Ətraflı axtarış
Baxanların
8366
İnternetə qoyma tarixi: 2008/02/23
Sualın xülasəsi
İran islam respublikasının Əsas Qanunu necə yazılmışdır?
Sual
İran islam respublikasının Əsas Qanunu necə yazılmışdır?
Qısa cavab

İran islam respublikasının Əsas Qanunu İran xalqının milli və dini əhd-peymanıdır. İran xalqının və hökumətinin hüquq və vəzifələrinin mahiyyəti barəsində olan bu qanun islamın nurani şəriəti əsasında tənzim olunmuşdur.

İran islam respublikası dini-demokratik bir quruluş olduğuna görə onun Əsas Qanunu əhalinin iştirakı və islamın nurani şəriətinin əsasında tənzim olunmalı idi. Buna görə də Əsas Qanun aşağıdakı mərhələlərdə tənzim olunmuşdur:

1. O, islam qanunlarından və habelə bu barədə müvəffəqiyyət qazanan başqa ölkələrin Əsas Qanunundan istifadə etməklə ölkənin alim və mütəfəkkirləri tərəfindən hazırlanmışdır.

2. Əsas Qanuna nəzarət edən Xübrəqan (ekspertlər) məclisinin təşkili; bu çox güclü bir qurumdur, bütün siyasi səliqələrdən və ixtisaslardan təşkil olunmuşdur və İran xalqının çox yüksək rəy sorğusu və birbaşa seçki yeri ilə baş verir.

3. Təsdiq olunmazdan qabaq tənzim olunmuş Əsas Qanunun hər bir maddəsi və əlavələri çox dəqiq şəkildə araşdırılıb tədqiq edilir, onun yekun mətni isə camaat tərəfindən seçilən Xübrəqan məclisinin üzvləri vasitəsi ilə təsdiq edilir. 1358-ci il aban ayının 24-də 12 fəsildə, 175 maddədə, bir müqəddimədə və bir yekun fəsildə tənzim olunmuşdur.

4. Əsas Qanuna nəzarət edən Xübrəqan məclisində yazıldıqdan sonra referendum əsasında ümumxalq rəy sorğusuna verilmişdir.

5. 12-9-1358 tarixdə əhali Əsas Qanuna çox yüksək dərəcədə  müsbət rəy vermişdir.

6. İran islam respublikasının banisi vəliyyi-fəqih ünvanı ilə bu qanunu təsdiq etmişdir.

Mərhum İmam Xomeyninin fərmanı ilə bu Əsas Qanuna 1368-ci ildə  yenidən baxılmış və 177 maddəyə çevrilmişdir.

Ətreaflı cavab

İran islam respublikasının Əsas Qanunu bu ölkə əhalisinin milli-dini əhd-peymanı idi və insanın Allahla əlaqəsindən əlavə, hökumətlə əhalinin vəzifələrini də bəyan etmişdir. Bu məcmuədə mövcud olan qanunlarda islam şəriətindən kömək almaqla dövlətin və hökumətin mahiyyəti, xalqın hüquqları tənzim olunmuşdur. Bu qanun insanın Allah qarşısındakı vəzifələrini, insanların bir-biri ilə əlaqədar hüquqlarını bəyan etmişdir. Əslində dini-demokratik quruluşun bəyançısıdır ki, vilayəti-fəqih, fəqihlərin davamlı ictihadı, habelə Allahın kitabından və məsumların sünnətindən istinbat (çıxarış) əsasında ümumxalq tərəfindən qəbul edilmiş və xalq da ona arxa durmuşdur.

“Şəriətdən qaynaqlanan Əsas Qanun” adlandıra biləcəyimiz islam respublikasının Əsas Qanunu müqəddəs şəriət əsasında tənzim olunmuşdur.

