Ətraflı axtarış
Baxanların
7847
İnternetə qoyma tarixi: 2011/10/20
Sualın xülasəsi
Dua kitabları kifayət qədər etibara malikdirmi?
Sual
“Misbahuz-zair”, “Əl-bələdul-əmin”, “Misbahu Kəfəmi”, “İqbal”, “Əl-məzarul-kəbir” kitablarında gələn, eləcə də Əllamə Məclisinin “Məzar” kitabında istinad etdiyi dua kitabları mötəbərdirmi? Təvəssül bölməsində onlardan istifadə edə bilərikmi?
Qısa cavab

Burada üç məsələni qeyd etmək lazımdır:

1. Qeyd olunan kitablar, müəllifləri tərəfindən etimadlı sayılır və qəbul olunur. Bu mövzuya “Əl-məzarul-kəbir”, “Əl-bələdul-əmin” kitablarının müqəddiməsində işarə edilmişdir. Mərhum Əllamə Məclisi bu kitablara etimad etmiş, onların müəlliflərini də böyüklüklə, əzəmətlə yad etmişdir.

2. Bizim fəqihlərimiz öz üslublarına əsasən, hər bir rəvayəti rical elmi nəzərindən araşdırır, sonra ona əməl edirlər.

3. Həmin fəqihlər mənbələrdəki “mən bələğ” ünvanlı qaydanın məzmununun dəlaləti ilə rəvayət və xəbərlərə istinad etməklə dua və s. kitablar barəsində demişlər: “Bu kimi rəvayətlərə “savaba çatmaq” ümidi ilə əməl etmək olar, əql və şəriət baxımından bu yolla təvəssül etmək maneəsizdir.”

Ətreaflı cavab

Bu sualın cavabını üç məsələyə diqqət yetirməklə bəyan edirik:

1. Qeyd olunan kitablar müəlliflərinin və Əllamə Məclisinin nəzərindən araşdırılmışdır.

Bir tərəfdən, bu kitabların müəllifləri öz kitablarına xüsusi diqqət yetirmiş, onlardakı rəvayət və mətləblərin etibarına etiraf etmişlər. Mərhum Məclisi o kitabların özünə və müəlliflərinə xüsusi əzəmətlə yanaşmışdır.

Misal üçün: “Əl-məzarul-kəbir” kitabının müəllifi “İbni Məşhədi” adı ilə məşhur olan Şeyx Əbdüllah Məhəmməd ibni Cəfər Məşhədidir.

Əvvəla, müəllif öz kitabının müqəddiməsində yazır: “Mən bu kitabda şərafətli  məşhədlər (şəhadət yerləri) və ziyarətgahlar üçün müxtəlif ziyarətnamələri qeyd etmişəm, mübarək məscidlərə təşviqlə əlaqədar mətləbləri yazmışam, seçilmiş duaları və minacatları müvəssəq (etimadlı) ravilərə gedib çatan elə sənədlərlə qeyd etmişəm ki, onlar bu kəlmələri dinin böyük şəxsiyyətlərinə çatdırırlar.”

İkincisi: O, imamiyyənin böyük şəxsiyyətli alimlərindən, hədis şeyxlərindən biridir ki, icazənamələrdə onun adı gəlmiş, böyük şəxsiyyətlər onu əzəmətlə yad etmişlər. Məsələn, mərhum Şeyx Hürr Amili, İbni Məşhədini “əzəmətli şəxs və fəzilət sahibi” deyə qeyd edərək bəzi kitablarında onun adını çəkmişdir.[1]

Əllamə Məclisi (rəhmətullah əleyh) yazır: “Ziyarətlər bölməsində Məhəmməd ibni Məşhədinin qələmə aldığı böyük bir kitab vardır ki, Seyid ibni Tavus da ona etimad etmiş və tərifləmişdir. Biz o kitabı “Əl-məzarul-kəbir” adlandırdıq.”[2]

Başqa yerdə buyurur: “Əl-məzarul-kəbir” kitabının sənədindən onun mötəbər bir kitab olmasını başa düşürük. Seyid ibni Tavus özünün ziyarət və xəbərlərindən bir çoxunu bu kitabdan əxz etmişdir.”[3]

Mərhum Kəfəmi də özünün “Əl-bələdul-əmin” adlı kitabının müqəddiməsində yazır: “Ovzələr, dualar, təsbihlər və ziyarətləri əhatə edən bu kitab məsum imamlardan və din rəhbərlərindən nəql olunmuş, elə kitablardan götürülmüşdür ki, onların səhih olması qəbul olunur və biz onlara sarılmağa əmr olunmuşuq.”

