Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in bu cümləsi “qələm-kağız” adı ilə məşhur olan hədisin bir hissəsidir. Bu, müxtəlif sənədlərlə sünnü və şiə kitablarında qeyd olunmuşdur. Bu hadisəsini Buxari öz kitabında altı dəfə və Müslim üç dəfə öz kitabında nəql etmişdir. Burada həmin hədisin mətnini “Səhihi Buxari”dən müxtəlif sənədlərlə nəql edirik:

1 . حدثنا قَبِیصَةُ حدثنا بن عُیَیْنَةَ عن سُلَیْمَانَ الْأَحْوَلِ عن سَعِیدِ بن جُبَیْرٍ عن بن عَبَّاسٍ رضی الله عنهما أَنَّهُ قال یَوْمُ الْخَمِیسِ وما یَوْمُ الْخَمِیسِ ثُمَّ بَکَى حتى خَضَبَ دَمْعُهُ الْحَصْبَاءَ فقال اشْتَدَّ بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم وَجَعُهُ یوم الْخَمِیسِ فقال ائْتُونِی بِکِتَابٍ أَکْتُبْ لَکُمْ کِتَابًا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدَهُ أَبَدًا فَتَنَازَعُوا ولا یَنْبَغِی عِنْدَ نَبِیٍّ تَنَازُعٌ فَقَالُوا هَجَرَ رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم قال دَعُونِی فَالَّذِی أنا فیه خَیْر مِمَّا تدعوننی إلیه

1. Qəbizət, İbni Üyeynədən, o da Süleyman Əhvəldən, o da Səid ibni Cübeyrdən, o da İbni Abbasdan (rəziyəllahu ənhuma) belə nəql edir: “Cümə axşamı, necə də pis bir gün idi o cümə axşamı!.. (Sonra o qədər ağladı ki, onun göz yaşları yeri islatdı.) Sonra dedi: Cümə axşamı Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-in ağrıları şiddətləndikdə buyurdu: “Mənim üçün bir kağız (və qələm) gətirin, sizin üçün elə bir kitab (vəsiyyət) yazım ki, məndən sonra heç vaxt yolunuzu azmayasınız.” Bu zaman dava-dalaşa və mübahisəyə başladılar, halbuki heç bir peyğəmbərin hüzurunda mübahisə, dava-dalaş rəva deyilir. Sonra dedilər: “Peyğəmbər (bu sözlə) sayaqlayır!” Həzrət buyurdu: “Məndən əl çəkin (məni boşlayın)! Mənim hazırkı vəziyyətim sizin dediyiniz şeylərdən daha yaxşıdır!” [1]

2. حدثنا قُتَیْبَةُ حدثنا سُفْیَانُ عن سُلَیْمَانَ الْأَحْوَلِ عن سَعِیدِ بن جُبَیْرٍ قال قال بن عَبَّاسٍ یَوْمُ الْخَمِیسِ وما یَوْمُ الْخَمِیسِ اشْتَدَّ بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم وَجَعُهُ فقال ائْتُونِی أَکْتُبْ لَکُمْ کِتَابًا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدَهُ أَبَدًا فَتَنَازَعُوا ولا یَنْبَغِی عِنْدَ نَبِیٍّ تَنَازُعٌ فَقَالُوا ما شَأْنُهُ أَهَجَرَ اسْتَفْهِمُوهُ فَذَهَبُوا یَرُدُّونَ علیه فقال دَعُونِی فَالَّذِی أنا فیه خَیْرٌ مِمَّا تدعوننی إلیه

2. Qüteybə, Süfyandan, o da Süleyman Əhvəldən, o da Səid ibni Cübeyrdən nəql edir ki, İbni Abbas dedi: “Cümə axşamı, necə də pis bir gün idi o cümə axşamı!.. Cümə axşamı Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-in ağrıları şiddətləndikdə buyurdu: “Mənim üçün bir kağız (və qələm) gətirin, sizin üçün elə bir kitab (vəsiyyət) yazım ki, məndən sonra heç vaxt yolunuzu azmayasınız.” Bu zaman dava-dalaşa və mübahisəyə başladılar, halbuki heç bir peyğəmbərin hüzurunda mübahisə, dava-dalaş rəva deyilir. Sonra dedilər: “Ona nə olub?! Sayaqlayırmı?! Ondan soruşun!” Ona etiraz etməyə başladıqda həzrət buyurdu: “Məndən əl çəkin (məni boşlayın)! Mənim hazırkı vəziyyətim sizin dediyiniz şeylərdən daha yaxşıdır!” [2]