İnqilabın əvvəlindən imam Xomeyninin nəzəri bu idi ki, hökumət üslubu və Əsas Qanun birbaşa camaatın nəzarəti ilə olsun, rəy sorğusuna qoyulsun ki, hər hansı bir xüsusi hakimiyyət quruluşu camaata qəbul etdirilməsin. Buna əsasən, hakimiyyət  növünün təyin olunması üçün 1358-ci ilin fərvərdin ayının 12-də bütün ölkədə referendum keçirilərək çox yüksək səviyyədə – 98 faiz rəy verilməklə islam respublikası hökuməti  təyin olundu.

Sonrakı mərhələdə imam Xomeyninin göstərişi ilə Əsas Qanun tənzim olundu, inqilab şurası və müvəqqəti dövlət tərəfindən araşdırıldı. Xalq kütlələrinin və mütəfəkkir alimlərin nəzərini cəlb etmək üçün 24-3-1358 tarixdə böyük tirajlı qəzetlərdə nəşr olundu. Əsas Qanunun yekun araşdırılması üçün nəzərdə tutulan Xübrəqan məclisinin təşkilinə dair İmam Xomeyninin təkidi ilə bu məclisə seçkilər barədə qanun qəbul edildi. 1358-ci ilin mordad ayının 12-də keçirilən bu seçkilərdə 75 nəfər bu məclisə üzv seçildi. Əsas Qanuna nəzarət edən Xübrəqan məclisi 1358-ci il mordad ayının 28-də İmam Xomeyninin bəyanatı ilə açıldı. Bu bəyanatda aşağıdakı məsələlərə təkid olunmuşdu:

a) İnqilabın əsas məqsədi və onun qələbə rəmzi islamdır və bizim xalqımız bütün ölkə səviyyəsində: mərkəzdən tutmuş ən ucqar yerlərə qədər qanlarını bu yolda hədiyyə edib “Allahu Əkbər” fəryadını verməklə İran islam respublikasını tələb etmiş və onu rəsmiyyətə qəbul etmişlər.

b) Buna əsasən, qanunlar yüz faiz islam meyarları əsasında olmalıdır. Əgər hətta bir maddəsi belə, islam hökmlərinin əksinə olsa, bu, xalqın əksəriyyət təşkil edən rəylərinə qarşı pozuntu sayılır və Xübrəqan nümayəndələrinin hüdudlarından xaricdir.

v) İslam hökmləri ilə müxalif və ya müvafiq olmağın ayırd edilməsi yalnız məclisdə üzv olan böyük alimlərin səlahiyyətindədir və digər nümayəndələrin ixtisaslarından, hüquqi idarəçiliyindən istifadə edilməlidir.

q) Əgər qərb və ya şərq ideologiyalarına meylli olan müəyyən insanlar tapılsa, gərək özlərini azğın yoldan ayırsınlar. Çünki bizim xalqın məsləhət və səadəti öz mühitlərində də geridə qalmış və zavala uğramaqda olan belə ideologiyalardan uzaq olmaqdadır.

Belə insanlar islam mənbələrində öz şəxsi rəyləri əsasında olan təfsirdən çəkinməlidirlər, çünki islamın çox dərin və əsaslı maarifini təzadda olan dəlillərə diqqət yetirmədən və bütün fiqhi mənbələri dəqiq şəkildə araşdırmadan, məzhəkəçi dəlillərə və səthi yozumlara görə əldə etmək olmaz.

ğ) Seçilmiş alimlər öz islami rəylərini verməkdə qərbsayağı yazıçıların şantajlarından qorxmamalı və çalışmalıdırlar ki, Əsas Qanun elə yüksək məziyyətlərə və xüsusiyyətlərə malik olsun ki, onda bütün xalq kütlələrinin hüquq və məsləhətləri himayə olunsun, yersiz ayrı-seçkilikdən uzaqda təmin edilsin, gələcək nəsillərin hüquq və mənafeyi istiqamətində verilən proqnozlar nəzərə alınsın. Elə aşkar şəkildə deyilsin ki, yanlış və qərəzli yozumlardan amanda qalsın, İran islam inqilabından ilham alaraq öz ölkələrində islam quruluşu təşkil etmək məqsədi güdən bütün islami hərəkatlar üçün nümunə və örnək olsun.[1]