Amma Seyid Əli ibni Musa ibni Tavusun yazdığı “Misbahuz-zair” kitabına gəldikdə isə, ondakı ümumi rəvayətlərə və ziyarətlərə diqqət yetirdikdə və ondan əvvəlki alimlərin kitabları ilə birlikdə nəzərə aldıqda görürük ki, o rəvayət və ziyarətlərdən çoxu Şeyx Səduq, Şeyx Mufid, Şeyx Tusi, İbni Quləveyh və s. böyük alimlərin kitablarında da gəlmişdir.

Burada mərhum Məclisinin kitabın mənbələri və müəllifləri barəsindəki sözünə qısa şəkildə işarə edirik:

O, "Biharul-ənvar"ın müqəddiməsinin 2-ci fəslində yazır: “Bil ki, bizim etimad etdiyimiz kitabların çoxu müəlliflərinə mənsub edilmə cəhətindən məşhur və məlumdur. Səduqun kitabları, hamısı “Tavus övladları” kimi məşhur olan böyük alimlərin kitabları... Kitablarının şöhrəti və müəllifin fəzilətləri bizi bu kitabların özü və müəllifləri barəsində tədqiqat aparmaqdan ehtiyacsız edən Kəfəminin kitabları və s.”[4]

2. Fəqihlər və islami məsələlərdə mütəxəssis olanların nəzərində şəri hökmlərin istixrac edilməsi ilə əlaqədar elmlərdən biri hədis barəsindəki “rical və dirayə” elmidir. Onlar öz aralarında adi olan bir qaydaya görə deyirlər: “Hər bir rəvayət islam hökmlərinin və ya dini-etiqadı maarifin bəyan olunması məqamdadırsa, bir fəqihin nəzərindən araşdırılmalıdır ki, görəsən sənəd cəhətindən səhih və etimad olunasıdır, ya yox? Bunu araşdırdıqdan sonra, sənəd baxımından heç bir problemi olmadığı zaman dəlalət baxımından araşdırılır. Hər bir fəqih öz nəzəriyyələri əsasında ona arxalanıb istinad edir və ondan bəhrələnir.”

Qeyd olunanlar məsum imamların dövrlərinə yaxın olan zamanlarda və o həzrətlərin yol göstərməsi ilə diqqət mərkəzində olan üslublardandır. Buna görə də Şeyx Səduq, Şeyx Mufid, Şeyx Tusi də rical elminə diqqət yetirməklə etimad olunası rəvayətlərdən istifadə etmişlər. Son əsrlərdə də bu mövzu yüksək məqamlı fəqihlərin diqqət mərkəzində olmuşdur.

Deməli, müəyyən bir kitabda gələn hər hansı bir rəvayət barəsində – əgər kitabın özü məşhur və müəllifi böyük şəxsiyyətli və görkəmli alimlərdən olsa – rical və sair kimi elmi cəhətlərdən araşdırılır, bundan sonra ona əməl edirlər.

3. Sualda qeyd olunan məsələ və onun oxşarları üçün yaxşı həll yolu və hər bir yerdə, hər bir şəxsin problemlərinin həll edilməsinə kömək edən incə məsələlərdən biri də fəqihlər arasında “mən bələğ” adlı bir qaydanın varlığıdır. Dua, ziyarət və s. kitablarda qeyd olunan müstəhəb əməllərə təşviq edən bir sıra rəvayətlərdə deyilir ki, əgər insan öz istəyi ilə onlara əməl etsə, filan savaba malik olacaqdır. Orada deyilir: “Tədqiqat aparmadan bu kimi rəvayətlərə əməl etmək caizdir, bu şərtlə ki, onda iki məsələyə riayət olunmuş olsun: 1. O əməlin haram olmasına dair dəlil olmasın; 2. O işi, “savaba nail olmaq” niyyəti ilə yerinə yetirsin.

