เราขอเกริ่นถึงสาระสำคัญต่อไปนี้ เพื่อให้คำตอบชัดเจนยิ่งขึ้น
1. มนุษย์ประกอบด้วยมิติแห่งวิญญาณและกายหยาบ และเป็นที่แน่ชัดว่ามนุษย์ทุกคนมีวิญญาณ วิญญาณมนุษย์เป็นสิ่งไร้รูป มีชีวิต มีความรู้ และมีอิสระภาพ ซึ่งบางครั้งเรียกกันว่า “นัฟซุนนาฏิเกาะฮ์”หรือ“จิตใจ”[i]
ความสัมพันธ์ระหว่างวิญญาณกับร่างกายเป็นความสัมพันธ์เชิงควบคุม กล่าวคือ วิญญาณมีชีวิตเป็นคุณสมบัติหลัก ตราบใดที่ยังควบคุมร่างกายก็จะทำให้ร่างกายได้รับชีวิตด้วย ต่อเมื่อการควบคุมสิ้นสุดลง ร่างกายก็จะสูญเสียชีวิตและค่อยๆเน่าเปื่อยไป แต่วิญญาณยังมีชีวิตต่อไปได้ตามปกติ[ii]
2. ผลการศึกษาทางปรัชญาก็พิสูจน์ให้เห็นถึงภาพรวมของความคงกระพันของวิญญาณ และความจำเป็นต้องมีโลกหน้า แต่รายละเอียดเกี่ยวกับโลกหลังความตายยังต้องอาศัยการบอกเล่าจากกุรอานและฮะดีษ
3. จากคำสอนของกุรอานและฮะดีษทำให้พอจะทราบได้ว่า วิญญาณมนุษย์สามารถรับรู้เรื่องราวในโลกนี้ได้แม้หลังจากความตาย

เราขอนำเสนอฮะดีษบางบทดังต่อไปนี้
1. อิสฮ้าก บิน อัมม้าร เรียนถามอิมามกาซิม(อ.)ว่า วิญญาณผู้ศรัทธาสามารถกลับมาเยี่ยมเยียนลูกหลานตนเองได้หรือไม่? ท่านอิมามตอบว่า “แน่นอน” เขาถามอีกว่าวิญญาณจะรับรู้ได้เพียงใด? อิมามตอบว่า “ขึ้นอยู่กับคุณงามความดีของผู้ตาย บ้างสามารถรับรู้ทุกวัน แต่บ้างก็รับรู้ทุกสามวัน”
ผู้รายงานเล่าว่าเขาเข้าใจจากคำพูดของอิมามว่า ทุกวันศุกร์เป็นอย่างน้อย(ที่วิญญาณผู้ศรัทธาจะได้เยี่ยมเยียนเครือญาติ) จากนั้นได้ถามอิมามว่าวิญญาณจะได้รับรู้ช่วงเวลาใดบ้าง? ท่านตอบว่า “ช่วงราวๆเที่ยงวัน ซึ่งอัลลอฮ์จะส่งมะลาอิกะฮ์มากำกับดูแล เพื่อให้เขาเห็นแต่สิ่งที่น่ายินดี และปกปิดสิ่งที่จะทำให้ขุ่นข้องใจ”[iii]

2. อิมามศอดิก(อ.)กล่าวว่า “แท้จริงวิญญาณผู้ศรัทธาจะได้เยี่ยมเยียนครอบครัว เขาจะได้เห็นแต่สิ่งที่น่ายินดี โดยจะไม่ได้เห็นสิ่งที่ไม่พึงปรารถนา และแน่นอน วิญญาณกาฟิรก็จะได้กลับมาเห็นครอบครัว แต่จะได้เห็นเฉพาะสิ่งที่น่าสลดใจ โดยจะไม่ได้เห็นสิ่งที่น่ายินดีใดๆ”
ท่านอิมาม(อ.)ยังได้กล่าวอีกว่า “วิญญาณของบางคนได้รับโอกาสเยี่ยมเยียนทุกวันศุกร์ และวิญญาณขอบบางคนได้รับโอกาสตามพิกัดคุณงามความดีของตน”[iv]

3. เหล่ามะลาอิกะฮ์มีบทบาทสำคัญในสายการบังคับบัญชาที่อัลลอฮ์ได้ทรงวางรูปแบบไว้ จึงไม่น่าแปลกใจที่มะลาอิกะฮ์จะมีบทบาทเป็นสื่อกลางในการนำวิญญาณกลับสู่โลกนี้ เพื่อให้รับรู้สารทุกข์สุขดิบของครอบครัวตามที่ฮะดีษข้างตนระบุไว้อย่างชัดเจน