3369
واژگان «خضوع» و «خشوع» هر دو در معانى تذلل، انكسار، سرشکستگی، آرامى، آسودگى، تواضع با اعضا و ترس در دل مورد استفاده قرار میگیرند و از این رو میتوان این دو واژه را تا حد زیادی مترادف با یکدیگر ارزیابی کرد، اما برخی واژهشناسان، تفاوتهایی را نیز میان آنها در نظر گرفتهاند؛ مانند اینکه:
خضوع مختص اعضاى بدن آدمى نظیر صورت، چشم و ... بوده، ولى خشوع ویژه قلب است، اما اگر قلب از هيبت و عظمت الهى خاشع گرديد، قهراً بدن نيز خاضع میگردد. برخی نیز خشوع را مختص اعضا و خضوع را مختص قلب دانستهاند و ...
اما همانگونه که گفته شد، نمیتوان مرزبندی دقیقی میان این دو واژه ارائه کرد و به عنوان نمونه، در روایت ذیل، خشوع هم در حالت قلبی و هم در نمود خارجی مورد استفاده قرار گرفته است:
پیامبر اسلام(ص) مردى را ديد در نماز با ريش خود بازى میكند. حضرت فرمود: اگر قلب وى خاشع بود جوارح و بدن او نیز خاشع میگرديد.