Doktor Şəhid Behiştinin idarəçiliyi və ayıqlığı ilə, habelə üç ay gecə-gündüz yorulmaz səy və fəaliyyəti nəticəsində  İran islam respublikasının Əsas Qanunu 1358-ci il aban ayının 24-də on iki fəsildə, 175 maddədə, bir müqəddimə və bir yekun fəsildə sona çatdırıldı və bu qanun 12-9-1358 tarixdə İran xalqı tərəfindən qəbul edildi.

İmam Xomeyninin fərmanı ilə  1368-ci ildə bu Əsas Qanuna yenidən baxıldı və 177 maddəyə dəyişildi.[2]

Əsas Qanunun yazılması və qəbul edilməsi ilə əlaqədar əlavə məlumat almaq üçün bax:

“İran islam respublikasının əsas hüquqlarının tarixçəsi, siyasi fiqh”, 1-ci cild, Əmid Zəncani, Abbas Əli.

İnternetdə: http://www.hawzah.net/Hawzah/Articles/Articles.aspx?id=5153

 


[1] İmam Xomeyninin Xübrəqan məclisinə verdiyi bəyanatın xülasəsi

[2] “Əsas Qanun və onun icrasına zəmanətlər”, Qum elmiyyə hövzəsinin maarif-tədqiqat mərkəzi, tədqiqatçılardan bir qrupu, 1-ci çıxış, 1-ci çap, 1380-ci il, az acıq dəyişikliklə

