etmək mümkün deyildir. Amma təcəlla məqamında onu anmaq mümkündür. Çünki, O, təcəlla və zühur məqamında adlara və sifətlərə bölünür.[8] İnsanlar da öz zəka və elm mərtəbələrnə əsasən onu qavrayır və dərk edərək ibadət edirlər. Deməli təşəxxösün ibadətdə heç bir aidiyyatı yoxdur və təşəxxös də deyəndə İlahinin nəhayətsiz olması nəzərdə tutulur.



[1] - Bax Əllamə təbatəbai, nəhayətul hikmət, şərhi Məhəmməd Mehdi Mömin, cild 1, səh 159

[2] - Cavadi Amoli, Əbdullah, təhrir- təmhid kitabı səh 18

[3] - Yenədə ora səh 19

[4] - Şeyx Səduq, Tovhid, bab tovhid və nəfy təşbih hədis – 15

[5] - Təhrir təmhid, Cavad Amoli səh 21, fatir surəsi ayə 15

«"یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید"»

[6] - Miratul Uqul cild 8, s 146.

[7] - Yenədə ora

[8] - Bax: təmhidul qəvaid, səh 62-64 

Həkim Səbzvari Əsfarın traktatında buyurur:

«أن للحق تعالى بعد تجلیه الذاتی على ذاته بذاته تجلیا على أسمائه و صفاته و لوازمها و تجلیا على ذوات الأشیاء. أما الأول فکما أن له مقاما أحدیا و هو مرتبة نفس الذات و الهویة المطلقة کذلک له مقام واحدی و هو مرتبة الذات المستجمعة لجمیع الأسماء الحسنى و الصفات العلیا مستتبعة للأعیان الثابتة للماهیات الممکنة بحیث لو جاز إطلاق الماهیة على تلک المعانی المعقولة أعنی مفاهیم الأسماء و الصفات لکانت الأعیان لوازم الماهیات و هی فی هذه المرتبة لا مجعولة بلا مجعولیة الذات موجودة بوجود الذات لا بوجود آخر أما تجلی الثانی فهو تجلیه فی مرتبة کن على ذوات الأشیاء و هذا لتجلی یسمى بالفیض المقدس کما أن الأول و هو تجلیه فی أسمائه و صفاته یسمى بالفیض الأقدس و هذا هو الرحمة الصفتیة التی وسعت شیئیة مفاهیم الصفات کما أن الفیض المقدس هو الرحمة الفعلیة التی وسعت شیئیة الماهیات»

Əsfar, cild 8, səh 3

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Вилајәти-фәгиһин шәраити нәдир?
    7847 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Исламда рәһбәрлијин әсаслары бунлардан ибарәтдир: фәгиһлик, әдаләт вә ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк гүдрәти. Иран Ислам Республикаснын конститусијасынын 109-ҹу маддәсиндә бу үч шәртә ишарә олунуб.Рәһбәрин шәраит вә сифәтләри:
  • Müsəlmanların tarixi nə vaxtdan başlanmışdır?
    6591 تاريخ کلام 2012/04/09
    Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in besətindən sonra, habelə islamın coğrafi sərhədləri Ərəbistan yarımadasının bir hissəsində olduğu zaman və müsəlmanların əlaqələrinin cüzi və mühüm ümumi hadisələrin az olduğuna görə bir müddət zamanı bilmək üçün tarixin başlanğıcının və hadisələrin baş vermə zamanının müqayisə olmaması heç bir problem yaratmırdı. İkinci ...
  • Quran və rəvayətlərdə həzrət Xızır (ə) barəsində bəhs olunmuşdurmu?
    24494 تاريخ بزرگان 2011/11/21
    Qurani- kərimdə bir başa olaraq həzrət Xəzər (ə)- ın adı gəlməmişdir bəlkə bu ünvanla: " عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً" [i] ki, onun elm və bəndəlik məqamını açıqlayır və Musa ibni İmranın müəllimi olaraq ondan yad edilmişdir. Bir çox rəvayətlərdə böyük ...
  • Tükümün tökülməsinə görə, yapşqanla başıma parik qoymağa məcbur olmuşam. Mənim dəstəmaz və qüslümün hökmü nədir?
    5355 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Həzrət Ayətullah əl- uzma Hadəvi Tehrani (damət bərəkatuh)- nin cavabı belədir: Əkilmiş tük, təbii inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tük, təbii və inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tükü hökmündədir. Əkilmiş tük, inkişafsız təbii ya süni liflər ...
  • Qədr gecəsində oyaq qalmağın fəlsəfəsi nədən ibarətdir?
    6633 شهادت امام علی ع 2014/05/18
    Qədr gecəsi, Qurani-Kərimdə məqamına təkid olunmuş ən mühüm zamanlardan biridir və bu gecənin mənəvi məqamı haqqında çox hədislər vardır. Qədr surəsində belə bir xüsusi məqamın səbəbinə o cümlədən, Quranın[1] və mələklərin[2] nazil olması işarə olunur. Quran-Kərimdə bu gecə başdan-başa mənəviyyətlə dolu ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7127 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...
  • Əgər behişt nemətləri yorucu və bezdirici deyilsə, onda behişt əhli bir ləzzətdən necə əl çəkərək başqası ilə məşğul olurlar?
    5630 Qədim kəlam 2012/06/23
    Belə nəzərə çarpır ki, bu sualın mənşəyi bir növ bu dünyanın xüsusiyyətlərini axirət məsələləri ilə müqayisə etmək və dünyanın nöqsan, eyib, xəstəlik, ölüm, süstlük, xoşagəlməz hadisələr və s. xüsusiyyətlərini meyar qərar verməkdir, halbuki Quran və rəvayətlərə əsasən axirət aləminin xüsusiyyətləri bu dünya ilə uyğun gəlmir.
  • Fiqhi hökmlərin fəlsəfəsi haqqında sual etmək olarmı?
    7648 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2015/08/01
    Bu sualın cavabı aşağadakı mövzuda cavablınır; 1.İlahi hökmlərin həmişə məsləhətlər və fəsadları nəzərə almaqla olduğuna görə heç vaxt hansısa hökm heç bir səbəb olmadan halal və ya haram və vacib ola bilməz. Heç də belə deiyl ki, ilahi hökmlər heç bir meyar və hikmət olmadan bəşəriyyətə gəlmiş ...
  • Rəvayət vardır ki, Allah- Taala Fatimənin paklığına xatir onun övladlarını cəhənnəmə aparmaz. Xahiş edirik onu təhlil edin.
    6043 Hədis elmləri 2012/01/08
    Bu rəvayət şiə və Əhli- sünnə kitablarında vardır və onu nəql edən ravilərin və mənbələrin çoxluğu ona etimad etməyə dəlildir.Amma bu qeyri- müəyyənlik həmişə olubdur ki, bu hədisin genişliyi və əhatə dairəsi hara kimidir? Başqa rəvayətlərə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, ancaq həzrət Zəhranın (s.ə.) vasitəsiz övladları o ...
  • Kimlər cənnətə daxil olacaq?
    12008 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bir çox Quan ayələrində tədqiqat aparıldığı zaman, bu nəticəni əldə etmək olur ki, cənnət Allahın insanlara verdiyi bir vədədir. Cənnət o insanlara nəsib olur ki, "müttəqi" "mömin" Allahın və onun rəsulunun göstərişlərini tamamlaya yerinə yetirsin. Bu cür insan səadətə çatmış və xoşbəxt insandır. Allahın və həzrət rəsul əkrəmin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163757 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158583 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118631 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111664 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104931 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54038 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48841 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44789 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44212 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...