3. حدثنا إِبْرَاهِیمُ بن مُوسَى حدثنا هِشَامٌ عن مَعْمَرٍ وحدثنی عبد اللَّهِ بن مُحَمَّدٍ حدثنا عبد الرَّزَّاقِ أخبرنا مَعْمَرٌ عن الزُّهْرِیِّ عن عُبَیْدِ اللَّهِ بن عبد اللَّهِ عن بن عَبَّاسٍ رضی الله عنهما قال لَمَّا حُضِرَ رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم و فی الْبَیْتِ رِجَالٌ فِیهِمْ عُمَرُ بن الْخَطَّابِ قال النبی صلى الله علیه وسلم هَلُمَّ أَکْتُبْ لَکُمْ کِتَابًا لَا تَضِلُّوا بَعْدَهُ فقال عُمَرُ إِنَّ النبی صلى الله علیه وسلم قد غَلَبَ علیه الْوَجَعُ وَعِنْدَکُمْ الْقُرْآنُ حَسْبُنَا کِتَابُ اللَّهِ فَاخْتَلَفَ أَهْلُ الْبَیْتِ فَاخْتَصَمُوا منهم من یقول قَرِّبُوا یَکْتُبْ لَکُمْ النبی صلى الله علیه وسلم کِتَابًا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدَهُ وَمِنْهُمْ من یقول ما قال عُمَرُ فلما أَکْثَرُوا اللَّغْوَ وَالِاخْتِلَافَ عِنْدَ النبی صلى الله علیه وسلم قال رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم قُومُوا قال عُبَیْدُ اللَّهِ فَکَانَ بن عَبَّاسٍ یقول إِنَّ الرَّزِیَّةَ کُلَّ الرَّزِیَّةِ ما حَالَ بین رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم وَبَیْنَ أَنْ یَکْتُبَ لهم ذلک الْکِتَابَ من اخْتِلَافِهِمْ وَلَغَطِهِمْ

3. İbrahim ibni Musa, Hişamdan, o da Mə’mərdən, o da Əbdullah ibni Məhəmməddən, o da Əbdur-Rəzzaqdan, o da Mə’mərdən, o da Zuhəridən, o da Übeydullah ibni Əbdullahdan, o da İbni Abbasdan (rəziyəllahu ənhuma) nəql edir ki, Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm) dünyadan köçmək ərəfəsində olarkən bir dəstə adam o həzrətin evində idi və onun ətrafını tutmuşdu, o cümlədən Ömər ibni Xəttab da o həzrətin evində idi. Həzrət buyurdu: “Gəlin sizin üçün elə bir şey (vəsiyyət) yazım ki, onun bərəkəti ilə heç vaxt məndən sonra yolunuzu azmayasınız” Ömər dedi: “Həqiqətən ağrılar Peyğəmbərə qələbə çalmışdır (nəuzu billah, sayaqlayır)! Allahın Kitabı bizim əlimizdədir və Allahın Kitabı bizə kifayətdir (vəsiyyətə ehtiyac yoxdur)!” Orada olanların arasında səs-küy, dava-dalaş və ixtilaf yarandı. Bəziləri dedilər: “Gətirin həzrət yazsın və heç vaxt yolunuzu azmayasınız.” Bəziləri də Ömərin sözünü təsdiqlədilər. Həzrətin hüzurunda ixtilaf, əbəs sözlər və səs-küy çoxalanda həzrət buyurdu: “Mənim yanımdan qalxın (və çölə çıxın)!” Übeydullah dedi: “İbni Abbas bu hadisədən sonra həmişə deyərdi: “Bütün müsibət o idi ki, Peyğəmbərin istədiyi şeyləri yazmağa qoymadılar, ta ki, o həzrətdən sonra ixtilafa düşməsinlər və yollarını azmasınlar...” [3]

Bəzi müsəlmanların o həzrətin hüzurunda və ona qarşı nəinki itaətsizlik, üstəlik son dərəcə hörmətsizlik sayılan bu hərəkəti ilə Peyğəmbər üçün çox narahatçılıq yarandı. O həzrət də özündən münasib əksül-əməl (reaksiya) göstərməli idi. Yuxarıdakı rəvayətlərə uyğun olaraq o həzrətin iki cür əksül-əməli qeyd olunur:

1. “Mənim yanımdan qalxın (uzaqlaşın), çünki mənim yanımda mübahisə aparmaq rəva deyildir” [4]

Bu rəvayət onların təhqiramiz sözlərindən və yersiz ixtilaflarından Peyğəmbərin nə qədər narahat olduğunu aydınlaşdırır.

2. Mübahisələr qızışıb şiddətlənən zaman o həzrətə qarşı çox çirkin və nalayiq sözlər dedilər. Həzrət buyurdu: “Məni öz halıma boşlayın! Çünki mənim olduğum bu vəziyyət məni dəvət etdiyiniz şeylərdən çox yaxşıdır.” [5]

Hər iki halda Peyğəmbərin sözünün mənası tamamilə aşkardır. Çünki o həzrət ümmətinin hər bir sahədəki vəzifəsini bəyan etmiş, o cümlədən özündən sonrakı imam və canişin barəsində dəfələrlə xatırladaraq Əli (əleyhis-salam)-ı təqdim etmişdir. Hal-hazırda da bir dəstə adamın o həzrətin hüzurunda rəyasət uğrunda mübarizə apararaq nübüvvətin əsli ilə əlaqədar münaqişə yaradacaqlarını görürdü. Halbuki, Quran o həzrətin barəsində “O, heç vaxt havayi-nəfs üzündən danışmır” deyə buyurduğu bir şəxsi yava danışmaq və sayaqlamaqla müttəhim edirdilər. Belə böyük şəxsiyyətli insanın müqəddəs nübüvvətinə qarşı yönəldilən bu təhqirə görə onların sözünə dözmədi və onları öz yanından qovdu.

Bu barədə əlavə məlumat almaq üçün aşağıdakı suallara müraciət edin:

a) Görünüş: “Peyğəmbərin vəsiyyətinin yazılmasına maneçilik”, sual 19154 (sayt 18542)

b) Görünüş: “Şiə və Peyğəmbərdən sonrakı canişin və xilafət”, sual 17123 (sayt 16841)

v) Görünüş: “Kağız-qələm hədisi barəsində”, sual 10163 (sayt 10177)