Onların bu məsələyə dair dəlili də bu məzmuna dəlalət edən aşağıdakı rəvayətdir:

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام یَقُولُ مَنْ بَلَغَهُ ثَوَابٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى عَمَلٍ فَعَمِلَ ذَلِکَ الْعَمَلَ الْتِمَاسَ ذَلِکَ الثَّوَابِ أُوتِیَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنِ الْحَدِیثُ کَمَا بَلَغَه.

Məhəmməd ibni Mərvan deyir ki, İmam Baqir (əleyhis-salam)-ın belə buyurduğunu eşitdim: “Bir kəsə hər hansı bir işlə (müəyyən əməli əncam verməklə) əlaqədar Allah tərəfindən savab veriləcəyi deyilmiş olsa və şəxs də həmin savaba çatmaq ümidi ilə o işi yerinə yetirsə, həmin savab ona verilər, hətta o hədis ona çatdığı kimi olmasa da.”[5]

Fəqihlər və mərcəyi-təqlidlər bu kimi rəvayətləri tədqiq və öz fiqhi kitablarında onların məzmunlarını qəbul edirlər.[6]

Buna əsasən, “hər kəs dəstəmaz alan zaman filan duanı oxusa”, yaxud “yatdığı zaman bu zikri desə”, yaxud “Qədr” gecəsində filan duanı oxusa, yaxud imamları ziyarət edən zaman filan kəlmələri desə filan əcrə və savaba malik olacaqdır” deyə bəyan edən rəvayətlərə əməl etməyin nəinki heç bir eybi yoxdur, üstəlik əqlin hökmü ilə və işarə edilən səhih rəvayətlərə əsasən böyük Allah tərəfindən mərhəmətə layiq görülər.

Bir sözlə, mərhum Məclisinin “Məzar” kitabında istifadə etdiyi “Misbahuz-zair”, “Misbahu Kəfəmi”, “Əl-məzarul-kəbir” və s. kitablar müəlliflərinin nəzərindən mötəbər sayılır və qəbul olunur, Əllamə Məclisi də onların etibar dərəcəsini qəbul etmişdir. Demək lazımdır ki, “mən bələğəhus-səvab” ünvanı ilə irəli çəkilən çoxlu rəvayətlərə əsasən bu kimi işlərə əməl edilə bilər və savaba çatmaq üçün onlara istinad etmək olar.



[1] “Əməlul-amil”, 2-ci cild, səh. 252

[2] "Biharul-ənvar", 1-ci cild, səh. 18

[3] Yenə orada, səh. 35

[4] Yenə orada, səh. 26-35

[5] “Kafi”, 2-ci cild, səh. 87

[6] “Misbahul-üsul”, 2-ci cild, səh. 318 (Mərhum Ayətullah Xoinin dərslərinin təqriri)