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • "Əhli-beyt" kimə deyilir?
    21679 İslam fəlsəfəsi 2011/06/28
    "Əhli-beyt" kəlməsi Quran, hədis və ilahiyyat termini olub, İslam peyğəmbərinin (s) ailəsi mənasındadır. Bu termin məlum (əhli-beyt) mənada Quranın "təthir" ayəsində; yəni "Əhzab" surəsinin 33-cü ayəsində istifadə olunmuşdur.«انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» Şiə təfsirçilərinin hamısı, həmçinin əhli-sünnə təfsirçilərinin əksəriyyəti – şahidlərə, qərinələrə ...
  • Təthir ayəsi Quranın hansı surəsindədir?
    10163 Təfsir 2011/11/03
    Məruf təthir ayəsi, Əhzab surəsinin 33- cü ayəsidir. Bu ayədə Allah- Taala öz iradəsiylə əhli- beyt adlı bir dəstəni hər tərəfli pak olmasını açıqlamışdır. Bu ayə bir çox ayələrdən biridir ki, bir sıra rəvayətlər- yetmiş rəvayətdən çox- onun nazil olması məqamında sünnü və şiələrdən bizə ...
  • Yeni inqilabi nəğmələrə (pap) qulaq asmağın hökmü nədir?
    8751 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/17
    Бу суалын хүласә ҹавабы јохдур. Изаһлы ҹавабы сечин. ...
  • Mələklər ismət dərəcəsinə sahibdirlər?
    7596 Qədim kəlam 2012/06/13
    Mələklər və firiştələr çox şərif və lətif varlıqlardırlar. Mələklər çoxlu yaxşı xüsusiyyətlərə sahibdirlər ki, Quran ayələrində bəyan olubdur- o cümlədən heyvani və maddi xüsusiyyətlər onların vücuduna yol tapa bilmir. Mələklərin heç cürə günah etməyə meylləri və qüdrətləri yoxdur. Buna əsasən hər cür günahdan pak ...
  • Nə üçün bəzi müsəlmanların əməlləri onların din və məzhəb əqidələriylə üst- üstə düşməyib əksinə olur?
    6407 Əməli əxlaq 2011/05/15
    İnsan bir neçə təbəqədən təşkil olmuş bir varlıqdır; ruhi və İlahi, maddi və mənəvi, ictmai və atifi və... təbəqələrdən ibarətdir. Bu təbəqələr həmişə bir- biriylə mübarizədədirlər ki, bu da insanı əqidəsiylə əməlləri arasında müxalifətə doğru yol açır. İlahi dinlər, xüsusiylədə İslam dini insanları nəfsin istəkləri tələsindən qurtarıb onu ...
  • Имам Заманын (әҹ) бөјүк гејбәтиндән сонра әксәр алимләрин вилајәти-фәгиһ һаггында нәзәрләри нәдир?
    7186 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Мин илдән чохдур ки шиә алимләри вилајәт-фәгиһ мәсәләси, онун һүдудлары вә ихтијарлары барәсиндә мүхтәлиф нәзәријәләр верирләр. Әбус-Сәлаһ Һәләби вә ибни Идрис кими алимләр өз китабларындан бу һагда хүсуси фәсл ачмыш вә Имам Заманын (әҹ) наиби мөвзусуда ајрыҹа бәһс етмишләр. Бәзи алимләри исә мүхтәлиф ...
  • Allah- Taala qadınlara naməhrəm olmadığı halda, nə üçün qadınlar namaz qılarkən kamil hicabla olmalıdırlar?
    10104 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2011/05/31
    Şübhəsiz ki, dünyada elə bir şey yoxdur ki, Allah Taala məchul olsun və Allahın o şeydən xəbəri olmasın. Belə ki, bu anlamı Allaha Taalaya nisbət vermək mümkün deyil. Təbii ki, öz bəndələrinə də naməhrəm deyil. Amma insan ibadət zamanı özünü Allahın hüzurunda hiss etməli və onunla söhbət etməlidir. Bu zaman ...
  • Ислам вә бир прогармын зәрурилији.
    6731 Təzə kəlam 2009/11/10
    Бу вахта гәдәр дин алимләри вә фәгиһләр дүнјанын һәр бир саһәсинә аидијјаты олан ислам маарифи адлы бир хәзинәдән онун јалныз, ҹүзи һиссәләрин бәјаны илә мәшғул олмушлар. Ислама бу бахыш, бу вахта гәдәр сәбәб олуб ки ислам һаггындакы мүбһисәләр үмуми вә низамнамә шәкилиндә ҝетмәсин. Һәмчинин, исламын ҝөзәл ...
  • Nəyə görə İmam Əlinin (əleyhissalam)Nəhcül-Bəlağədəki 31-ci məktubundan vəsiyyətnamə kimi ad aparılır?
    5522 روایات و دعاهای برجای مانده 2015/05/30
    Vəsiyyət kəlməsi ərəb dilindən mənsı " sifariş" kimi mənalanır. İmam Əlinin (əleyhissalam)yazdığı məktub şəri vəsiyyətnamə hesab olunmur. Şəri vəsiyyətnamədə insan öz malına, sərvətinə görə sifarişlər edir ki, onun ölümündən sonra necə rəftar və sərf etsinlər. Bu məktub, zahirdə İmam Həsənə (əleyhissalam)və ya keçən bəhsdə cavabında dediyimiz
  • Kovsər hovuzu nədir?
    10929 Təfsir 2010/10/03
    "Kövsər" çoxlu xeyir mənasındadır. Onun üçün çoxlu dəlil və faktlar qeyd etmək olar. Məsələn: Kövsər arxı və hovuzu, şəfaət, nübüvvət, hikmət, elm, çoxlu nəsl, çoxlu zürriyyə və sair.Kövsərin iki mənası var, biri dünyaya aid (Fatimeyi- Zəhra (s), o biri isə axirətə (kövsər hovuzu)- na aiddir. Kövsər hovuzu, Behiştdə ləzzətli ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164534 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162926 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119592 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113327 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    109849 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93781 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54753 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53495 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45938 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45593 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...