Бөјүк Гијмәт аләми бәрзәх аләминдән сонра елә бир аләмдир ки, инсанларын әввәлдән ахыра гәдәр һамысы орда ҹәм олунаҹаг вә јени һәјат аләминә дахил олаҹаглар. Һәр кәс дүнјада етдији әмәлләрин мүкафат вә ҹәзасыны алаҹагдыр.[1] Гуран ајәләри, рәвајәтләр вә әгли дәлилләрин һамысы јекдилликлә она дәлаләт едир ки, Бөјүк Гијамәт ҝүнү (јәни, инсанларын тәзәдән дирилиб Беһишт вә ҹәһәннәмә ҝетмәләриндән сонра) артыг өлүм јохдур. Инди дә онлардан бәзиләринә ишарә едәк:

Гуран, Гијамәтдән јетмиш адла ад апармышдыр ки, о адларын һәр бириси Гијамәтин хүсуси бир ҹәһәтинә вә вәзијјәтинә ишарәдир. Мәслән, бүтүн инсанларын о ҝүнү тәзәдән дирилиб гәбрләрдән чыхаҹагларына ҝөрә Гијамәтин адларындан бири Мәһшәрдир. (јәни, јердән чыхан ҝүн) Һәмчинин, о ҝүнү  артыг һәмишәлик олуб, өлүмүн инсана бир даһа јол тапмамасы ҹәһәтиндән, о ҝүнә Әбәди ҝүн дејирләр.[2] Бу ад, Гуранда Гаф сурәсиндә ҝәлмишдир. [3]

Бундан әлавә, Гуранда јетмиш дәфәдән чох Беһишт вә ҹәһәннәм әһлинин әбәди олмалары мәсәләси ачыгланыб. Нүмунә үчүн Гуранын ики ајәсини зикр едирик. Гуранда охујруг: "Бəли, ҝүнaһ гaзaнaн вə гaзaндығы ҝүнaһлaрлa əһaтə oлунaн шəxслəр ҹəһəннəмликдирлəр вə oрaдa һəмишəлик гaлaҹaглaр." [4] Диҝәр бир ајәдә исә охујуруг: "Имaн ҝəтирəнлəр вə јaxшы ишлəр ҝөрəнлəр исə бeһиштликдирлəр вə oрaдa əбəди oлaҹaглaр."[5]

Рәвајәтләрдә дә ачыгланыб ки, Гијамәтдә артыг өлүм јохдур. О ҹүмләдән, Әлламә Мәҹлиси Биһарул-Әнварда (26-ҹы фәсилдә) бу мөвзуда чохлу һәдисләр нәгл едир ки, өлүмү Беһишт вә ҹәһәннәм әһлинин гаршысында гојун кими кәсәр вә нида ҝәләр ки артыг өлүм јохдур. О рәвајәтләрдән бири Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) нәгл олунур ки, Һәзрәт бујрур: "Аллаһ-таала Беһишт әһлини беһиштә, ҹәһәннәм әһлини исә ҹәһәннәмә дахил етдикдән сонра өлүмү гојун  шәклиндә онларын гаршысында зибһ едәрләр. Сонра ҹарчы нида едәр:[6] Еј Ҹәннәт әһли әбәдијјәтдир, бир даһа өлүм јохдур! Еј ҹәһәннәм әһли әбәдијјәтдир, бир даһа өлүм јохдур!.[7]

Амма, әгли ҹәһәтдән, инсанын нәфси мүҹәррәд олдуғундан вә һәр мүҹәррәдин әбәди олмасыны нәзәрә алсаг, инсанын Беһиштә вә ҹәһәннәмә ҝетмәсиндән сонра әбәди олмасы нәтиҹәси алыныр. Һикмәт саһибләринин вә кәлам алимләринин нәфсин мүҹәррәд (сырф гејри-мадди) олмасына дәлилләри бунлардыр:

1.Нәфс күллијаты дәрк едир вә күлли мүҹәррәд олдуғуна ҝөрә нәфсин дә мәгамы мүҹәррәд олмалыдыр.

2.Нәфсин елә ишләрә гүдрәти вар ки, ҹисм вә маддијјатын она јолу јохдур мәсәлән, сонсузлуғун тәсәввүр олунмасы кими вә саир...

3.Биз, бүтүн һисс үзвләри васитәси илә дәрк олунмушлары бир шеј кими дәрк едирик. Бу о демәкдир ки, нәфс мүҹәррәддир. Чүнки, һисс үзвләринин бир бириндән хәбәри јохдур. Мәслән, ҝөз ҹисмин ағлығыны ҝөрүр, гәнди ҝөрүр амма, онларын дадындан хәбәрсиздир. Јахуд, ҝөрмәдијимиз бир шеји ағзымыза гојуб даданы биләрик амма, онун рәнҝиндән хәбәримиз олмаз. Бәс, мәлум олур ки, батинимиздә елә бир мүҹәррәд күлли дәрк гүввәси вар ки, бүтүн бунлары о дәрк едир. О да нәфсдир.

4. Ҹисми вә мадди гүввәләр ишләндикдә көһнәлир вә арадан ҝедир. Амма, нәфси гүввә онун әксинәдир. Чохлу тәфәккүр нәфси гүввәтләндирир. Бәс, мәлум олур ки, нәфс мадди дејил, онлара охшамыр вә сонда мүҹәррәддир.[8]

5.Нәфсин мүҹәррәд олмасынын башга бир дәлили исә онун шәхсијјәтинин вәһдәтидир. Инсанын бәдәни һәмишә дәјишир амма, бир шеј дәјишмир вә һәмишә олдуғу кимидир. О да нәфсдир. Бу нәфс маддәнин дәјишмәси илә дәјишмир. Чүнки, онун тәркиби маддәддән тәшкил олунмамышдыр.

Беләликлә, руһун әбәди галмасы онун мүстәгил вә мүҹәррәд олмасы илә бирбаша әлагәси вардыр. Чүнки, әҝәр мүҹәррәд вә гејри-мадди оларса, өлүмдән сонра әбәди галаҹагдыр.

Әлбәттә, мүҹәррәд варлыгларын фәнаја уғрамамасы мөвзусу фәлсәфи бәһсләрдән олдуғуна ҝөрә јахшы олар ки, бу һагда даһа чох мәлумат алмагдан өтрү фәлсәфи китаблара мүраҹиәт олунсун.