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Вилајәти-фәгиһин шәраити нәдир?
    7847 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Исламда рәһбәрлијин әсаслары бунлардан ибарәтдир: фәгиһлик, әдаләт вә ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк гүдрәти. Иран Ислам Республикаснын конститусијасынын 109-ҹу маддәсиндә бу үч шәртә ишарә олунуб.Рәһбәрин шәраит вә сифәтләри:
  • Müsəlmanların tarixi nə vaxtdan başlanmışdır?
    6591 تاريخ کلام 2012/04/09
    Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in besətindən sonra, habelə islamın coğrafi sərhədləri Ərəbistan yarımadasının bir hissəsində olduğu zaman və müsəlmanların əlaqələrinin cüzi və mühüm ümumi hadisələrin az olduğuna görə bir müddət zamanı bilmək üçün tarixin başlanğıcının və hadisələrin baş vermə zamanının müqayisə olmaması heç bir problem yaratmırdı. İkinci ...
  • Quran və rəvayətlərdə həzrət Xızır (ə) barəsində bəhs olunmuşdurmu?
    24494 تاريخ بزرگان 2011/11/21
    Qurani- kərimdə bir başa olaraq həzrət Xəzər (ə)- ın adı gəlməmişdir bəlkə bu ünvanla: " عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً" [i] ki, onun elm və bəndəlik məqamını açıqlayır və Musa ibni İmranın müəllimi olaraq ondan yad edilmişdir. Bir çox rəvayətlərdə böyük ...
  • Tükümün tökülməsinə görə, yapşqanla başıma parik qoymağa məcbur olmuşam. Mənim dəstəmaz və qüslümün hökmü nədir?
    5355 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Həzrət Ayətullah əl- uzma Hadəvi Tehrani (damət bərəkatuh)- nin cavabı belədir: Əkilmiş tük, təbii inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tük, təbii və inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tükü hökmündədir. Əkilmiş tük, inkişafsız təbii ya süni liflər ...
  • Qədr gecəsində oyaq qalmağın fəlsəfəsi nədən ibarətdir?
    6633 شهادت امام علی ع 2014/05/18
    Qədr gecəsi, Qurani-Kərimdə məqamına təkid olunmuş ən mühüm zamanlardan biridir və bu gecənin mənəvi məqamı haqqında çox hədislər vardır. Qədr surəsində belə bir xüsusi məqamın səbəbinə o cümlədən, Quranın[1] və mələklərin[2] nazil olması işarə olunur. Quran-Kərimdə bu gecə başdan-başa mənəviyyətlə dolu ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7127 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...
  • Əgər behişt nemətləri yorucu və bezdirici deyilsə, onda behişt əhli bir ləzzətdən necə əl çəkərək başqası ilə məşğul olurlar?
    5630 Qədim kəlam 2012/06/23
    Belə nəzərə çarpır ki, bu sualın mənşəyi bir növ bu dünyanın xüsusiyyətlərini axirət məsələləri ilə müqayisə etmək və dünyanın nöqsan, eyib, xəstəlik, ölüm, süstlük, xoşagəlməz hadisələr və s. xüsusiyyətlərini meyar qərar verməkdir, halbuki Quran və rəvayətlərə əsasən axirət aləminin xüsusiyyətləri bu dünya ilə uyğun gəlmir.
  • Fiqhi hökmlərin fəlsəfəsi haqqında sual etmək olarmı?
    7648 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2015/08/01
    Bu sualın cavabı aşağadakı mövzuda cavablınır; 1.İlahi hökmlərin həmişə məsləhətlər və fəsadları nəzərə almaqla olduğuna görə heç vaxt hansısa hökm heç bir səbəb olmadan halal və ya haram və vacib ola bilməz. Heç də belə deiyl ki, ilahi hökmlər heç bir meyar və hikmət olmadan bəşəriyyətə gəlmiş ...
  • Rəvayət vardır ki, Allah- Taala Fatimənin paklığına xatir onun övladlarını cəhənnəmə aparmaz. Xahiş edirik onu təhlil edin.
    6043 Hədis elmləri 2012/01/08
    Bu rəvayət şiə və Əhli- sünnə kitablarında vardır və onu nəql edən ravilərin və mənbələrin çoxluğu ona etimad etməyə dəlildir.Amma bu qeyri- müəyyənlik həmişə olubdur ki, bu hədisin genişliyi və əhatə dairəsi hara kimidir? Başqa rəvayətlərə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, ancaq həzrət Zəhranın (s.ə.) vasitəsiz övladları o ...
  • Kimlər cənnətə daxil olacaq?
    12008 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bir çox Quan ayələrində tədqiqat aparıldığı zaman, bu nəticəni əldə etmək olur ki, cənnət Allahın insanlara verdiyi bir vədədir. Cənnət o insanlara nəsib olur ki, "müttəqi" "mömin" Allahın və onun rəsulunun göstərişlərini tamamlaya yerinə yetirsin. Bu cür insan səadətə çatmış və xoşbəxt insandır. Allahın və həzrət rəsul əkrəmin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163757 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158583 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118631 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111664 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104931 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54038 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48841 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44789 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44212 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...